Tüp Bebek ve Çoğul Gebeliği Önleme Stratejileri

Tüp bebek yönteminde çoğul gebelik ile karşılaşılma olasılığı ve önceden bilinmesi konusunda klinik bulgular mevcuttur.

Günümüzde üremeye yardımcı tekniklerin kullanımında karşılaşılan en önemli problem yüksek oranda gözlenen çoğul gebelikler ve bunların neden olduğu immatürite, erken doğum, düşük doğum ağırlığı gibi perinatal komplikasyonlardır.

Üremeye yardımcı tekniklerin uygulandığı sikluslarda karşılaşılan çoğul gebeliklerin %58’i ovulasyon indüksiyonu (yumurta geliştirici tedaviler), %22’si ise tüp bebek (klasik IVF ve mikroenjeksiyon) uygulamalarında ortaya çıkmaktadır. Buradan da anlaşılacağı gibi çoğul gebeliklerin büyük bir kısmı tüp bebek tedavilerinden ziyade daha önceki basamak tedavilerinden birisini oluşturan yumurta geliştirici tedavilerde ortaya çıkmaktadır.

Bu nedenle ovulasyon indüksiyonu olarak adlandırdığımız bu tedaviler bu açıdan çok önemlidir. Bu noktada bu tür tedavilerin özellikle çoğul gebelikler ve buna bağlı sosyal ve tıbbi komplikasyonların azaltılması açısından konu ile özel eğitimli uzman hekimler tarafından yapılması önem arzetmektedir.

Yüksek çoğul gebelik oranları aile, çocuklar ve toplum için sosyal, ekonomik, psikolojik ve etik bir sorundur. Çoğul gebelik sonrası selektif redüksiyon halen etik bir tartışma konusudur.

Çoğul Gebelikler Öngörülebilir mi?

Kadın yaşı, önceki gebelik ve doğum öyküsü, önceki tüp bebek denemeleri, tüp bebek yapılma nedenleri, siklus özellikleri, kullanılan ilaç miktarı, toplanan yumurta sayısı, transfer edilen embriyo sayısı ve embriyo transfer günü gibi çok sayıda faktör çoğul gebelik oranlarını etkileyebilmektedir.

Çoğul Gebeliklerin Önlenmesi

Bu bölümü iki kısımda ele almak gerekir. Birincisi ovulasyon indüksiyonu adı verilen yumurta geliştirici tedavilerde uygulamalardır ki bu durum özellikle ülkemiz açısından son derece önemlidir.

Ovulasyon indüksiyonu tedavilerinde hasta yaşı ve adetin 3.günü her iki yumurtalıktaki yumurta sayısı, daha önceden bu tedaviler hastaya uygulanmış ise gelişen yumurta sayısı ve en önemlisi tedavi uygulanan hastalarda yumurta çatlatma günü eğer 3 ya da daha fazla yumurta gelişmiş ise bu hastalar da mutlaka çoğul gebelik açısından önlemler alınmalıdır.

İkinci bölümde ise tüp bebek uygulamalarını kapsamaktadır. Günümüzde ülkemizde de yakın zamanda alınan bir takım uygulamalar ile tüp bebek uygulamalarındaki çoğul gebelik oranları azaltılmaya çalışılmaktadır.

Bu önlemler, transfer edilen embriyo sayısının azaltılması, blastokist adı verilen 5.gün embriyo transferi, yumurta geliştirici tedavilerde ideal sayıda yumurta elde etmeyi sağlayan daha az ilaç kullanılan tedavi protokollerinin tercih edilmesi (hasta dostu tedaviler), dondurulmuş emriyo siklus sayılarının arttırılması başlıca önleme stratejileridir.

Bu önlemler içerisinde çoğul gebelikleri önlemek ya da azaltmak amacıyla takip edilebilecek en etkili bilimsel strateji, transfer edilen embriyo sayısını azaltmaktır. Buradaki karşılaşılan en önemli problem, canlı doğum hızını azaltmadan transfer edilen embriyo sayısını nereye kadar azaltabileceğimizdir.

Transfer edilen embriyo sayısında kısıtlamalar getirilerek iki embriyo transferi bir standart olarak sunulsa da bu durum üçüz ve üzeri doğumların hemen hemen ortadan kalkmasını sağlamış ancak ikiz doğum oranları sabit kalmıştır.

Günümüzde 35 yaş altı kadınlarda tek embriyo transferi çoğul gebelik oranlarını azaltabilir görünmektedir. Tek embriyo transferi ile çoğul gebelik oranı % 26’dan % 13’e gerilemiştir.

Bazı çalışmalarda 35 yaş altı kadınlarda tek embriyo transferi ile çoğul gebelik oranları %0.8’e kadar gerilemiştir. Ancak burada vurgulamamız gereken bu uygulamaları yapan merkezlerde embriyo dondurma koşullarının iyileştirilmesi ve elde fazla embriyoların daha sonraki dönemlerde transfer edilebilme şartlarının optimal düzeye getirilmesi gerekmektedir.

Sonuç olarak tek embriyo transfer uygulamaları sağlıklı bebek sahibi olma hedefini etkilemeden ikiz gebelik oranlarını azaltmaktadır. Tek embriyo transfer uygulamalarında hasta yaşı <35 olmak ve iyi kalitede bir embriyo sahibi olmak kaydı ile iki embriyo transfer uygulamalarına benzer gebelik oranları yakalanabilmektedir. Ancak bu noktada tek embriyo transferine karşıt görüşlerinde olduğunu ifade etmek durumundayız.

Karşıt görüşleri ileri sürenler hekim, hasta ve tüp bebek tedavilerine devlet desteği gibi komplex etkenlerin tek embriyo transfer uygulamalarının rutin kullanımı konusunda zorluklar doğurduğunu, embriyo seçiminde universal kriterlerin olmadığını ve embriyo dondurma şartlarının her merkezde optimal şartları sağlayamadığını ileri sürerek karşı çıkmaktadırlar.

Recai Pabuçcu
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı

BEBEĞİM NE ZAMAN DOĞACAK?