İnatçı çocukla nasıl baş edilir?
Çocuklarda inatlaşma, genellikle doğal bir davranıştır. Özellikle okul öncesi ve ergenlik döneminde inatçılık, gelişimsel bir özellik olarak görülür. İnatlaşma, kişilik gelişiminin bir parçasıdır. Çocuklar aslında bize ‘Ben artık senden ayrı bir bireyim, kendi kararlarım ve tercihlerim var, ben de bağımsız olarak bir şeyler yapmak istiyorum’ mesajını vermeye çalışır.
Gelişimsel sınırlar içerisinde kendi tercihleri konusunda inatlaşan çocuklar, büyüdükleri zaman kullanacakları kendi ayakları üzerinde durma, kararlar alabilme becerilerini öğrenirler. Hatta araştırmalara göre kuralları sorgulayan, inatlaşan çocuklar hem eğitim hem iş hayatında daha başarılı oluyorlar. Üstelik arkadaşları yanlış şeyler yaptığında onları izlemek yerine kendi kararlarını uyguladıkları için kötü arkadaşların daha az etkisinde kalıyorlar.
İSTEKLERİNİ SÜREKLİ İNATLAŞARAK İFADE EDİYORSA...
Fakat gelişimsel dönemde beklenilenden çok daha fazla inat davranışı gösteren, isteklerini sürekli inatlaşma yoluyla ifade eden çocuklar için durum biraz daha farklı olabilir. Çünkü bazen çocuklar sizin sınırlarınızı test etmek amacıyla da inatlaşırlar. Bu inatlaşma krizleri doğru bir şekilde yönetilmez ise maalesef inatlaşma davranışı pekiştirilmiş olur.
Çocukların bu gibi inatlaşma krizleriyle en iyi şekilde baş edebilmeniz için birkaç öneri:
TUTARLI VE NET SINIRLAR ÇİZİN
Çocuklar kaç yaşında olursa olsun, hayatlarının belirli bir düzende olması için uyku saati, tehlikeli oyunlar oynamamak gibi tutarlı kuralların konulması gerekir. Kurallar konusunda en önemli nokta koyduğunuz kuralların gerçekten gerekli olduğundan emin olmanız ve bu kuralların gerekçesini kısa ve net olarak çocuğunuza açıklamanızdır. Koyduğunuz kuralları, tutarlı olarak uygulayın. Durum öyle gerektirdi diye asla esnetmeyin. Mesela mağazaya girerken eğer sadece bir oyuncak alma sözü verdiyseniz, o gün çok ısrar etti diye daha fazla almayın. Çünkü bu çocuğunuza yeterince inatlaşırsam istediğim olur mesajını verir ve inatlaşma davranışını pekiştirir.
DİNLEYİN, AMA TARTIŞMAYIN
Çocuğunuz inatlaşmaya başladığı zaman ve sinirliyken onunla tartışmayın. Bağıran bir çocuğa karşılık olarak bağırmak, karışlıklı bağrışma yarışından başka bir işe yaramaz. Sakin kalmak için elinizden geleni yapın. İkiniz de sakinleştikten sonra iletişime geçmek en iyisidir.
Gelişimsel inatlaşma dönemlerinde çocuklar bazen neyi istediğini bile bilmeden inatlaşabilir. Bu tür durumlarda en iyi yöntem çocuğun dikkatini dağıtmaktır. Mesela, çocuğunuz daha önce izin vermediğiniz bir şeyi yapmak istediğinde, sakince ona bunun mümkün olmadığını yeniden hatırlatın ve yapabileceği alternatif bir şeyi önerin ya da gösterin. Eğer çocuk inatlaşmaya devam ederse yapılacak en iyi şey ona sakince yapmak istediğinin mümkün olmadığını ve bunun için üzgün olduğunuzu, onu anladığınızı söylemek ve kararınızın arkasında durmaktır.
SEÇENEKLER SUNUN
Çocuklar her zaman kendilerine ne yapmaları gerektiğinin söylenilmesinden hoşlanmaz. Çocuklarınıza seçenekler sunun. ’Hadi yatağa’ demek yerine, ‘Uykudan önce bu kitabı mı, yoksa şu kitabımı mı okuyalım?’ diye sorun. Çok fazla seçenek sunmak da iyi değildir. Dolaptan kıyafet seçmesini istemek onun kafasını karıştırabilir. Ama eğer ona 2 ya da 3 tercih sunarsanız, bu işinizi kolaylaştırır. Seçenek sunduğunuz zaman çocuğunuz fikirlerine değer verildiğini hisseder ve kendi seçimini yaparak bağımsızlık duygusu yaşar.
ZORLAMAYIN, ANLAMAYA ÇALIŞIN
Çocuğunuza bir şeyleri zorla yaptırmak yerine onun neden direndiğini anlamaya çalışın. Onun bakış açısından bakmayı deneyin. Çocuğunuzu ne kadar iyi tanırsanız onun inat krizleriyle o kadar iyi baş edersiniz. Ebeveynleri ile daha iyi iletişime sahip çocuklar daha uzlaşmacı olurlar. Çünkü dinlenildiklerini ve anlaşıldıklarını hissederler. Dinlenilen çocuk, sizi dinlemekte daha istekli olur. Çocuğunuza sürekli bir şeyleri zorla yaptırmak onu daha da inatçı yapar ve bu ileride iletişim problemlerine sebep olabilir.
OLUMLU YAKLAŞIN
Çocuğunuza nasıl yaklaştığınız, çocuğunuzun size yaklaşımını etkiler. Ses tonunuza, vücut dilinize, seçtiğiniz kelimelere dikkat edin. Ona emir vermek yerine, onunla işbirliği yapın .’Hadi… yapalım’, ‘…denemek ister misin’ gibi ifadeler kullanın. ‘Oyuncaklarını topla’ yerine ‘kim daha hızlı toplayacak, yarışalım mı?’, ‘benim özel yardımcım olur musun?’ gibi oyunla karışık eğlenceli aktiviteler önerin.
Çocuk gelişiminde doğal bir davranış olan inatlaşmanın pekişerek kriz haline gelmesine izin vermeyin. Eğer inatlaşma davranışı gelişim döneminde beklenilenden çok daha fazla, kendine ya da başkasına zarar verebilecek düzeyde ise ve aile kural koyma, tutarlı olma, iletişim kurma konularında problem yaşıyor ise mutlaka bir uzmana danışın.
