Gebelikte yapılması gereken tarama testleri

Hamileliğinizin gidişatını kontrol etmek ve bebeğinizin sağlıklı olup olmadığını öğrenmek için bazı testleri aksatmadan yaptırmanız gerekir. Jinekolog Aynur Şendemir, gebelikte yapılması gereken bu tarama testlerini tüm detaylarıyla anlattı.

Her ailenin hayalidir sağlıklı bebek sahibi olmak ve her gebelik bu isteği gerçekleştirebilmek umuduyla başlar. Oysaki anomalili bebek doğurma riski her kadında, her yaşta söz konusu olabilir. İnsanlarda genetik bilgiyi taşıyan 23 çift kromozom bulunur. Normalde 2 kopya olarak bulunan kromozomlardan herhangi birisinin 3 kopya olarak bulunması kromozomal anomalidir. En sık görüleni, “Down Sendromu” diye bilinen “Trizomi 21”dir.

Muayene yöntemlerinin temel taşı ultrasonografidir. Ultrasonografik görüntüleme yöntemi ile bebeğin hem yapısal sorunlarının büyük kısmı görülür hem de ultrason eşliğinde amniyosentez gibi girişimsel yöntemler uygulanır.

Biyokimyasal tarama testleri için anneden basit bir kan örneğinin alınması yeterlidir. Kandaki bazı hormonlar, anne yaşı ve gebelik haftası gibi belirteçler hesaba katılarak risk değerlendirmeleri yapılır. Testin gücü ve hassasiyeti sınırlıdır. Risk çıktığında, bir basamak ileri gidilerek girişimsel müdahaleler önerilir. Müdahaleyi yaptırıp yaptırmama kararı ailenindir. Riskli test sonucu karşısında aile, invaziv yöntemler olan amniyosentez ( bebeğin içinde bulunduğu keseden su alınması ), CVS (koryon villüs biyopsisi ) veya kordosentez ( bebek kanının alınıp incelenmesi ) yaptırabilir. Bu işlemlerin riskleri göze alınamayıp gebelik takibine devam edilebilir. Genel kabul gören uygulamalar içinde CVS 11-14. haftalarda, amniyosentez 15-20. haftalarda kordosentez ise 20. haftadan sonra yapılmaktadır.

İkili tarama testi : 11 – 14. gebelik haftaları arasında yapılır. Anne kanında PAPP-A ve f β-HCG düzeylerinin, toplum ortalamasına göre olan farkı değerlendirilir ve rapor edilir. Tanısal duyarlılığı % 60-65 düzeylerindedir. Test sonucu 1/250’den küçük gelirse riskli olarak yorumlanır ve CVS önerilir ya da 16. haftada amniyosenteze yönlendirilir.

İlk üç ay tarama testi (FTS-First trimester screening) : Bebeğin ultrasonografik olarak detaylı incelenmesidir. 11 – 14. haftalarda NT (ense saydamlığı) ölçümü, bebeğin burun kemiğinin olup olmadığına, beynine, omurgasına, kolları ve bacaklarına, midesine, böbreklerine, idrar kesesine, plasentasına, göbek kordonuna bakılır. Tüm veriler özel olarak hazırlanmış ve sertifikası olan merkezlerde bulunan bilgisayar programlarında analiz edilerek anomalilerin o bebekte bulunma olasılığı belirlenir. Bu testin uygun kişilerce ve tekniğine uygun olarak yapılması halinde “Down Sendrom”lu bebekleri yakalama oranı % 90-95 civarındadır. Bu görüntülemeye f β-HCG ve PAPP-A hormon değerlerinin eklenmesi ile testin duyarlılığı % 97’ye çıkmaktadır. Çoğul gebeliklerde tanısal değeri yüksektir.

Kombine ikili tarama testi : İkili tarama testi ve ense kalınlığının birlikte değerlendirildiği bir testtir. 11- 14. gebelik haftalarında yapılır. Ense kalınlığı ölçümü, anne yaşı ve gebelik haftası hesaba katılarak risk hesaplanır. Günümüzde en çok tercih edilen testtir.

Ense kalınlığı ölçümü, bu testin en önemli noktasıdır. Ölçüm hassastır. İyi bir ultrason cihazı bu konuda önemlidir. Ense kalınlığının 2,5 – 3 mm’den fazla çıkması, kromozomal anomali yanında gebelik kaybı ihtimalini de arttırır.

Üçlü tarama testi : En yaygın bilinen ve kullanılan testtir. Gebeliğin 15. haftasından 19. haftaya kadar yapılabilir. İdeal dönem 16 - 17. haftalardır. Annenin kolundan alınan kandaki bazı hormonların toplum ortalamasına göre ne derece farklı olduğu bilgisayar ortamında değerlendirilir ve rapor edilir. Down sendromlu doğabilecek her 3 down sendromlu bebekten 2’sini yakalayabilir. Test riskli çıkarsa amniyosentez önerilir. Çoğul gebeliklerde tanısal değeri düşüktür.

Dörtlü tarama testi : 16 - 18. haftalarda yapılır. Hassasiyeti % 80’dir. Üçlü testin yerini almaya başlamıştır. Kombine ikili test haftasını kaçırmış hasta grupları özellikle tercih edebilir.

Entegre tarama testleri : 11- 14. haftalarda ikili kombine test yapılır, 16 – 20. haftalarda dörtlü tarama testi ile birleştirilir ve bir istatistiksel risk değerlendirmesi yapılır. Hassasiyeti % 93’dür.

Non invaziv prenatal test – NİPT (DNA tabanlı testler ) : 2012 yılından bu yana yeni bir tarama testi hizmete sunulmuştur. Anne kanından bebeğin DNA taraması yapılır. Diğer tarama testlerinden daha güvenilir olan bu test, spesifiklik ve hassasiyet açısından amniyosentez ve CVS gibi invaziv testlere yaklaşmış olsa da henüz tanı amacıyla kullanılacak güvenilirlik oranlarına ulaşmamıştır (%99,9). Bu nedenle de tanı değil de tarama testi olarak kullanılması önerilir. Gebeliğin 10. haftasından itibaren yapılabilir. Sık gözlenen trizomi 21, 18, 13 ve Y kromozomu anomalilerinin saptanması için uygulanabilir. Çoğul gebeliklerde uygulanamaz.

HAFTA HAFTA GEBELİK