Çocuklar neden yalan söyler?

Dört ile altı yaş arasındaki okul öncesi dönemde yalan söyleme sıklığında artış görülebilir. Çocuk mimik ve ses tonunu da söylediği yalana uyumlayarak karşısındakini daha rahat kandırabilir. Ancak biraz sorgulandığında genellikle gerçeği itiraf eder. Okul çağına geldiğinde çocuğun gelişen kelime haznesi ve çevrenin tepkilerini daha iyi analiz edebilmesi nedeniyle daha karmaşık yalanlar ortaya çıkabilir. Çocuk kendisini zor duruma sokacak olayların üstünü örtmek, başkalarının yalan karşısındaki tepkisini görmek, hikayesini daha heyecanlı ve süslü hale getirmek, etrafın dikkatini çekmek ve istediği bir şeyi elde etmek için yalan söyleyebileceğini keşfeder. Çocuklarda hayal gücünün geniş olmasından kaynaklı kurgular ile yalan söyleme davranışı birbirine karıştırılabilir.

Çocuklarda yalan söyleme davranışının önüne geçebilmek için çocuğu yalan söylemeye iten durumların ortadan kaldırılması gerekir. Çocuğun yoğun stres ve baskıya maruz kalması, üzerine yüklenen yüksek beklentiler, mükemmeliyetçi anne baba tutumları ve cezanın gündemde olması yalan söyleme davranışının gelişmesini tetikler.

Çocuğunuzun yalan söyleme ihtiyacı içine girebileceği durumları göz ardı edip yeniden yapılandırmasına yardımcı olun. Örneğin çocuk yere su döktüyse “Suyu sen mi döktün” diye sormak yerine “Ufak bir kaza olmuş, hadi birlikte temizleyelim” diyebilirsiniz.

Çocukların yalan söylemesi nasıl engellenir?

Çocuğunuz bir hatasını ya da suçunu itiraf ettiğinde dürüstlüğü için teşekkür edin ve doğruyu söylemesinden duyduğunuz mutluluğu belirtin. Bu çocuğunuza her koşulda yanında olduğunuz ve yalan söylemesine gerek olmadığı mesajını verir. Ancak söz konusu olan ciddi bir yalansa bunun uygun bir davranış olmadığını, istenmeyen sonuçları olabileceğini, güven ihlali yaratabileceğini uygun bir dille, azarlamadan, kızmadan anlatmaya çalışın. “Yalancı” ve “yalan” vurgularından uzak durun. Sert davranış ve tutumlar karşısında, cezanın varlığında çocuk savunmaya geçer ve kendini korumaya çalışır. Güç savaşı ve inatlaşma meydana çıkar. Bu durum daha çok yalanı da beraberinde getirebilir.

Eğer çocuğunuz bir konuyla ilgili hikaye uyduruyorsa “Ne güzel bir hikaye, bunu bir kitap haline getirebiliriz” şeklinde olayın yönünü farklılaştırabilirsiniz. Bu şekilde çocuğunuzun hayal gücünü desteklerken yalan söyleme davranışına vurgu yapmamış olursunuz.

Büyük ve süslü hikayeler anlatmak çocuğun etrafın ilgisini çekme ve onay alma ihtiyacından kaynaklanıyor olabilir. Böyle bir durum söz konusuysa çocuğunuzu yaptığı farklı olumlu davranışlar konusunda daha çok takdir edin. Değerli olduğunu hisseden özgüveni gelişmiş bir çocuk yalan yoluyla kendini ispatlama yoluna girmeyecektir. 

Çocuklar, istedikleri bir nesne ya da ihtiyaç duydukları kişi için de yalana başvurabilir. Çocukla kurulan sağlam temelli ilişki duyguların ve isteklerin anlaşılması için kaynak oluşturur. Çocuk her koşulda ailesi tarafından anlaşılacağını, sevileceğini, gerekli destekle doğru yönlendirileceğini ve güvende olduğunu hissederse yalan söyleme ihtiyacı oldukça azalacaktır. Anne babanın da çocuğun önündeki en yakın rol model olduğu göz önüne alınınca ebeveynin davranış ve tutumlarının da yalandan uzak olması önemlidir.