Tüp bebek tedavisinde başarılı gebelikler için ‘luteral faz desteği’

Normal şartlar altında yumurtlama (ovulasyon) öncesi ve sonrası yumurtalıklardan salgılanan östrojen ve progesteron hormonu, rahim iç yüzeyini (endometrium) düzenler ve gebelik olursa, embriyonun tutunmasını sağlar. Ancak tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçlar, yumurtalıkların hormonal faaliyetini değiştirir. Yumurtaların toplanmasıyla (OPU) beraber embriyonun rahim içine tutunmasını kolaylaştırmak için ilave ilaçların kullanılması gerekir. Bu, luteal faz desteğidir ve genel olarak progesteron tedavisidir.

Luteal faz nedir?

Kadınların adet döneminde yumurtlamasından sonra gebeliğin temellerinin atılmasıyla hormonların görevini yerine getirdiği dönemlere luteal faz denir. Özellikle tüp bebek uygulamalarında ve gebeliğin olması gerektiği gibi takip edildiği durumlarda luteal faz desteği şarttır. Desteğin sağlanamadığı durumlarda gebeliğin düşükle sonuçlanması, canlı doğum oranının gerçekleşemediği sonuçlarla karşılaşılır. Tüp bebek tedavilerinde luteal faz desteği sağlanmakta ve başarılı sonuçlar elde edilmektedir.

Üreme çağındaki sağlıklı kadınlar, her ay adet günlerinde bir adet yumurta üretir ve geliştirirler. Üretilen yumurta, belirli bir olgunluğa gelir ve sonrasında çatlamasıyla yumurtalık içerisinde vücudun diğer hücrelerinin oluşturduğu ‘corpus luteum’ olarak adlandırılan bir yapının salgıladığı hormonlar sayesinde gebelik oluşur. Gebelik boyunca anne ile bebek arasında bebeğin gelişimini sağlamak için yaratılan iletişim kanalı olan plasenta, görevini yapmaya başlayana kadar hormonların salgılanması ve bebeğin gelişimi için ihtiyaç duyulan besinlerin oluşturulması için yumurtalıklar tarafından devam ettirilir. Düşük durumların büyük çoğunluğu, corpus luteum adı verilen yapının görevlerini gereği kadar yerine getiremediğinden dolayı gerçekleşmektedir.

Tüp bebek ve luteal faz desteği

Normal gebeliklerin aksine, tüp bebek tedavilerinde yumurtalıkların iğne vb. etkenler ile uyarılması sonucunda corpus luteum olayında gerekli hormonların salgılanmaması, bebeğin gelişiminin plasenta oluşana kadar sağlanamaması sonucunda gebelik devam etmez. Yumurtaların dışarıdan müdahale ile çatlatılmasından dolayı, aniden daha fazla salgılanan östrojen hormonunun beyne uyguladığı baskıdan dolayı luteal faz hormonları azalarak görevini yerine getiremezler. Bundan dolayı tüp bebek uygulamalarında birden fazla yumurtaya müdahale edilmesinden sonra hormonların yeterince salgılanmasını sağlamak için luteal faz döneminde hormon desteği uygulanmalıdır.

Luteal faz kanaması nedir? Neden olur?

Tüp bebek tedavisinde "luteal faz kanaması", embriyo transferinden sonra ve gebelik testinden önce görülen vajinal kanamalara verilen addır. Bu kanama, yumurta toplamadan hemen sonra çoğu hastada görülen ve birkaç gün süren hafif kanamalarla bir değildir. Tüp bebek tedavilerinin % 7,4- 42'sinde görülen luteal faz kanaması, yumurta toplamadan 7- 8 gün sonra, hafif kanama şeklinde olur. Hasta için çok endişe verici olan bu kanama gebeliğin yerleşmesi ile bağantılı olabilir.

Günümüzde tüp bebek protokollerinde GnRH agonistleri ya da antagonistleri kullanılmaktadır. Son zamanlarda genelde antagonist kullanılmaktadır. LH salgısının baskılanmakta ve yumurta toplamada yumurtayı çevreleyen granulosa hücrelerinin aspire edilmektedir. Bu sikluslarda luteal faz bozukluklarında daha fazla artış göstermektedir. Tüp bebek tedavilerinde luteal destek ilaçları kullanılmasının nedeni de bu ani endokrin desteğinin kesintisidir. Araştırmalar bu ilaçların uyarılmış sikluslarda tüp bebek başarısını önemli ölçüde artırdığını göstermektedir.

Kanama önlenir mi?

Luteal faz kanamalarının önlenmesinin tek yolu yeterli miktarda luteal faz destek ilacı kullanılmasıdır. Yumurtalıkların uyarılması nedeniyle luteal fazın çok kısa yani yetersiz olması tüp bebek tedavisinin başarısızlıkla sonuçlanmasına neden olabilir.