Velayet değiştirilebilir mi? Velayetin kapsamı ve hükümleri

Boşanma kararının ardından eşlerin durumu eskisi gibi kalmayabilir ya da velayet sahibi taraf, çocuğun getirdiği sorumluluklarını yerine getirmeyebilir. Bu gibi hallerde Türk Medeni Kanunu velayetin değiştirilebileceğini belirtmiş, ayrıca velayet davası açılmasını da herhangi bir süreye tabii kılmamıştır.

Velayetin değiştirilmesi davası açıldığı takdirde mahkeme tarafların durumlarındaki değişime bakacaktır. Velayet sahibi anne veya babanın sorumluluklarını yerine getirememesi, bir olay olması ve bu olayın velayet sahibi kişiden beklenmeyecek nitelikte olması gerekmektedir.

Anne veya babanın evlenmesi, velayet sahibi kişinin başka bir yere taşınması veya velayet sahibi kişinin ölmesi gibi yeni olguların zorunlu kılması halinde mahkeme velayetin değiştirilmesi kararı verecektir. Velayetin değiştirilmesi konusunda kanunun belirttiği sebepler bunlardır. Kanunun belirttiği bu sebepleri tarafların talep etmesinin yanı sıra mahkeme de tespit ederse velayetin değiştirilmesine kendiliğinden karar verebilecektir. Örneğin, velayet sahibi kişinin öldüğü tespit edilirse velayet sahibi olmayan anne veya babanın durumu uygunsa yani çocuğa bakabilecek durumdaysa velayeti mahkeme bu kişiye verecektir.

Velayet değiştirme davası çocuk reşit olana kadar açılabilir, herhangi bir süresi yoktur. Velayetin değiştirilmesi sürecinde eğer çocuk idrak yaşı diye nitelendirilen 8 yaşına gelmiş ise çocuğun kendisine de fikri sorulur. Mahkeme tarafından çocuğun beyanı bağlayıcı olmasa bile karar verilmesinde etkisi olan bir olgudur.

Velayetin değiştirilmesi kararı çıkması ile birlikte eşlerin nafaka durumları da değişecektir. Velayet sahibi olmayan anne veya babanın çocuğun sağlık, bakım, eğitim-öğretim vb. giderlerine ekonomik gücü ölçüsünde katılması gerekmektedir. Velayetin değiştirilmesi davasından önce çocuğa nafaka ödeyen taraf artık çocuğa bakmakla doğrudan yükümlü olduğu için bu nafakayı vermeyecektir. Artık velayet sahibi olmayan taraf ise kendi ekonomik durumu göz önünde bulundurularak çocuğa bir nafaka ödemek durumunda kalacaktır.

Velayet davalarında öncelik çocuğun üstün menfaatidir. Çocuk için içinde yer aldığı durumdan daha iyi bir duruma geçiş olmayacaksa Aile Mahkemesi velayetin değiştirilmesine karar vermeyecektir. Öyle ki eğer anne veya babanın ikisinin de velayet sahibi olamayacak durumlarda olması halinde mahkeme velayeti kaldırarak çocuğa vasi de atayabilir.