Kadınlarda en güvenilir doğum kontrol yöntemleri nelerdir?

Özellikle kronik hastalığı olan kadınlarda, gebelik öncesi hastalığın kontrol altına alınması ve ilaç tedavisinin ona göre değiştirilmesi veya ayarlanması sağlıklı bir gebelik süreci için şarttır. Aksi takdirde hem annenin hem de bebeğin durumu riske atılmış olur. Bazen de farklı nedenlerle ilaç kullanılırken hamile kalınması durumunda bebekle ilgili olumsuzluklar olabilmektedir.

Plansız gebeliğin en önemli nedeni korunmamak veya etkin bir doğum kontrol yöntemi kullanmamaktır. Çoğu çift geleneksel dediğimiz yeterince etkin olmayan yöntemlerle gebelikten korunmaya çalışmaktadır. Bu yöntemlerde başarı şansı düşük olduğu için plansız gebelikler oluşabilmektedir.

Günümüzde kullanılan ve plansız gebeliği önleyen pek çok modern doğum kontrol yöntemi vardır. Modern doğum kontrol yöntemleriyle ilgili çiftlerin en büyük çekincelerinden biri bunların kısırlığa yol açma korkusudur. Özellikle doğum kontrol hapı kullananlarda bu endişe sıklıkla görülmektedir. Ama bu endişe yersizdir. Çünkü böyle bir durum söz konusu değildir. Çok uzun dönem hap kullanımda adette azalma, sürede kısalma gibi etkilerin olması normaldir, ilaç kesildikten sonra birkaç ay içinde normal düzen geri dönmektedir. Bu tip ilaçlar genelde adet düzenleyici ve hormon bozukluklarının tedavisinde kullanıldığından, ilaç kesildikten sonra tekrarlayan sorunlar ilaçtan kaynaklanıyor gibi algılanmaktadır.

En fazla bilinen modern yöntemler doğum kontrol hapları, prezervatif ve rahim içi spirallerdir. Ancak bunların dışında yeterince bilinmeyen pek çok yöntem mevcuttur. Pek çok alternatif yöntemin olması, kişisel farklılıkların dikkate alınması, kişiye özel planlama yapılması açısından uygundur. Çünkü her yöntemin kendince avantaj ve dezavantajları, yan etkileri vardır, her yöntem herkese uygun olmayabilir. Örneğin sigara içenlerde, ailesinde emboli-pıhtılaşmayla ilgili sorun olanlarda, memede kist/kitle olanlarda doğum kontrol hapları önerilmez. Bu nedenle uygun yöntem için mutlaka bir doktora danışılarak karar verilmelidir.

Haplara benzer şekilde hormon içeren iğneler, kola cilt altına takılan implantlar ve hormon salgılayan vajinal halkalar vardır. Doğum kontrol iğneleri ayda bir veya 3 ayda bir uygulandığından kullanım kolaylığı vardır. Aynı şekilde kola takılan implantlar 3 yıl boyunca korunmada etkilidir. Vajinal hormon salgılayan halkalar da aylık kullanım için uygundur.

Ülkemizde sık kullanılan korunma yöntemlerinden birisi de spiral yani rahim içi araçtır (RİA). Esnek bir materyalden yapılan rahim içi araçlar, rahmin içine yerleştirildiğinde tipine göre bakır veya hormon salgılayarak gebeliği engeller. RİA takıldığı anda etkisi başlar, çıkarılırsa etkisi hemen geçer. %99 oranda gebelik önleyici etkisi vardır. RİA tipine göre koruyuculuk süresi 5-10 yıl arasında değişir.

Bunlardan başka erkeklerin kullandığı prezervatife benzer kadınlar için de kondom vardır. Bunlar ilişki öncesi vajinaya yerleştirilir ve spermlerin geçişine engel olur. Yine diyafram denen çanak şeklinde rahim ağzına takılarak korunmayı sağlayan aletler de vardır. Spermisid denilen, spermleri öldüren fitillerle beraber kullanıldığında bu yöntemlerin etkinliği çok yüksektir.

Gebelik anlamında çok yüksek risk taşıyan, hamile kalması kesinlikle yasak olanlarda sterilizayon (kısırlaştırma) ile ilgili cerrahiler yani tüplerin bağlanması ameliyatı uygulanabilir. Standart yöntemleri kullanamayan ya da bu yöntemlerin uygun olmadığı kadınlarda da tüplerin bağlanması düşünülebilir. Tüplerin yeniden açılması güçtür, bu nedenle karar verirken acele edilmemeli ve emin olunmadıkça yapılmamalıdır. Bağlanmış tüplerin açılması %50 geri dönüşümlüdür, ancak tüplerin açılması için yeniden ameliyat olunması gerekir.

Cerrahi sterilizasyon işlemi erkeklerde de yapılabilir. Buna vazektomi denir. Vazektomi lokal anestezi ile yapılabilen, kolay, düşük riskli ve düşük maliyetli bir işlemdir. Bu işlemle erkeğin sperm kanalları küçük bir kesi yapılarak bağlanır, böylece tam korunma sağlanmış olur. Özellikle kadın için ameliyat ve anestezi riskli ise erkekte sterilizasyon işleminin uygulanması daha kolay, güvenilir olacak ve çiftlere kalıcı çözüm sunacaktır.