"Şekersiz” adı altındaki her şey gerçekten şekersiz mi?
Güncelleme Tarihi:
Şeker, tüm formlarıyla, dünyada en fazla tüketilen madde. Fonksiyonel beslenme açısından baktığımızda “şeker” sukroz, kalorik tatlandırıcılar, yapay tatlandırıcılar ve şeker alkolleri de dahil olmak üzere tüm şeker formlarını kapsayan bir şemsiye terimdir. Rafine şeker, özellikle erken çocuklukta en çok kaçınılması gereken maddelerin başında geliyor. Fazla şeker tüketimi sebebiyle süreç, tatlıya eğilim ile başlıyor, fazla insülin salgılanması, insülin direnci, karaciğer yağlanması, hücre yaşlanması, metabolik bozukluklar ile devam ediyor. Pek çok ebeveyn çocuğu için rafine şeker tüketiminden kaçıyor ve yerine alternatif arıyor. Peki ya yağmurdan kaçarken doluya tutulursak? “Şekersiz” adı altındaki her şey gerçekten şekersiz mi? Ya da daha doğal diye tüketilen şekerler ya da tatlandırıcılar gerçekten masum mu? Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Hande Namal Türkyılmaz, tüm merak edilenleri yanıtladı...
Önce tatlandırıcılara bir göz atalım:
Sofra şekeri (Sukroz): Sofra şekeri, sukroz, şeker pancarı ya da şeker kamışından elde edilen granül şekerdir. Kalorisi çok yüksektir ancak vitamin mineral içeriği sıfırdır.
Kalorik tatlandırıcılar: Kalorisi olan tüm tatlandırıcılardır. Doğal tatlandırıcılar da bu gruba girer: Sukroz, agave, hurma özü, kahverengi pirinç şurubu, hindistan cevizi şekeri, früktoz, dekstroz, meyve suyu konsantreleri, glukoz şurubu, mısır şurubu, bal, akçaağaç şurubu, maltodextrin gibi. Bunların çoğu işlenmiş gıdalarda bol miktarda bulunur.
Yapay tatlandırıcılar: Doğada bulunmayan ya hiç kalori içermeyen ya da çok az içeren tatlandırıcılardır. Bu grupta asesulfam K, aspartam, sakkarin, neotam, stevia, sukraloz ve bazı patentli isimler bulunur. Bunları en çok “sugar free” yazan işlenmiş ürünlerde görürsünüz.
Şeker alkolleri: Bunlar kalorik şekerlerden daha az kalori içeren ve şeker kadar tatlı olmayan maddelerdir. Bazı meyve ve sebzelerden elde edilirler. Çoğunlukla diş macunu, sakızlar, ağız yıkama suları, fırın ürünleri gibi işlenmiş ürünlerde bulunurlar. Bu gruptakilere örnek olarak, eritritol, isomalt, lactilol, mannitol, sorbitol ve xylitol verilebilir. Eğer SIBO gibi bağırsakta bakteri ya da mantar fazlalığı sorunları varsa bu gruptan kaçınmakta fayda var.
*Stevia hakkında küçük bir not: Stevia şekeri Stevia rebaudiana bitkisinden elde edilen doğal, kalorisiz bir tatlandırıcıdır. Ancak paketli stevialar her zaman yüzde 100 doğal değildir. Raf ömrünü uzatmak için içine bazen bazı dolgu ya da katkı maddeleri eklenebilmektedir ki bunlar da istenmeyen etkilere sebebiyet verebilir. Stevia kullanacaksanız alacağınız ürünün içindekiler kısmında tek bir şey yazmasına onun da “organik stevia yaprağı” olmasına özen gösterin.
Yapay tatlandırıcılar güvenli mi?
Yapay tatlandırıcılarla ilgili temel endişelerden biri, vücuda zarar verme potansiyelleridir. Bazıları dikkat eksikliği bozuklukları, doğum kusurları, diyabet, sindirim bozukluğu, baş ağrıları, iltihaplı bağırsak hastalığı (IBD), nöbetler ve bazı kanser türleriyle ilişkilendirilmiştir. Bu nedenle yapay tatlandırıcıların tüketimi çocuklar veya hamile kadınlar için önerilmez.
Yapay tatlandırıcılarla ilgili bir başka endişe de, bunların vücudu ve beynin ne kadar yenildiğini ölçme yeteneğini nasıl etkilediğidir. Kalorisiz tatlılık sağlamak vücudun normal sindirim süreçlerini karıştırır. Bu, yoğun yiyecek istekleri, aşırı yeme, ekstra kalorilerin yağ olarak depolanması ve metabolik hastalıklar ve bozukluklara yol açabilir.
Sağlık için en iyisi, şekeri minimumda tutmak, doğal da olsa yapay da az miktarda tatlandırıcı tüketmek gerekir. Zengin ve işlenmemiş, katkı maddelerinden uzak ya da minimum seviyede olan gıdaları içeren dengeli bir beslenme çocuklarımız için de kendimiz için de en iyi sonucu verecektir.