Şuruplar, ilaçlar, vitaminler arasında gözden kaçıyor! Burun yıkama solüsyonları semptomlarının süresini kısaltıyor, viral yükü azaltıyor

Soğuk algınlığı, grip nezle gibi solunum yollarımızı etkileyen hastalıklarda burnumuz tıkanır, dolar ve nefes alışımız zorlaşır. Kendimizi daha iyi hissetmek için vitaminler alıyor, burun spreyi kullanıyor, öksürük şurubu içiyor, ağrı kesicilere sarılıyoruz ama burun temizleme solisyonları gözümüzden kaçırıyoruz.

Bu uygulama binlerce yıl önce Hindistan'da çaydanlık şeklindeki bir cihaz kullanılarak başlamış ve günümüze kadar gelmiştir.

Sosyal medyada özellikle bebek ve çocuklara yapılan burun yıkama uygulamaların videoları sıklıkla karşımıza çıkıyor ama pek çok yetişkin kendisi için de aynı işlemi uygulamayı aklından bile geçirmiyor. Nazal irrigasyon, mukus gibi burundaki diğer kalıntıların temizlenmesine yardımcı olmak, nazal yolu nemlendirmek ve soğuk algınlığından kaynaklanan şişliği azaltmaya, soğuk algınlığı semptomlarının daha çabuk iyileşmesine yardımcı oluyor. 

Cleveland'daki Lerner Tıp Fakültesi'nde Yrd. Prof. Erica Orsini, soğuk algınlığı için kullanılan ilaçların ve Nasal irrigasyonların etkinliğini Washington Post’taki köşesine taşıdı.

Gerçekten işe yarayan bir soğuk algınlığı ilacı var mı?

“Soğuk algınlığı için reçetesiz satılan pek çok ilaç var ancak bazıları önemli riskler taşıyor ve etkinlikleri şüphelidir.” diyen Erica Orsini, soğuk algınlığı ilaçların, mürver gibi popüler bitkisel takviyelerin etkinliğinin hâlâ tartışmalı olduğunu söyledi.

Erica Orsini, eczanelerde öksürük şurupları, burun damlaları ve soğuk algınlığı ilaçları arasında gizlenmiş burun temizleme solüsyonlarının yani Nazal irrigasyon işleminin gerçekten yardımcı olabilecek düşük riskli bir tedavi olduğunu söyledi.

Nazal irrigasyon nedir?

Nazal irrigasyon, mukus ve burun içindeki kalıntıların temizlenmesine yardımcı olmak, nazal yolu nemlendirmek ve soğuk algınlığından kaynaklanan burun içindeki şişliği azaltmak için nazal pasajların tuzlu su ile durulanması uygulamasıdır. Solunum yolu enfeksiyonları ve hatta alerjiler de dahil olmak üzere burun tıkanıklığı semptomları için en iyi tedavilerden biridir. Sinüs sağlığı konusunda önde gelen kaynak olan Amerikan Kulak Burun Boğaz Akademisi tarafından tavsiye edilmektedir.

Bu konuda yapılan küçük çaplı araştırmalar, nazal irrigasyonun semptomları hafifletmekten daha fazlasını yapabileceğini düşündürüyor. Burun içindeki soğuk algınlığı virüsü seviyelerini azaltarak soğuk algınlığı semptomlarının süresini kısaltabilir ancak bu bulguların daha kesin olması için daha büyük çalışmalarla desteklenmesi gerekir.

Nazal irrigasyon nasıl uygulanır?

Daha önce nazal irrigasyonu denemediyseniz, kullanması biraz tuhaf gelebilir. Burun yıkama kitlerinin içinden bir sıkma şişesi, steril, damıtılmış su; karbonat ve tuz karışımı vardır. Bunun aynısını siz de hazırlayabilirsiniz. (Tuzlu su çözeltisi oluşturmak için yaklaşık 3 çay kaşığı iyotsuz tuz ve 1 çay kaşığı karbonatı karıştırın. Bu karışımdan 1 çay kaşığı alın ve 1 bardak suda eritin.)

Bir lavabonun önünde başınızı yana doğru eğin ve sıkma kabının içine çözeltiden ekleyin ve üst burun deliğinizden dökün. Ağzınızı hafif aralayarak sakin bir şekilde nefes almaya devam edin. Tuzlu su çözeltisi burun kanallarınıza ve sinüslerinize dolacak, nazal septumun arkasından geçecek ve alt burun deliğinizden lavaboya çıkacaktır. Aynı işlemi diğer burun deliğinize de uygulayın. İşiniz bittiğinde, mukusu ve fazla tuzlu suyu temizlemek için hafifçe sümkürün.

Nazal irrigasyon nasıl çalışır?

Nazal irrigasyon, çeşitli mekanizmalar yoluyla soğuk algınlığı semptomlarını hafifletebilir. Soğuk algınlığı sırasında sinüslerinizdeki mukus üreten hücreler aşırı hızlanır. Aşırı mukus burun kanallarını tıkar ve burun kanallarında bulunan ve ritmik atışları zararlı soğuk algınlığı virüslerini temizleyen tüy benzeri hücrelerin işlevini azaltır. Tuzlu su ile nazal irrigasyon, mukus molekülleri arasındaki bağları çözerek mukus temizliğini teşvik eder.

Nazal irrigasyonu ne sıklıkta yapmalısınız?

Araştırmacılar nazal irrigasyon için ideal bir sıklık belirlememiş ancak nazal irrigasyon üzerine yapılan bazı çalışmalarda günde iki ila dört kez arasında bir sıklık test edilmiştir. Ancak herhangi bir rahatsızlık hissedilirse veya burunda kanama gibi bir durum yaşarsanız kullanımına ara verilebilir.

Burun irrigasyonundan ne zaman kaçınılmalıdır?

Kulak enfeksiyonunuz varsa veya burun kanallarınız tamamen tıkalıysa, burun irrigasyonu yapmamalısınız. Burun kanaması riski yüksek olanlar, burun yıkamanın risklerini ve faydalarını doktorlarıyla birlikte değerlendirmelidir. Bazı doğum kusurları da dahil olmak üzere burun yıkamadan kaçınılması gereken daha az yaygın birkaç durum daha vardır, ancak genel olarak çoğu insan bunu güvenle uygulayabilir. Ancak küçük bebeklerde denemeden önce dikkatli olun: Çocuklarda nazal irrigasyonun faydalarını gösteren kanıtlar olsa da, 9 aylıktan küçük bebekler için bir doktora danışın.

Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Uzm. Dr. Murat Arslanhan, nazal irrigasyonun yetişkinlerde soğuk algınlığı ve grip gibi üst solunum yolu enfeksiyonlarının semptomlarını hafifletmede etkili bir yöntem olarak kabul edildiğini, araştırmaların nazal irrigasyonun burun tıkanıklığını ve akıntısını azaltabileceğini, mukusu incelterek burun pasajlarını temizlemeye yardımcı olduğunu ve sinüslerin drenajını iyileştirebileceğini gösterdiğini belitti.

Dr. Murat Arslanhan, yetişkinlerde nazal irrigasyonun faydalarını sıraladı:

1. Burun Tıkanıklığının Azaltılması: Tuzlu su çözeltisi, burun içindeki mukusu temizleyerek tıkanıklığı hafifletir.

2. Enfeksiyon Riskinin Azaltılması: Burnun içindeki alerjenleri, bakteri ve virüsleri temizleyerek enfeksiyon
riskini azaltabilir.

3. Sinüs Ağrısını Hafifletme: Sinüslerdeki basıncı azaltarak baş ve yüz ağrısını hafifletebilir.

4. Semptomların Süresini Kısaltma: Soğuk algınlığı ve grip süresince semptomların daha hızlı iyileşmesine yardımcı
olabilir.

5. Uyku Kalitesini Artırma: Daha rahat nefes almayı sağladığı için uyku kalitesini artırabilir.

Dr. Murat Arslanhan, nazal irrigasyonun geniz akıntısını kontrol etmede genellikle güvenli ve etkili bir yöntem olduğunu ancak bu durumun altında yatan nedeni öğrenmek için bir doktordan görüş almak gerektiğinin altını çizdi.

“Geniz akıntısı, burun ve sinüslerde biriken mukusun boğazın arkasına doğru akması durumudur. Bu durum, özellikle alerjiler, kronik sinüzit, enfeksiyonlar veya burun içindeki irritanlardan kaynaklanıyorsa, nazal irrigasyon rahatlama sağlayabilir.” diyen Arslanhan, tuzlu su çözeltisine çok az miktarda karbonat eklemenin de faydalı olabileceğini ancak bunun da yine doktora danışmadan yapılmaması gerektiğini hatırlattı.

Arslanhan, eğer geniz akıntınız uzun süredir geçmiyor ve eşlik eden başka semptomlarınız varsa (örneğin kötü koku, ağrı, ateş vb.), sinüzit veya başka bir enfeksiyonun söz konusu olabileceğini sözlerine ekledi ve nazal irrigasyonun geniz akıntısına faydalarını şöyle sıraladı:

1. Mukusu Temizler: Tuzlu su çözeltisi, burun ve sinüslerdeki kalın mukusu incelterek geniz akıntısını azaltabilir.

2. Alerjenleri ve İrritanları Uzaklaştırır: Polen, toz, duman gibi alerjen ve irritanların burundan temizlenmesine yardımcı olur.

3. Enflamasyonu Azaltır: Tuzlu su, burun mukozasının iltihabını azaltarak mukus üretimini kontrol altına alabilir.

4. Burun geçişlerini nemlendirir: Kuruluk nedeniyle artan mukus üretimini azaltabilir ve burun içini nemli tutar.

SOĞUK ALGINLIĞI SEMPTOMLARININ SÜRESİNİ KISALTIYOR

Nazal irrigasyonun soğuk algınlığı sırasında burun ve sinüslerdeki virüs seviyelerini azaltabileceği ve
semptomların süresini kısaltabileceği konusunda araştırmaların olduğunu belirten Arslanhan, bu etkinin arkasındakimekanizmayı şu sözlerle anlattı:

1. Virüslerin mekanik temizlenmesi: Soğuk algınlığına neden olan virüsler (genellikle rinovirüsler) burun mukozasına yapışarak çoğalır. Tuzlu su çözeltisi, burundaki virüs partiküllerini fiziksel olarak temizleyerek viral yükü azaltır. Bu, bağışıklık sisteminin enfeksiyonu daha etkili bir şekilde kontrol etmesine yardımcı olur.

 2. Mukusu inceltme ve akışı artırma: Soğuk algınlığı sırasında burun mukozası şişer ve mukus üretimi artar. Bu mukus hem virüsleri hem de toksinleri barındırabilir. Nazal irrigasyon mukusu incelterek burnun doğal temizlenme mekanizmasını destekler.

 3. Enflamasyonu azaltma: Tuzlu su, burun mukozasındaki irritasyonu yatıştırır ve inflamasyonu azaltır. Enflamasyonun azalması, burun tıkanıklığını hafifletir ve burun boşluklarının açık kalmasını sağlar.

 4. Alerjen ve irritanların uzaklaştırılması: Eğer soğuk algınlığı alerjilerle birleşmişse, nazal irrigasyon alerjenleri de temizleyerek burun mukozasının daha sağlıklı bir şekilde çalışmasını sağlar.

 5. Mukosiliyer aktivitenin desteklenmesi: Burnun iç yüzeyinde bulunan tüylü hücreler, mukusu ve içindeki partikülleri temizlemekle görevlidir. Nazal irrigasyon, bu tüylerin hareketini artırarak doğal temizleme mekanizmasını hızlandırır.

DAHA AZ İLAÇ KULLANIMI İLE İYİLEŞME SÜRECİNİ DESTEKLİYOR

Nazal irrigasyonun, semptomların süresini kısaltmanın yanı sıra daha az ilaç kullanımıyla iyileşme sürecini destekleyen doğal bir yöntem olduğunu belirten Arslanhan, yine de eğer semptomlar şiddetliyse veya başka komplikasyonlar varsa bir doktora danışmak önemine dikkat çekti.

Nazal irrigasyon uygulamanın herhangi bir riski var mı?

Nazal irrigasyon genellikle güvenli bir yöntem olsa da doğru şekilde uygulanmadığında bazı riskler taşıyabilir. Yanlış teknik, hijyen kurallarına uyulmaması veya aşırı kullanım durumunda bazı sorunlarla karşılaşmak da ihtimal dahilindedir.

1. Enfeksiyon riski: Steril olmayan su kullanılması veya yetersiz temizlenmiş sulama cihazları bakteriyel, fungal ya da nadir durumlarda parazitik enfeksiyonlara neden olabilir. Özellikle Naegleria fowleri gibi tehlikeli bir amip, musluk suyunda bulunabilir ve beyne ulaşarak çok nadir de olsa ölümcül enfeksiyona yol açabilir. Bu nedenle olabilecek riskler göz önünde bulundurulmalı, hijyen kurallarına dikkat etmeli ve şüpheli durumlarda mutlaka bir doktora danışılmalıdır.

2. Orta kulak enfeksiyonu: Çok fazla basınç uygulandığında suyun burun boşluğundan östaki tüpüne geçmesi ve burada enfeksiyon oluşturması mümkündür.

3. Mukozanın tahrişi: Çok sık nazal irrigasyon yapmak veya yanlış tuz oranı kullanmak burun mukozasını tahriş edebilir. Bu, burun kuruluğuna veya yanma hissine yol açabilir.

4. Burun kanamaları: Nazal irrigasyonun yanlış uygulanması, özellikle kuru ya da hassas bir burun mukozasında kanamalara neden olabilir.

5. Mukosiliyer fonksiyonun bozulması: Çok sık kullanım, burnun doğal savunma mekanizmasını zayıflatabilir ve mukosiliyer fonksiyonun etkisini azaltabilir.

6. Yanlış kullanım nedeniyle solunum güçlüğü: Çözeltinin genze veya boğaza kaçması rahatsızlık hissine ya da geçici solunum güçlüğüne neden olabilir.