Otizimli çocuklarda tuvalet eğitimi nasıl olmalı?

Otistik spektrumdaki çocuklar ve aileleri için en zorlu konulardan birisi tuvalete alışma dönemi. Bu konuda uzun süren alışma dönemi oldukça zorlu geçebiliyor. Çocuk gerekli özbakım becerisini alıncaya değin epey enerji sarfedilmekte.

Otizmli çocuklarla tuvalet eğitimi ile ilgili sizinle çeşitli bilgileri paylaşmak istiyorum:

Her otizmli çocuk çok farklı gelişimsel özellik taşıyor. Bu nedenle bu geniş yelpazede her otizmli çocuk aynı yaklaşımla tuvalet eğitimi kazanamaz. Önce bunu ayrımına varmak gerekiyor. Bu konuda ailelerin sıkı gözlemci olması, çocuğunun hangi kolay ve zor yönlerini iyi tanıması gerektiğini de eklemeliyim.

• Otizmli çocuklarda tuvalet eğitimine 3 yaş civarında başlamak uygun olacaktır.
• Çocuğun ne kadar süreyle kuru kaldığını gözlemleyerek tuvalet eğitimi öncesi kayıt tutmak önemlidir.
• 1 saat süreyle kuru kalabiliyorsa tuvalet eğitimine başlanabilir.
• Bir çizelge hazırlanır. Bu çizelgeye göre çocuk her saat başı tuvalete gidecek ve tuvalete oturtulur. Tuvaletini yapması beklenir. Tuvaletini yaparsa pekiştireç verilir. Eğer yapmadıysa kaldırılır. 5 dakika sonra tekrar oturtulur.
• Eğer belirlenen süreden önce yaptıysa veya tuvaletini yapmıyorsa ceza verilmemeli, üstelik ima, sert bakış ve sözlerden olabildiğince kaçınılmalı.

Tuvalet eğitiminde en zor kısım çocuğun tuvaletini yapmak istememesi, inat etmesidir. Bu durum otizmli çocuğun dışkısını tuvalete bırakmak istememesinden kaynaklanabilir. Bu durumda deliği korkutucu bir unsurdan çıkarmak gerek. Tuvaletini yapınca görebilmesini sağlamak çocuğun kaygısını azaltabilir. Bunun için tuvalet kağıtlarını önceden deliğe atabilir, boşaltım gerçekleştikten sonra suya batmadan görülmesini sağlayarak bu zor aşamayı kolaylaştırabilirsiniz. Ayrıca;

• Tuvaleti anlatan özbakım kartlarını kullabilirsiniz. Çocuk konuşmuyorsa, tuvalete gitme kartını bir ses ile özdeşleştirin. Bir şarkı olabilir, marakas olabilir veya sizin ses kaydınız olabilir. Tuvalete giderken kartı ve sesleri birlikte kullanarak harekete geçin.
• Örneğin özbakım kartlarını göstererek ve tuvalet eğitimiyle ilgili seçtiğiniz şarkıyı söyleyerek tuvalete gidin. Bu otizmli çocuğun rutin oturtmasını kolaylaştıracak, tuvaleti geldiğinde görselleri gösterme ihtiyacı hissetmesini sağlayacaktır.
• 1 saat boyunca kuru kaldığında ve tuvaletini yaptığında mutlaka ödüllendirin.
• Tuvaleti eğlenceli bir yer haline getirmeye bakın.
• Su sesinden ürkebilir, gerekirse çocuk tuvaletten çıktıktan sonra sifonu çekin.
Bezi çıkardıysanız artık geriye dönmeyin. Gündüz bezsiz, gece bezli olarak devam etmesi tuvalet eğitimi almasını geciktirecektir. Bu nedenle aynı anda iki farklı tutum sergilemeyin derim.

Tuvalet eğitimi özellikle ağır dereceli otistik bozukluk gösteren çocuklarda bazen yıllar alan bir konudur. Erken ve yoğun eğitim ile birlikte hemen üzerinde durulması gerekir. Eğer dikkatli ve doğru yaklaşım sergilenmeden uygulanılması denenirse olumlu sonuç alınması zorlaşır. Bunun için uzmanlardan birebir yardım almak çok önemli ve gerekli. Eğer çocuğunuz otizm tanısı aldıysa ve 3 yaş civarındaysa bu konuya özel eğitimcilerden destek alarak mutlaka ağırlık vermenizi tavsiye ederim.