Uzaktan eğitim sürecinde çocuklar nasıl beslenmeli?

Konu ile ilgili olarak Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Murat Doğan,  pandemi döneminde çocuk beslenmesi ile ilgili merak edilenleri anlattı.

Çocuklar obezite riskiyle karşı karşıya

Genelde çocuklarımız can sıkıntısı veya hareket etme isteği nedeniyle aşırı bir enerji sarf ederler. Evde kalma veya ev içerisinde ödev yapma bir şekilde yapılmasa bile okul içerisindeki disiplin telafi şansı doğuruyordu. Fakat okullardaki uzaktan eğitim nedeniyle artık disiplin ve eğitime odaklanma aile bireylerine düşmektedir. Buradaki önemli noktalardan biri de artık ev içerisinde enerji tüketimi azalan ve bilgisayar başında kalan çocuklarda beslenme bozukluğu açığa çıkarak, çocukları obezite riskiyle karşı karşıya bırakmaktadır.  Özellikle gelişim döneminde olan çocuklarda beslenmenin rolü oldukça önemlidir. Yeterli ve dengeli beslenme beyin gibi nörolojik organların gelişimine de katkı sağlayabilmelidir. Bu noktada eğitimin çocuğa sağlayacağı önem kadar, çocukların evde daha verimli olabilmeleri ve konsantrasyonu sağlayabilmeleri için beslenmelerine de dikkat edilmesi gerektiğine işaret etmektedir.

Çocuklar online eğitim sürecinde nasıl beslenmeli?

Öğünlerde özellikle mineral ve vitamin desteğini sağlayabilmek için sebze ve meyve porsiyonları sunulmalı genelde 5 öğüne bölünerek enerji desteğine katkı sağlanmalıdır. Meyve ve sebzeleri el altında ve yemeye hazır tutarak çocukların sağlıklı atıştırmalıklar seçmelerini kolaylaştırmak önemlidir. Meyve ve sebzeler bol su ile yıkanarak tüketilmeli,  tarım ilaçlarının zararlı etkilerinden dolayı iyi tarım uygulamaları ile üretilmiş olanlar mümkün olduğunca tercih edilmelidir.

Vitamin ve mineraller yönünden ilave gıda desteği için diğer iyi atıştırmalıklar arasında tercih edilebilecekler; süt, kefir, yoğurt ve peynir, şekersiz fıstık ezmesi, tam tahıllı kraker yer almaktadır.

Protein alımı büyüme ve gelişim için önemlidir. Yağsız veya az yağlı et, tavuk, balık, yumurta, kuru baklagil gibi besinler en az iki öğünde protein kaynağı olarak tüketilmelidir.

Kabızlık ve sağlıklı bağırsak mikrobiyotası için lifli besinleri de tüketmek önemlidir. Çocukların besinlerinde lif düzeyini artırmak için tam tahılları ürünleri tercih etmenizde fayda vardır.

Beslenme de yağ tüketimi de belirli standartları sağlayabilmelidir. Omega 3 ve diğer sağlıklı yağlardan zengin olmalıdır. Özellikle fosfolipitler (fosfatidilserin, fosfatidilkolin, fosfatidiletanolamin vb .) yönünden beslenmeye odaklanma, beyin hücre zarı yapısının oluşumuna katkı sağlamaktadır. Bu besinleri sağlayan gıda takviyeleri de mevcuttur.

Kızarmış yiyeceklerden kaçınarak ızgara, buharda veya fırında pişirme ve buğulama gibi daha sağlıklı pişirme yöntemlerini seçerek yağ alımını sınırlamak gerekir. Fast food ve cips/şeker gibi düşük besin değerliği olan atıştırmalıkları kısıtlandırarak onlar yerine ceviz, badem, fındık gibi biyoyararlılığı yüksek olan sağlıklı yağ çeşitlerini ekleyin. 

Şekerli ve asitli içecek tüketimi sınırlandırılarak, daha çok su içimine teşvik ederek sağlıklı beslenmesine yardımcı olmaya çalışmak doğru olacaktır.

Ebeveynler sağlıklı beslenme konusunda çocuğu nasıl teşvik etmeli?

Çocukların beslenmesini iyileştirmek ve akıllı yeme alışkanlıklarını teşvik etmek için en iyi stratejiler olarak şunları belirtebiliriz;

1- Düzenli aile yemekleri yemek, çeşitli sağlıklı yiyecekler ve atıştırmalıklar servis etmek, ebeveynlerinde sağlıklı yiyerek rol model olmaları, yemek üzerinden çocuklarla savaşmaktan vazgeçmek ve çocukları yaşlarına uygun yemek hazırlama süreçlerine dahil etmektir.

2- Ebeveyn olarak iyi bir rol model olmanın yolu aşırı yememek ve porsiyon kontrolü sağlamakla başlar. "Bu lezzetli, ama doydum, bu yüzden yemeyi bırakacağım" şeklinde özellikle küçük çocuklarla doygunluk hisleriniz hakkında konuşmayı deneyin.

3- Her zaman diyet yapan ve vücutları hakkında şikayet eden ebeveynler, çocuklarında aynı olumsuz duyguları besleyebileceklerini düşünmelidirler.

4- Yiyecekler hakkında olumlu bir yaklaşım sürdürmeye çalışın. Uygulanabilir bir yemek ve atıştırmalık programı oluşturun. Hem ebeveynler hem de çocuklar bir sonraki yemeği veya atıştırmalıkları ne zaman bekleyeceklerini bildiğinde diğer zamanlarda yemek yememeyi tercih etmeleri daha kolay hale gelebilir.

5- Çocuklar aç olup olmadıklarına, servis edilen yiyeceklerden ne yiyeceklerine ve ne zaman dolu olduklarına karar vermelidir. Çocukları tabaklarını bitirmeye zorlamayın. Bu, çocuklara doygunluk hislerini geçersiz kılmalarını öğretir.

6- Çocukları yiyeceklerle ödüllendirmeyin, tatlıyı yemek yemenin ödülü olarak kullanmayın. Yiyecekleri sevginizi göstermenin bir yolu olarak da kullanmayın, bunun yerine çocuklarınıza sarılın, övün, zamanınızın bir kısmını onlara ayırın.

Uzaktan eğitim sırasında çocuğu abur cubura yönlendirmemek adına ebeveynlerin ne yapması gerekiyor?

Yeme alışkanlıkları üzerinde güçlü bir psikolojik ve çevresel etki vardır. Pozitif modellemenin, negatif modellemeden ziyade abur cubur tüketimini önlemede daha etkili olduğu gösterilmiştir. Bu, çocuklarınıza abur cuburları anlatırken yan etkilerine odaklanmak yerine, sağlıklı yiyecekler dahil etmenin faydalarına odaklanmanız gerektiği anlamına gelir. Çocuklar gözlemleyerek en iyisini öğrenirler. Çocuğunuzu sağlıklı yemeye teşvik etmek için aynı şeyi yapmanız ve abur cubur yemekten kaçınmanız gerekir. Çocuğunuz sağlıklı yemek yediğinizi görürse, kesinlikle sağlıklı bir şekilde yemek için motive olacaktır. Çoğu zaman, ebeveynler çocuklarını bir ev ödevi tamamlamak veya evde onlara yardım etmeleri için çikolata, cips veya diğer kalori zengini atıştırmalıkları ödül olarak kullanma eğilimindedir. Abur cuburları ödül olarak kullanırsanız, çocuğunuz bu yiyecekleri yemenin kesinlikle iyi olduğu mesajını alır.

Genellikle çocuklar duygularını tam bilemediğinden susuzluk da açlık ve yiyecek istekleriyle karıştırılır. Çocuğunuz belirli bir yiyecek istiyorsa ve aç olmadığını biliyorsanız, çocuğunuzu bir bardak su içmeye teşvik edin. Yemeklerden yarım saat önce su içmek, yiyecek arzusunu ve iştahı da azaltacaktır. Besinlerdeki proteinler, daha çok tokluk sağlar, iştahı azaltır ve ayrıca yüksek kalorili abur cubur isteklerini azalttığı da bilinir. Abur cubur isteklerini azaltmak için özellikle kahvaltıda protein açısından zengin yiyecekler planlayın. Çocuğunuz aşırı derecede aç olduğunda, yiyecek istekleri zirveye ulaşır ve abur cubur veya diğer yüksek kalorili yiyecekler alma olasılığı daha yüksektir. Abur cubur tüketiminden kaçınmak için çocuğunuzu aşırı aç kalmadığından emin olmak için düzenli aralıklarla beslenmesini sağlamak önemlidir. Çocuğunuzun abur cubur yemesini tamamen durdurmak neredeyse imkansızdır. Bu yüzden mutlak bir "HAYIR" kuralına sahip olmak yerine, haftada bir gün çocuğunuzun en sevdiği yiyeceklerden birini yiyebileceği bir kenara koyun.

Yemeye bir çorba ya da salata ile başlayabilir ve isterseniz onun en sevdiği yiyeceği porsiyon boyutunu azaltarak sunabilirsiniz. Her gün aynı yemek hazırlandığında da, çocuğunuzun bıkkın olma ve abur cubur için can atma olasılığı yüksektir. İmkan dahilinde evde ne kadar çeşit veya farklı pişirme yöntemiyle yemek sunarsanız çocuğun abur cubur isteme olasılığı da o kadar az olmaktadır. Çocuklar çikolata, dondurma, hamur işleri veya tatlı istedikçe onlara taze veya kuru meyveler sunulmalıdır. Son olarak çocuğunuzun her gün en az 7-8 saat uyuduğundan emin olun. Bu onların iştahlarını düzenlemelerine de yardımcı olacaktır.