TEFLON GRİBİNE DİKKAT! Yapışmaz tavalarınızı asla boşken ısıtmayın

Teflon kaplı tava veya diğer pişirme araçları çok yüksek sıcaklıklarda kullanıldığında bu kimyasallar serbest kalabilir ve sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, bu tür kaplamalı eşyaları kullanırken dikkatli olmak ve üreticinin önerilerine uygun şekilde kullanmak önemlidir.

Teflon tava ve tencerelerin fazla ısıtılmasıyla ortaya çıkan dumanın solunması sonucu oluşan tabloya teflon gribi deniyor. Hastalığın adı "polimer duman ateşi" . Hastalık, dumana maruz kaldıktan 4-8 saat sonra ani olarak titreme, yüksek ateş, baş ağrısı, kas ve eklem ağrıları, öksürük ve göğüste sıkışma hissi ile grip gibi başlar.

Bu hastalığın teyit edilmiş vakaları nadir olmakla birlikle, bilim insanları bazı vakaların çok yüksek sıcaklıklara maruz kaldığında potansiyel olarak zararlı dumanlar çıkarabileceğini söylüyor.

Amerika'daki 55 zehir merkezini denetleyen ve kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan America's Poison Centers'a göre (zehir merkezi), geçen yıl az bilinen bu hastalıktan şüphelenilen 267 vaka vardı ve bu sayının 2000 yılından bu yana bildirilen en yüksek sayıya ulaştığı bildirildi. Son 20 yılda bu merkeze gelen "polimer duman ateşi" şüphesi vakalarıyla ilgili 3600'den fazla rapor ulaştı.

Washington Post’a konuşan Missouri Zehir Merkezi müdürü Julie Weber, bu tavaları talimatlara göre kullanmanın önemli olduğunu, çoğu insanın kullanma talimatlarına uymadığınıı söyledi. 

Peki, yapışmaz tavaları nasıl kullanmalıyız?
Polimer duman ateşi nedir ve ne kadar yaygındır?
Polimer duman ateşi nedir ve ne kadar yaygındır?

Polimer duman ateşi, aşırı ısınmış yapışmaz bir tavadan veya PTFE kullanan herhangi bir üründen çıkan dumanları solumakla ilişkili bir dizi grip benzeri semptomdur.

Zehir merkezinin yönetici direktörü Kaitlyn Brown, polimer duman ateşi vaka sayısının diğer maddelerle karşılaştırıldığında nispeten daha az kaldığını söyledi. Ancak Washington'daki National Capital Poison Center'ın yardımcı tıbbi direktörü Maryann Amirshahi , polimer dumanı ateşi vakalarının, ateş, titreme ve baş ağrısı gibi semptomların soğuk algınlığıyla karıştırabildiğini, ayrıca dumanı soluduktan saatler sonra gelişebileceği için yeterince bildirilmemiş vakaların olduğuna  inandığını söyledi ve ekledi: "Ateşiniz varsa ve vücudunuzda ağrıyorsa bunun her zaman soluduğunuz bir şey olduğunu düşünmezsiniz" dedi.

Gıda ve İlaç Dairesi sözcüsü, kurumun yapışmaz pişirme kaplarında kullanılan PFAS'ın "tüketiciler için bir güvenlik endişesi oluşturduğunu" gösteren herhangi bir araştırmadan haberdar olmadığını söyledi. Sözcü ayrıca "gıda ile temas eden ürünlerde" kullanılan tüm maddelerin FDA bilim insanları tarafından titiz bir bilimsel incelemeye tabi tutulduğunu söyledi.

Yapışmaz tavalardan hangi dumanlar çıkar?

Çalışmalar, bazı yapışmaz tavalardaki kaplamanın çok yüksek sıcaklıklara ısıtıldığında bozulabileceğini buldu. British Columbia Üniversitesi'nde kimya doçenti olan Zac Hudson, oksitlenmiş ve florlanmış maddelerden oluşan çok karmaşık bir karışım açığa çıkaracağını, bu nedenle teflon tavanın yüksek sıcaklıkta ısıtılmaması gerektiğini belirtti.

Polimer duman ateşi vaka raporlarının çoğu, ısıtılan yapışmaz tavayı gözetimsiz bırakan kişilerden oluşuyor. Uzmanlar yapışmaz tavaların asla önceden ısıtılmaması gerektiğini ve orta ila düşük ateşte tipik pişirme yöntemlerinin bu kadar yüksek sıcaklıklara yol açmayacağını söyledi. 

Yapışmaz tavalar nasıl kullanılmalı?

-- Bu tavalar boşken çok hızlı bir şekilde yüksek sıcaklıklara ulaşabildiği için yapışmaz tavaları önceden ısıtmaktan kaçının.

-- Her zaman içinde yiyecek, tereyağı veya yağ varken ısıtın.

-- Yüksek ısıda ızgara yapmayın veya fırınlamayın. 

-- Yemek pişirirken aspiratör kullanın veya pencereleri açın.

-- Oregon-Alaska-Guam Zehir Merkezi'nden Horowitz, mutfakta herhangi bir nedenle duman varsa, nereden gelirse gelsin "o dumanı solumamalısınız" dedi.

-- Yapışmaz tavalarda paslanmaz çelik veya sert aletler kullanmayın. Yapışmaz tavaların yüzeyinde çizik oluşmasını önlemek için ahşap, silikon aletler kullanın. 

Oregon Eyalet Üniversitesi'nden Jamie DeWitt , teflonların kuşkusuz insanların PFAS maruziyetine katkıda bulunduğunu ancak bunun pastanın çok küçük bir dilimini oluşturduğunu söyledi.

Michigan Eyalet Üniversitesi'nde biyokimya ve moleküler biyoloji profesörü ve PFAS Araştırma Merkezi'nin yardımcı direktörü olan Dan Jones ise yapışmaz pişirme kaplarını neredeyse her gün kullandığını söyledi ve ekledi:

"Maruziyetimizin ne kadarının yapışmaz pişirme kaplarından kaynaklandığını gerçekten bilmiyoruz."

Çizilmiş yapışmaz tavayı kullanmak güvenli midir?

Aşırı ısınmış bir tavadan çıkan dumanı solumanın, kaplamanın kendisini yutmaktan daha riskli olduğu düşünülüyor. PTFE, diğer PFAS türlerinden daha büyük bir moleküldür ve araştırmacılar, kimyasalın boyutunun vücudun onu emmesini zorlaştırdığını söylüyor. 

Stockholm Üniversitesi'nde çevre kimyacısı ve profesör olan Ian Cousins , "Sanırım hepimiz tavamızdan yemeğimize karışan bir miktar PTFE yutmuşuzdur ancak bundan endişe duymamıza gerek yok çünkü vücudunuzdan doğrudan geçecek ama, tava aşırı ısınmışsa bu dumanı solumak istemezdim.” dedi.

Kıdemli bilim insanı olan Laurel Schaider, yapışmaz kaplamanın dökülmesinin veya soyulmasının, yapışmaz tava kullanmayı bırakmanın zamanının geldiğinin bir işareti olduğunu, yapışmaz tavalardaki PTFE'nin , çevredeki mikroplastiklerin giderek daha fazla birikmesine yol açabileceğini öne süren yeni araştırmaların olduğunu söyledi.

Yapışmaz tavalardan tamamen uzak durmayı tercih ediyorsanız, dökme demir, paslanmaz çelik veya seramik tavaları tercih edin. Kıdemli bir bilim insanı olan Gillian Miller, seramik kaplamaların genellikle silisyum dioksit veya silikadan yapıldığını ve kalıcı kimyasallarla yapılmadığını söyledi.

Mutfakta dost, sağlıkta düşman mı?

İç Hastalıkları Uzmanı Aytaç Karadağ; teflon, granit, seramik ile kaplı tencereler ve tavalar yapışmazlık özelliği sayesinde yemek pişirmede sağladığı pratik avantajlarla hayatımızı kolaylaştırdığını ancak teflonun ardında pek çok bilinmeyen tehlike bulunduğunu, bu tür pişiricileri kullanırken çok dikkatli olmamız gerektiğini belirtti ve olası tehlikeleri sıraladı:

1. Zehirli Gazlar: Yapışmaz tavalar, 260°C'nin üstünde ısındığında, insan sağlığına zararlı olan toksik gazlar yayar. Bu zehirli gazların solunmasıyla oluşan tabloya “teflon gribi” diyoruz.  Hastalığın adı "polimer duman ateşi" olarak bilinmekte olup; dumana maruz kaldıktan 4-8 saat sonra ani olarak titreme, yüksek ateş, baş ağrısı, kas ve eklem ağrıları, öksürük ve göğüste sıkışma hissi ile grip gibi başlar. 

2. Kimyasal maruziyeti: Bu yapışmaz tavalar perfluorooktanoik asit (PFOA) gibi kimyasallar içerir. PFOA, kanserojen özelliği ile bilinir ve vücuttaki birikimi, karaciğer hastalıkları, tiroid problemleri ve bağışıklık sistemi bozuklukları ile ilişkilendirilmiştir.

3. Ağır metal birikimi: Yanlış kullanım, kaplamanın çizilmesine ve soyulmasına neden olur. Yapışmaz kapamanın altındaki alüminyum metali pişen gıdaya karışarak, alzheimer hastalığı, kronik yorgunluk, otoimmün rahatsızlıklar, kalp damar hastalıkları, kısırlık ve kanser gibi durumlara yol açabilir. 

4. Çevre Kirliliği: Yapışmaz tava üretimi, çevre için de bir tehdit oluşturur. Bu kaplama çok yüksek sıcaklıklara maruz kalmadığı sürece milyonlarca yıl boyunca bozulmayacak sentetik bir kimyasaldır. PFOA, doğada uzun süre kalır ve su kaynaklarını kirletir. Bu da su canlıları ve bitkileri için zararlı olabilir.

Teflonun sadece pişiricilerde değil; evimizde birçok yerinde karşımıza çıkabileceğini belirten Karadağ, bu ürünleri sırıladı:

• Pürüzsüz ipeksi bir yüzey sağladığını iddia eden cilt ve saç bakım ürünleri de dahil olmak üzere kozmetikler (Teflon veya PTFE kullanımından dolayı) 

• Su geçirmez ceketler ve su damlacıklarının daha iyi dağıldığını iddia eden diğer giysiler.

• Mikrodalga patlamış mısır, patlamış mısırın torbaya yapışmasını önlemek için teflon kullanır.

• Birçok kanepe ve diğer kumaş kaplı mobilyalar teflon kullanır, böylece sıvı dökülmeleri emilmesi yerine yuvarlanır.

• Yapışmaz kaplamalı pişirme kapları arasında bazı waffle makineleri, pilav pişirme makineleri, fırın tepsileri, tost makineleri, fırın kalıpları, elektrikli saclar vb. yer alır.

• Bukle maşası ve düzleştirici gibi birçok saç şekillendirme aleti

• Bazı diş ipi markalarında da bulunur.

• Çoğu sprey yağlayıcı, kir ve nemi itme iddiası nedeniyle teflon da içerir. Ancak, Teflon püskürtmek, PTFE'yi havaya gönderir ve kullanıcı ve çevredeki insanlar tarafından solunarak aşırı püskürtmeyle yere düşer. Örneğin, birisi bisiklet zincirinde sprey kimyasal bazlı bir yağlayıcı kullanırsa, bu sentetik ürünün önemli bir miktarı yere düşerek bitkileri, toprağı ve hayvanları açığa çıkarırken doğal çevreyi bozar. 

• Güneş kremi, nemlendirici ve benzeri ürünlerde bulunan teflon, ciltten emilebilir.

Sonuç olarak, teflonun görünüşte pratik bir çözüm sunarken, sağlığımız ve çevremiz için gizli tehlikeler barındırdığını belirten Karadağ, daha sağlıklı alternatifler arayarak, hem kendi sağlığımızı koruyabileceğimizi hem de gelecek nesiller için daha temiz bir dünya bırakabileceğimizi, sağlığımızı korumak için bilinçli tercihler yapmanın çok önemli olduğunu sözlerine ekledi.