Planlı bir gebelik için ‘doğum kontrol yöntemleri’ nelerdir?

Öte yandan doğum kontrol yöntemleriyle ilgili halk arasında kısırlık yapacağı, ileride çocuk sahibi olmaya engel olacağı gibi yanlış inanışlar vardır. Unutulmaması gereken şey bu yöntemlerin etkisinin geçici olduğu, yöntemin bırakılmasından bir süre sonra doğurganlığın geri döndüğüdür. Kalıcı etkisi olan yöntemler de vardır. Bunlar kadınlarda tüplerin bağlanması, erkeklerde sperm kanallarının bağlanarak ayrılmasıdır (vazektomi). Bunlar kalıcı olarak doğurganlığı sonlandırır. Ancak bunlarda bile ameliyatla kısmen geri dönüşüm olabilir veya tüp bebek yöntemiyle gebelik elde edilebilir.

Günümüzde sık kullanılan kalıcı etkisi olmayan yöntemlerden kısaca bahsedecek olursak;

Doğum kontrol hapları

Doğum kontrol yöntemleri arasında en sık kullanılan yöntemlerdendir. Doğum kontrol hapları eczanelerden reçetesiz temin edilebilen, hormon içeren haplardır. Her gün düzenli alınması gerekenler olduğu gibi, kutular arasında 1 hafta ara verilen türleri de vardır. İçeriğindeki östrojen ve progestin hormonları sayesinde yumurtlamayı baskılar, rahim iç zarını incelterek gebeliğin yerleşmesi için rahmi elverişsiz hale getirir. Düzenli kullanıldığı takdirde koruyuculuk oranı %99’dur. Doğum kontrol hapları başlandıktan 1 hafta sonra etkisi başlar. Düzenli kullanımda ilaç bırakıldıktan yaklaşık 15 gün-1 ay sonra etkisi biter, yumurtlama geri döner.

Spiral (rahim içi araç)

Spiral yani ‘rahim içi araç’ da en yaygın kullanılan yöntemlerdendir. Rahim içerisine yerleştirilen genellikle T şeklindeki birkaç cm boyutlarında olan spirallerin, hormonlu ve bakırlı olmak üzere 2 çeşidi vardır. Koruyuculuk süresi spiralin tipine göre 3-10 yıl arasında değişir. Spiral takılır takılmaz koruyuculuğu başlar. Spiral çıkarıldıktan sonra hemen etkisi biter, gebelik düşünülebilir. Spiralin kayma riskini en aza indirmek ve yan etkilerini azaltmak için geliştirilmiş yeni nesil spiraller de vardır. Bunlar küçük toplar şeklinde olup, ince bir iğne vasıtasıyla rahim duvarına saplanırlar.

Doğum kontrol iğneleri

Doğum kontrol iğneleri içerik olarak doğum kontrol haplarına benzer. Bu iğneler düzenli ve zamanında yapıldığı takdirde gebelikten koruyuculuk oranları çok yüksektir. Aylık ve 3 aylık aralarla yapılanlar vardır. Bunlar doğum kontrol haplarına benzer şekilde yumurtlamayı baskılayarak ve rahim iç zarını incelterek gebeliği engeller. Avantajı günlük alıma gerek kalmamasıdır. Etkisi haplar gibi 1 hafta sonra başlar. Aylık iğneler bırakıldıktan 1 ay sonra, 3 aylık iğneler bırakıldıktan 4-12 ay sonra etkisi geçer.

Doğum kontrol halkası

İçerisinde hormon bulunan, vajinaya yerleştirilen, esnek, halka şeklinde aletlerdir. Halkanın çeperinden yavaş yavaş hormon salgılayarak etkisini gösterir. Halka 3-4 hafta takılır, 1 hafta çıkarılarak adet görülmesi sağlanır. Halkanın yerleştirilmesini doktor hastaya öğretir. Kullanımı kolay ve yan etkisi çok düşük bir yöntemdir. Tam koruyuculuk takıldıktan 1 hafta sonra başlar, çıkarıldıktan 1 hafta sonra etkisi tam olarak geçer.

Kola takılan implantlar

Bunlar kolun üst kısmına cilt altına yerleştirilen çubuk şeklindeki aletlerdir. İçerisinde progesteron türü hormon bulunur. Bu hormon yavaş yavaş kan dolaşımına geçerek rahim ve yumurtalıkları baskılar, böylece gebeliği engeller. Etkisi ortalama 3 yıl sürer. Çıkarıldıktan sonra 1-2 hafta içinde etkisi geçer.

Prezervatif (kondom) kullanımı

Prezervatifin kelime anlamı ''koruyucu'' dur. Kadını gebelikten ve cinsel yolla bulaşan bazı hastalıklardan korur. Erkeklerin cinsel organın üstüne geçirilen şeffaf, hafif bir kılıftır. Meninin vajinaya akmasını engelleyerek gebeliği önlemektedir. Etkinliği usulüne uygun kullanıldığında %95’tir. Erkeklerdeki kondoma benzer şekilde kadın kondomu da vardır. Kadın kondomu ilişki öncesinde vajinaya yerleştirilerek, semenin akmasına engel olunur.

Takvim yöntemi

Bu yöntemi uygulamak içi regl döngüsünün takibi çok önemlidir. Gebe kalmaya elverişli olan günlerde ilişkiye girmekten kaçınarak bu yöntem uygulanabilir. Adet döngüsüne bağlı olarak hesaplanarak yumurtlama günü bulunabilir ve bu günlerde ilişkiye girmekten kaçınılır. Bu günlerin belirlenmesinde doktorunuz yardımcı olacaktır. Ancak aynı kadında bile yumurtlama günleri aydan aya farklı zamanlarda olabileceği için bu yöntemin koruyuculuk oranı genel olarak düşüktür. Bu nedenle ideal bir yöntem değildir. Kesin olarak gebelik düşünmeyenler için uygun değildir.

Geri çekme yöntemi

Geri çekme yöntemi ilişkide boşalma olmadan hemen önce erkeğin kendini geri çekmesidir. Bu yöntem de güvenilir bir yöntem değildir. Çünkü çoğu erkekte bir miktar meni dışarı akar, kişi bunu fark etmez. Bu durum gebelik için risk oluşturur. Bu nedenle etkili bir şekilde korunmak isteyen çiftlerde bu yöntem önerilmez.

Görüldüğü üzere çok çeşitli korunma yöntemleri vardır. Bu yöntemlerin hepsinin bazı avantajları, dezavantajları ve yan etkileri vardır. Bir çift olarak size en uygun yöntemi öncelikle doktorunuzla görüşmeniz gerekmektedir.  Her yöntem herkese uygun olmayacağı gibi, bazı yöntemleri uygun olmayan kişilerin kullanması riskli ve hatta sakıncalı bile olabilir. Bu nedenle kişiye özel, çiftlerin uyum sağlaması kolay, kullanımı kolay, yan etkisi ve maliyeti düşük yöntemlerin doktor önerisiyle seçilmesi ve o yöntemlerle ilgili çiftlerin bilgilendirilmesi gerekir. Çiftler kendileri için uygun yöntemin belirlenmesinde bir doktora danışmadan karar vermemelidir.