Tatiliniz kabusa dönmesin! Buz küplerinden, sınırsız içeceklerden uzak durun
Güncelleme Tarihi:
Tatil sezonundayız. Tatil deyince genelde diyetler bozuluyor, dışarıda yiyip içiliyor. Açık büfeler, çeşmeden doldurulan sınırsız içecekler, rengarenk dondurmalar bizi cezbediyor ama eğer dikkatli olmazsak tatilimiz yaşayacağımız mide-bağırsak hastalıkları yüzünden kâbusa dönebiliyor. Peki tatilde bağırsak sağlığı için nelere dikkat etmek gerekir? Bunu önlemek ve hastalandığımızda semptomları hızla hafifletmenin yolları neler?
Tatilde çoğumuzun beslenme rutini ve alışkanlıkları değişir. İstisnalar olsa da ‘Nasıl olsa tatildeyiz eve dönünce düzene sokarız’ diye ipin ucunu kaçırıyor, normalde yemediğimiz şeyleri beslenmemize dahil ediyoruz. Tabii bu düzenin aniden değişmesi, vücudumuzun dengesini de bozuyor. Ayrıca hijyenik koşulların eksikliği, yetersiz su tüketimi, saklama koşulları gibi pek çok etken bağırsak floramızın dengesini bozabilir ve tatilimiz zehir olabilir.
Tüm yıl bir tatilin hayalini kurup yediğiniz içtiğiniz yüzünden tatilinizi otel odasında ya da hastanede geçirmek istemiyorsanız bu önerilere kulak verin.
Araştırmalar, seyahat eden kişilerin yüzde 50'ye yakınının mide-bağırsak rahatsızlığı yaşadığını doğruluyor. Çoğunlukla gıdalar ve içme sularından bulaşan bakteriler bağırsakta iltihaba neden oluyor ve bakteri dengesini değiştiriyor. En yaygın tetikleyici, kontamine yiyecek veya sudaki zararlı bakterilerdir.
Gastroenterology dergisinde 2017'de yayınlanan bir inceleme, gezgin karnı geçiren kişilerin yüzde 10'unun şişkinlik, ishal veya kabızlık ve karın ağrısı gibi semptomlarla birlikte uzun süreli IBS geliştirdiğini buldu. Bunun nedeninin enfeksiyonun bağırsakta iltihaba neden olması ve oradaki bakteri dengesini değiştirmesi olduğu düşünülüyor; bu da belirtilerin enfeksiyon temizlendikten haftalar ve aylar sonra da devam ettiği anlamına geliyor.
Kaynak: Daily Mail
Daily Mail’e konuşan Mikrobiyom bilimcisi Dr Emily Leeming, tatilde bağırsak sağlığı için dikkat edilmesi gerekenleri, bunu önlemek ve hastalandığımızda semptomları hızla hafifletmenin yollarını anlattı:
BAĞIRSAK BAKTERİLERİNİ ARTIRIN
Leeming, yolculuğunuzdan önceki hafta bağırsaklarınızı 'seyahat hazırlığı' yapmayı düşünmenizi yani bağırsak bakterilerinizi iyi durumda tutmanızı önerdi ve bunun nedenini şöyle açıkladı: Kalın bağırsağınızda yaşayan ve topluca bağırsak mikrobiyomu olarak bilinen trilyonlarca zararsız bakteri ve diğer mikroplar, zararlı istilacıların bağırsaklarınızda kolonileşip enfeksiyona neden olmasını engellemeye yardımcı olur.
Geçen yıl Science dergisinde yayınlanan Oxford Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırma, birçok farklı bağırsak bakterisi türü içeren sağlıklı bir bağırsak mikrobiyomuna sahip olmanın, hayatta kalmak için ihtiyaç duydukları besinleri kullanarak salmonella gibi zararlı bakterilerin büyümesini engellediğini ortaya çıkardı.
Bağırsak mikrobiyomunuz aynı zamanda bağışıklık sisteminizle de etkileşime girer; bağışıklık hücrelerinizin yüzde 70'i bağırsak zarında yaşar. Sağlıklı bir bağırsak bakteri topluluğu, bağışıklık sisteminizin savunmasını güçlendirmeye yardımcı olabilir, böylece bağışıklık hücrelerinizin zararlı bakterileri enfeksiyona neden olmadan önce tanımlamasını ve bunlarla savaşmasını kolaylaştırır.
Leeming, daha fazla lif tüketmeye odaklanarak tatilinize geri sayım yaparken iki hafta içinde bağırsak bakterilerinizi beslemeye başlamanızı, öğle ve akşam yemeklerinde tabağınızın yarısının sebzelerle dolu olmasını sağlamanızı ve fındık gibi tohumlu atıştırmalıklar tüketmek gibi basit adımların yardımcı olabileceğini ifade etti ve ekledi: “Buğday kepeği, meyve, kefir gibi fermente gıdalar, kuruyemiş ve tohumlardan oluşan bağırsak dostu harika bir kahvaltıyı günlük diyetinize eklemeyebilirsiniz."
Yolcu ishali seyahat edenleri en çok etkileyen hastalıktır. Her yıl uluslararası yolcuların %20-50’sinde, tahminen 10 milyon kişide hastalık görülür. Genellikle seyahatin ilk haftasında ortaya çıkar ama seyahatin herhangi bir zamanında ve hatta eve dönüş sonrasında bile gelişebilir. Primer neden çeşitli enfeksiyon ajanlarıdır. En sık yolcu ishaline neden olan ajan enterotoksijenik Escherichia coli’dir. (ETEC). ETEC kramplar, düşük derece ateşli veya ateşsiz sulu ishal yapar. ETEC dışında diğer bakteriler, çeşitli viral ve parazitik enterik patojenler de potansiyel ajanlardır.
Kaynak: Sağlık BakanlığıSeyahat ishalinin ortaya çıkması durumunda en büyük tehlikenin dehidrasyon yani vücudun susuz kalması olduğunu söyleyen Dr. Leeming, sadece sıvıyı değil aynı zamanda vücudunuzun sıvı dengesine yardımcı olan sodyum, klorür ve potasyum gibi elektrolit tuzlarını da kaybedeceğiniz için, suyun tek başına yeterli olmayacağını vurguladı.
Halsizlik ve baş dönmesi hissinin, sıvı ve tuz seviyenizin düşük olduğunun bir işareti olduğunu söyleyen Dr. Leeming, yardımcı olması için rehidrasyon poşetleri veya elektrolit içecekleri satın alabileceğinizi belirtti ve herkesin yapabileceği basit bir tarif paylaştı:
6 çay kaşığı şeker (vücudunuzun su emme oranını hızlandırmak için) ve 1/2 çay kaşığı tuzu (sodyum ve klorür sağlamak için) bir litre suya ekleyin. Ekstra potasyum almak için bunun yanında bir muz yiyin. Günde 1,5-2 litre sıvı almayı hedefleyin.
İSHALKEN DONDURMADAN UZAK DURUN
İshal olduğunuzda bağırsaklarınızın sütteki şeker olan laktozu tam olarak sindiremediğini ve bu durumun belirtilerinizin daha da kötüleşmesine neden olabileceğini söyleyen Dr. Leeming, kendinizi normal bir şekilde yiyip içebilecek kadar iyi hissetseniz bile, iyileşmenizin ilk günlerinde sisteminiz gerçekten normale döndüğünü hissedene kadar dikkatli olmanız gerektiğinin altını çizdi.
Aynı nedenlerden dolayı ishal olduğunuzda tatil dondurmanızı ertelemeniz gerektiğini çünkü dondurmanın da semptomlarınızı daha da kötüleştirebileceğini belirten Dr. Leeming, müshil benzeri bir etkiye sahip olmasından dolayı kahveden de uzak durulması gerektiğini, aynı şeyin baharatlı yiyecekler için de geçerli olduğunu çünkü toz biber ve kırmızı biber gibi baharatlarda bulunan kapsaisinin, yiyeceklerin bağırsaklarınızdan geçiş hızını hızlandırabildiğini sözlerine ekledi.
YOĞURT, AYRAN, SİRKE İÇEREN GIDALARI TÜKETİN
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Süda Tekin, toplu yemeklerin pişirildiği otellerde fazla miktarda tüketim veya dışarıda uygun hazırlanmamış gıdaların tüketilmesine bağlı olarak bağırsak florasında bozulmanın yaşanabileceğini, seyahat ishalinin, mikropların yol açtığı ‘infeksiyöz ishal’den farklı olduğunu ifade etti.
Özellikle kronik bağırsak hastalığı olan kişilerin başta olmak üzere tatil döneminde floranın düzenlenmesine katkı sunan yoğurt, ayran, sirke içeren gıdaların tüketilmesinin önemli olduğunu belirten Tekin, ayrıca daha önce floranın tanımadığı farklı yemekler tadılacaksa aynı gün çok karıştırılmaması gerektiğinin altını çizdi ve ekledi:
“Eğer doğal beslenme taze ve uygun yıkanmış sebze ve meyvelerle sağlanırsa özellikle piyasada pek çok çeşidi bulunan probiyotiklerin alınması gerekli değildir.”
KAYNAĞI BELLİ OLMAYAN SU VE BUZ TÜKETİLMEMELİ
Yaz aylarında dışarıda tüketilen en riskli gıdalar hangileri?
Prof. Dr. Süda Tekin, en riskli besinleri ve nelere dikkat edilmesi gerektiğini anlattı:
“Havaların hızla ısınmasıyla birlikte özellikle protein içeren, yumurta, et ve süt içeren gıdalar saklanma koşullarına uyulmamış kıyma, taze olmayan deniz ürünleri ve balık çok çabuk bozulur. Bu gıdaların tüketilmesi sonrasında bulantı, kusma ve ishalle seyreden enfeksiyonlar izlenebilir. Kontamine olmuş yani hastalık etkeni bir mikropla kirlenmiş gıdalar gibi temiz olmayan suların kullanılması (hem içme hem de gıda temizliğinde kullanma) da bağırsak enfeksiyonu gelişimine yol açar. Sıcaklarda kullanımı artan buzun da temiz suyun dondurulmasıyla elde edilmelidir. Kaynağı belli olmayan su ve buz tüketilmemelidir.”
TEK KULLANIMLIK İÇECEKLERİ TERCİH EDİN
Her şeyin dahil edildiği otellerde gereğinden fazla ve karışık gıdalarla beslenmenin bağırsak florasını önemli ölçüde bozduğu gibi etli, sütlü gıdaların uygun sıcaklıkta saklanamamasından kaynaklı çabuk bozulabileceğini ifade eden Tekin, yine ağzı açık halde bırakılan ve dökülerek servis edilen sıvı gıdaların da kirlenme olasılığının yüksek olduğu hatırlattı ve kişiye özel açıklan tek kullanımlık içecekler tercih edilmelidir.
UYGUN ŞARTLARDA HAZIRLANAN DONDURMA HASTA ETMEZ
Özellikle çocuklar için tatil demek dondurma demek. Dondurma tüketimi konusunda nelere dikkat etmeliyiz?
Saklama koşullarının uygun olması, gıdayı üreten ve dağıtan kişinin doğru el hijyeninin sağlaması gerektiğini söyleyen Tekin, uygun ve steril şartlarda hazırlanarak saklanan dondurma tüketiminin kişiyi hasta etmediğini ancak hastalığa mikropların sebep olduğunu sözlerine ifade etti.
Gıda temizliği kadar vücut temizliğine de önem verilmeli. Eller yemekten önce ve sonra, tuvaletten önce ve sonra sabun ve bol suyla iyici yıkanmalıdır. Tatilde serinlemek için girilen havuzlar, göller, insan dışkısı ile atılan, dizanteri ve tifo etkeni, hepatit etkeni mikroorganizmaların bulaşmasında rol oynayabilir. Sularda bulunan mikroorganizmalar kişilerin yüzmesi sırasında en çok su yutulması, bunun dışında solunum veya suyla temas sonucu gerçekleşmektedir. Havuz, SPA, kaplıca suları ile en çok ishal etkeni mikroorganizmalar bulaşmaktadır. Özellikle ishali olan kişilerin havuzu kullanmaları, havuzdan kaynaklanan ishallerin en önemli nedeni olmaktadır. İshalli bir kişinin dışkısında ise milyonlarca mikrop bulunduğu unutulmamalıdır.