Sosyal fobi nedir? Sosyal fobi belirtileri nelerdir?

• “Topluluk önünde bir konuşma yapmam gerektiğinde yüzümün kızaracağını hissediyorum”
• “Başkalarının yanında yemek yerken boğulacakmış gibi oluyorum”
• “Umumi bir tuvalete gitmeye çekiniyorum”
• “Başkalarının olduğu bir ortamda yazı yazmam gerektiğinde ellerim terliyor, titriyor”
• “Tanımadığım veya az tanıdığım birisi bana soru sorduğunda cevap vermeyecekmişim gibi geliyor, çok sıkıntı çekiyorum”
• “Tanıdığım insanların yanında gergin hissediyorum”
• “Minibüsle giderken ineceğim durağa yaklaşırken inecek var demekte zorlanıyorum, sanki sesim titriyor”
• “Bir topluluğa girdiğimde herkesin dönüp bana bakacağını sanarak çok heyecanlanıyorum”
• “Sosyal toplantılara katılmaktan çok rahatsız oluyorum, katılmamak için kimi zaman bahaneler uydurmak zorunda kalıyorum”
• “Bazen konuşurken söyleyecek söz bulamıyor, aptalca veya saçma şeyler söyleyeceğimi düşünerek susmayı tercih ediyorum”

Yukarıda cümleler veya ona benzeyen cümleler size tanıdık geliyorsa, tam da beni anlatıyor diye düşünüyorsanız “sosyal fobi “ olarak adlandırılan bir ruhsal rahatsızlığınız var demektir.

Özünde başkaları tarafından gülünç bulunma, alay edilme, aşağılanma düşüncesi olan sosyal fobiyi normal ve sağlıklı olduğunu düşündüğümüz sosyal anksiyete ile karıştırmamak gerekli.

İnsanların bir iş yaparken, herhangi bir davranışta bulunurken, özellikle de birilerinin önünde kendilerini ortaya koymaya çalışırken belli bir heyecan duymaları olağan bir durumdur. Sosyal heyecanı sosyal fobiden ayıran en önemli özellik; kişi topluluk önünde bir şeyler yapmaya devam ettikçe, bu konuda deneyim kazandıkça sosyal heyacan azalırken, fobik durumlarda deneyim kazanmanın heyecan üzerinde olumlu etki yaratmaması, etkili olmaması, aksine kişilerin bu durumdan şiddetle kaçmaya çalışmalarıdır.

Sosyal fobisi olan kişilerin düşünce yapılarına göz attığımızda bazı ortak özellikler göze çarpar:

• Genellikle kendileri hakkında küçümseyici ifadeler kullanırlar.
• Kendilerinden en mükemmeli yapmalarını beklerler; mükemmel olmak biraz da başkaları tarafından sevilmek için gereken bir durumdur.
• Kendi yaptıklarını değerlendirirken daha çok olumsuz noktalara odaklanırlar.
• Sosyal ortamlardaki başarı ve başarısızlıklarını nedenlerini yanlış algılarlar.
• İnsanlarla ilişkileriyle ilgili anıları genellikle olumsuz yöndedir.
• Kendi becerilerini, özellikle de sosyal konularla ilgili olanları küçümseme eğimindedirler.
• Sıkıntı verici olayların yaşanma sıklıklarını abartırlar, genellikle kötümser bakış açılarına sahiptirler.
• Sosyal ortamların insanların kendileri hakkında olumsuz düşünceleri olduğunu sanırlar.
• Hep küçük düşeceklerinden, rezil olacaklarından korkarlar.
• İnsanların kendi heyecanını fark edeceklerini ve bu yüzden onları küçümseyeceğini düşünürler.
• Başkalarının onları incitmemesi için her şeyi kontrol altında tutmaları gerektiğini düşünürler, ancak kendi heyecanlarını dahi kontrol edemedikleri için kendilerini hiç beğenmezler.

Sosyal fobikler korktukları, heyecanlanacakları durumlardan sürekli kaçma eğiliminde olduklarından sosyal becerilerini geliştirmekte yetersiz kalabilirler. Toplum içinde nasıl davranacaklarını gerçekten bilemez hale gelebilirler.

Peki, bu kadar soruna neden olan bu rahatsızlığı kendinde fark eden kişiler neden bir uzmana baş vurmazlar? Bu kişilerin doğasında var olan utangaçlık ve olumsuz olarak değerlendirileceklerine dair korkuları yardım istemelerini zorlaştırır. Bir başka engelleyici faktör ise; sosyal fobiklerin bu belirtilerinin bir rahatsızlık olduğunu fark etmemeleri ve değişmez kişilik özellikleri olarak algılamalarıdır.

Sosyal fobikler ilaçlardan daha çok uzman kişiler tarafından yürütülen psikolojik tedavilerden yarar görürler. Bu tedavilerde, kişiler heyecanlandıkları durumları adım adım yaşamaları konusunda cesaretlendirilirler. Bu deneyimler sırasında kişinin kendinden mükemmeli istediğini fark etmesi sağlanır, kişilerin küçük düşürülme, rezil olma düşüncelerinden uzaklaştırılarak yaptıkları işe odaklanmasına yardımcı olunmaya çalışılır. Bu denemeler sıkıntı geçene kadar tekrarlanır, kişinin sıkıntı duymayı gerektiren bir durum olmadığını anlamasına çalışılır. Kişinin kendi başarılarını fark etmelerine uğraşılır. Bu arada genç yaşlardan beri sosyal fobi nedeniyle sosyal becerileri gelişemeyenler için sosyal beceri eğitimi verilebilir. Bazen kısa bir eğitim ve rehberlik kişilerin var olan sosyal becerilerinin ortaya çıkması için yeterli olabilir.

Toplum sizi içinde görmek için bekliyor, neden hala bir kenarda oturup yaşamın yanınızdan akıp geçmesine izin veriyorsunuz.

Ece Göç
Uzman Klinik Psikolog