Tüketici uyuşmazlıklarında arabuluculuk zorunlu mu?

Tüketici, ticari veya mesleki bir gaye gütmeksizin mal veya hizmeti edinen, kullanan ya da yararlanan kimsedir. Tüketici hakkındaki hükümler 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da düzenlemiştir. Hukuki işlemin tarafının tüketici olduğu durumlarda bu kanun hükümleri uygulama alanı bulur.

Tüketici uyuşmazlıkları nedir?

Taraflardan birinin tüketici olduğu hukuki ilişkilerde taraflar arasındaki bir hakkın varlığı, kapsamı ve sonuçları üzerindeki ihtilaflar tüketici uyuşmazlıklarının kapsamına girer.

Yargıtay da taraflardan birinin tüketici olduğu, sözleşmeden doğan tüm uyuşmazlıkları Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun kapsamında kabul eder ve tüketici mahkemesini görev alanında görerek tüketici uyuşmazlıkları olarak nitelendirir.

Tüketici uyuşmazlıklarında görevli merci neresidir?

Tüketici uyuşmazlıklarında başvurulacak merci parasal sınır esas alınarak belirlenmektedir. Bu kapsamda; 2020 yılı için değeri 10.390 TL’nin altındaki ihtilaflarda görevli merci tüketici hakemleridir. Bu sınırın üzerindeki uyuşmazlıklar bakımından ise tüketici mahkemeleri görevlidir. Tüketici mahkemesi oluşturulmayan yerlerde ise tüketici mahkemesi sıfatıyla asliye hukuk mahkemeleri görevlidir. Yetki bakımından 6100 Sayılı HMK’nın 6. maddesine göre genel yetkili mahkeme davalının yerleşim yeri mahkemesidir. Ayrıca, dava tarihi itibariyle yürürlükte bulunan 6502 Sayılı Kanun’un 73/5. maddesiyle tüketici davalarının tüketicinin ikametgahı mahkemesinde de açılabileceği belirtilmiştir ki, bu da özel yetkiye dair bir düzenlemedir. Dolayısıyla dava, davacının seçimine göre hem genel hem de özel yetkili mahkemede açılabilir.

Uyuşmazlıklarda arabuluculuk zorunlu mudur?

Zorunlu arabuluculuk, kanun koyucunun deyimi ile dava şartı olarak arabuluculuk, kavramı ise Türk hukuk sistemine 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile girmiştir. İş hukukunda dava şartı olarak arabuluculuğun zorunlu hale getirilmesinden yaklaşık bir sene sonra, 19.12.2018 tarihli ve 30630 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 6.12.2018 tarihli Genel Kurulunda kabul edilen 7155 sayılı Abonelik Sözleşmesinden Kaynaklanan Para Alacaklarına İlişkin Takibin Başlatılması Usulü Hakkında Kanun ("7155 sayılı Kanun") ile 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'na ("TTK") eklenen 5/A maddesi ile, ticari davalardan konusu bir miktar paranın ödenmesi olan alacak ve tazminat talepleri hakkında dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması dava şartı olarak kabul edilmiştir.

Tüketici uyuşmazlıklarında ise tüketici hakem heyetinin görev alanına giren ve tüketici hakem heyeti kararlarına karşı tüketici mahkemelerine yapılan itirazlar dışındaki tüketici uyuşmazlıklarında arabulucuya başvuru şartı getirilmiştir. Dava şartı olan arabuluculuk müessesesi 28/7/2020 tarihli ve 31199 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7251 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile tüketici uyuşmazlıklarında zorunlu hale getirilmiştir.

Zorunlu arabuluculuk istisnaları

Tüketici uyuşmazlıklarında belirtilen istisnalar dışında zorunlu arabuluculuk şartı getirilmiştir ve dava açılmadan önce arabulucuya başvurulmuş olması dava şartı haline gelmiştir. Bu nedenle arabulucuya başvurmadan doğrudan dava açılması halinde dava usulden reddedilecektir.

Tüketici uyuşmazlıklarında zorunlu arabuluculuk kapsamı dışında belirtilen istisnalar ile;

- Tüketici hakem heyetinin görevi kapsamında kalan uyuşmazlıklar (10.390 TL altında kalan uyuşmazlıklar),

- Tüketici hakem heyeti kararlarına yapılan itirazlar,

- İhtiyati tedbir kararlarının alınması,

- Üretimin veya satışın durdurulması ve malın toplatılmasına ilişkin davalar,

- Tüketici işlemi mahiyetinde olan ve taşınmazın aynından kaynaklanan uyuşmazlıklar,

- İlgili kamu kurum ve kuruluşları, tüketici örgütleri ve Ticaret Bakanlığı tarafından genel olarak tüketicileri ilgilendiren ve Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a aykırı bir durumun önlenmesine veya durdurulmasına ilişkin tüketici mahkemelerinde açılan davalar,

- Derdest davalar zorunlu arabuluculuk kapsamına alınmamıştır.