Tüp bebek tedavisi
Güncelleme Tarihi:
Tüp bebek tedavisinin aşamaları nelerdir?
Bebek sahibi olmak isteyen çiftler için tüp bebek yönteminin tüm ayrıntılarını Dr. Deniz Gökalp' e danıştık.
Tüp bebek tedavisi nedir?
Tüp Bebek tedavisi, erkeğin spermiyle kadının yumurta hücresinin vücudun dışında, bir laboratuar ortamında birleştirilmesidir. Klasik tüp bebek tedavisinde yumurta ve sperm hücreleri bir tüp içinde belli bir süre bırakılarak kendiliğinden döllenme olması beklenirken, mikroenjeksiyon yönteminde sperm hücresi, embryolog tarafından direk yumurta içine enjekte edilir. Bir sperm hücresiyle döllenmiş yumurtaya embryo denir. Oluşan embryolardan bir veya daha fazlası tekrar kadının rahim içine transfer edilerek, rahim iç duvarına tutunması ve gelişmeye devam ederek gebelik sağlanması beklenir. Ayrıca oluşan embrolardan geri kalanlar dondurulup saklanabilmektedir.
Tüp bebek tedavisi kimler için gereklidir?
Geçmişte tüp bebek tedavisi Fallop Tüpleri ( yumurtalık kanalları) hasar görmüş, tıkalı veya mevcut olmayan hastalar için önerilirken, günümüzde erkek faktörü, endometriozis hastalığı, açıklanamayan infertilite, polikistik over sendromlu hastalar için de bir tedavi seçeneğidir.
Tüp bebek tedavisinin aşamaları nelerdir?
1. Yumurtalıkların uyarılması:
Normalde kadınlarda her ay bir yumurta gelişirken, tüp bebek tedavisinin bu aşamasında yumurtalıkların içindeki yumurtalar bazı özel, genellikle enjeksiyon formunda ilaçlarla uyarılarak çok sayıda yumurta gelişimi sağlanır.
Çok yumurta elde edilmek istenmesindeki amaç ise şudur:
Bu tedavi sırasında elde edilen her yumurta hücresi döllenmeyebilir veya döllendikten sonra gelişmeye devam etmeyebilir. Bu olasılıklara karşı tedavinin sonunda içinden en iyi kalitede embriyo veya embriyoların seçilerek transfer edilmesi için çoklu yumurta gelişimi şarttır. Yumurtalıkları uyarıcı ilaçlar veya iğneler uygulanırken, yumurtaların gelişimi vajinal ultrasonografi ve kan testleri ile takibe alınır. Doktorunuz bu aşamada yumurtaların olgunlaşıp, yumurta toplama aşamasına hazır olup olmadığınızı yakından izler. Bu süreç yaklaşık 7-14 gün sürer.
Yumrtaların hazır olduğu düşünüldüğünde, genellikle "HCG" hormonu içeren son bir iğne ile yapılarak ortalama 36 saat sonra ikinci aşama olan yumurta toplamaya geçilir. Tedavinin bu ilk aşaması yumurtalıkların yetersiz gelişimi veya yumurtalıkların aşırı uyarılması gibi nedenlerle iptal edilebilir.
Vajinal ultrasonografi probuna (vajina içine uygulanan ince uzun kısım) eklenen bir kılavuz içinden geçirilen bir iğne ile ultrasonografi eşliğinde, gelişen yumurtaların negatif basınçlı bir aspiratör yardımıyla çekilerek vücut dışına alınmasına dayanan küçük cerrahi bir işlemdir. Genellikle lokal veya genel anestezi altında yapılır ve çoğu zaman 30 dakikadan kısa sürer. İşlem sırasında veya işlem günü hafif adet kramplarına benzer ağrılar olabilse de genellikle iyi tolere edilen bir işlemdir. Yumurtaların toplanmasına rağmen yumurtalıklar hacim olarak normale göre büyük kaldığı için şişkinlik ve kasıklarda baskı hissi günlerce devam edebilir.
3. Toplanan yumurtaların döllenmesi ve embriyo kültürü:
Yumurtalar toplandıktan sonra, embriyolog tarafından laboraturda olgunlukları ve kaliteleri açısından incelenir. Olgun yumurtalar medyum denen özel bir sıvı içine alınır ve inkübatör denen özel bir dolapta sperm ile döllemek için bekletmeye alınır. Sperm, erkekten genellikle mastürbasyon yoluyla alınan meni sıvısından ayrılarak elde edilir. Bazen de erkeğin "Vas Deferens" adı verilen testislerden spermi taşıyan kanaları tıkalı olduğu veya mevcut olmadığı durumlarda ya da yetersiz sperm üretimi durumunda sperm hücresi eldesi için testislerden iğneyle çekme veya minik bir kesiden sperm hücresi içeren testis dokusu elde etme gibi özel işlemlere başvurulması gerekebilir.
Sperm hücreleri daha öncede bahsedildiği gibi yumurta hücreleriyle klasik tüp bebek yöntemi ile veya mikroenjeksiyon ( ICSI) yöntemi ile birleştirilir. Ertesi gün yapılan kontrolde, içine yumurtanın başarıyla döllendiği, iki çekirdekçiğin görülmesi ile teyid edilir. Ortalama döllenme oranları %40 ile %70 civarındadır. Çok nadiren hiçbir yumurtanın döllenmemesi de mümükündür. Yumurta toplama işleminden iki gün sonra, döllenmiş yumurta 2 ile 4 hücreli bir embryo halini alır. Üç gün sonra ise normal gelişen bir embryo 6 ile 10 arası hücreye sahiptir. Beşinci gün itibariyle embryo, içinde sıvı dolu bir boşluk olan, plasentayı oluşturacak hücrelerle fetusu oluşturacak hücrelerin ayrılmaya başladığı bir yapı halini alır ki buna blastokist adı verilir. Embryoların rahme transferi genellikle yumurta toplama işleminden 2 ile 6 gün arasında gerçekleştirilir.
4. Embryo transferi:
Bu işlem genellikle hiçbir anesteziye gerek duyulmadan, jinekolojik pozisyonda, vajinaya spekulum aleti yerleştirilerek temizlik yapıldıktan sonra, içine embryo veya embryolar yüklenmiş olan ince uzun şırıngaya benzer bir alet olan kateterin rahim ağzından geçirilip, embryoların rahim içine bırakılmasıdır. Embryo transferinde kaç adet embryo verileceği ülkemizde Mart 2010 tarihinden itibaren yasal yönetmelik ile düzenlenmiş ve sınırlanmıştır.
5. Embryo dondurma:
Embryo transferi sonrası eğer varsa, kalan embryolar dondurularak saklanabilir. Bu uygulama, yumurtalıkların uyarılması ve yumurta toplama aşamalarını gerektirmediği için daha sonraki tüp bebek tedavisinin çok daha kolay ve ekonomik olmasını sağlar. Ancak dondurularak yıllarca saklanabilse de, tüm embryolar çözüldükten sonra canlılığını geri kazanamayabilir.