Şehir içi ulaşımının yeni trendi e-scooter hakkında hukuksal düzenlemeler

E-scooter, şarj edilebilir bataryaya sahip ulaşım vasıtasıdır. E-scooter, elektrik desteği ile şarj olur ve bataryası beş saate kadar kesintisiz hizmet sunabilir. E-scooter’ın çevre dostu olması, kısa mesafede ekonomik olması ve pratik kullanımın bulunması nedeniyle uygulaması her geçen gün artmaktadır. Her geçen gün trafikte kullanımının artması nedeniyle e-scooter hakkında hukuki değerlendirme yapılması zorunlu hale gelmiştir.

E-scooter’ın hukuki tanımı nedir?

E-scooter’ın hukuki tanımı ve buna dair düzenlemeler kanunda yer almamaktadır. Ancak e-scooter’ın karayollarında ve araç trafiğinde kullanılması nedeniyle Karayolları Trafik Kanunu (KTK) incelenmelidir. KTK’da; azami sürekli anma gücü 0,25 KW’ı geçmeyen, hızlandıkça gücü düşen ve hızı en fazla 25 km/saate ulaştıktan sonra veya pedal çevrilmeye ara verildikten hemen sonra gücü tamamen kesilen elektrikli bisikletlerin bisiklet sınıfında kabul edileceği düzenlenmiştir. E-scooter’ın en fazla 25 km/saat hızla gidebilen ve bu hıza ulaştıktan sonra gücünün kesilmesi üreticilerin; elektrikli bisiklet sınıfına dahil etme amacını taşımaktadır. Henüz bu konuda mevzuatta bir düzenleme olmamakla birlikte e-scooter’ın bisiklet kapsamında olduğu kanaatindeyiz. E-scooter’ın bisiklet olmasıyla birlikte; sağa ve sola dönecek olan sürücülere yayadan sonraki ilk geçiş hakkını e-scooter kullanıcılarına tanıma yükümlülüğü doğurmaktadır.

E-scooter kullanıcılarının 3. kişilere karşı sorumluluk rejimi nedir?

Karayollarında meydana gelen zararlar bakımından KTK incelenmelidir. KTK’da motorlu aracın işletilmesinden doğan sorumluluk tehlike sorumluluğu (ağırlaştırılmış sorumluluk) kabul edilmiştir. Trafiğe çıkan motorlu taşıtın tehlike yarattığı ve bu durumun zarar oluşturması halinde, ağırlaştırılmış özel sorumluluk esasının kabul edileceği hüküm altına alınmıştır. Ancak bisiklet tanımı kapsamındaki araçlar için genel hükümlere göre sorumluluk esası kabul edilmiştir.  E-scooter’ın bisiklet kabul edilmesiyle birlikte kullanıcı ancak haksız fiil hükümlerine göre 3. kişiye verdiği zarardan sorumlu olur. Bu nedenle kusur, zarar, nedensellik bağı ve hukuka aykırı fiilin gerçekleşmesi gerekir. Haksız fiil sorumluluğunun kabulüyle birlikte motorlu taşıt işetenlerden farklı olarak e-scooter kullanıcıları için haksız fiil şartlarının oluşması halinde ancak sorumluluk gündeme gelecektir.

E-scooter işletmecilerinin kullanıcılara karşı sorumluluğu nedir?

E-scooter işletmecisi, e-scooter’ı kullanıcıya kiralama hizmeti sunan teşebbüstür. E-scooter kullanıcısı ile işletmecisi arasında sözleşmesel ilişki oluşmaktadır. İşletmecinin sözleşme ilişkisi nedeniyle özen yükümlülüğü bulunmaktadır. E-scooter’ın bakımının yapılmaması, e-scooter’ı kullanıma uygun bulundurulmaması nedeniyle zararın oluşması halinde; kullanıcıya karşı e-scooter işletmecisinin borca aykırılıktan dolayı sorumluluğu gündeme gelecektir. E-scooter kullanıcısı sözleşmeye aykırılık nedenine dayanarak zararını e-scooter işletmecisinden talep edebilir.

E-scooter hakkında yakın gelecekteki yönetmelik tasarısı nedir?

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı elektrikli scooter’a ilişkin mevzuat düzenlemelerini oluşturmak adına ilgili kamu kuruluşları ve elektrikli scooter pazar şirketlerinden oluşan Mikro Hareketlilik Ortak Akıl Toplantısı düzenlendi. Elektrikli scooter kullanımının her geçen gün artması hukuki düzenleme yapma ihtiyacını doğurmuştur. Hukuki açıdan yönetmelik çıkarma yetkisi olan Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın elektrikli scooter’a ilişkin esasların belirlendiği yönetmeliği çok yakında hukuk dünyasına kazandıracağı bu toplantıda ifade edilmiştir.

Toplantıda yönetmeliğin esaslarına ilişkin taslak çerçeve belli oldu. Bu esaslar ise genellikle tehlikeyi azaltmaya ve toplum güvenliğini korumaya yöneliktir.

Toplantıda fikir birliği sağlanan hususlar şu şekilde ifade edilmiştir:

• Elektrikli scooter için azami 18 km/saat sınırı getirilmesi gerektiği ifade edilmiştir.
• Araçların şehir içinde ve yüksek hız sınırının bulunmadığı karayollarında kullanımına izin verileceği ifade edilmiştir. Otoyol, şehirler arası yollar ve azami hız sınırı 50 km/sa sınırını aşan kara yollarında elektrikli scooter kullanımına izin verilmeyecektir.
• Minimum kullanıcı yaş standartı belirlenmesi ve 16-18 yaş için de ancak M ve A1 ehliyeti şartı getirilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Bu düzenlemenin hayata geçmesiyle 18 yaş üstü koşulsuz, 16-18 yaş ise ancak ehliyet şartına bağlı olarak elektrikli scooter kullanabilecektir.
• Elektrikli scooter’da seyahat edecek kişi sayısının birden fazla olamayacağı ifade edilmiştir.
• Elektrikli scooter’da yolcu yanında ancak kişisel eşya niteliğindeki eşyanın taşınmasına izin verilecektir.
• Yayaları tehlikeye sokmamasına dair düzenleme yapılacağı ifade edilmiştir.
• Elektrikli scooter’ı hayatın içine dahil ederek toplu taşıma ile entegrasyon sağlama hedefi dile getirilmiştir.
• Motosiklet, bisiklet için kullanılan kask, dizlik vb. koruyucu ekipman elektrikli scooter için de teşvik edilecektir.
• Elektrikli scooterlar’ın bir bölgede yoğunlaşması yerine yoğunluğu azaltılarak farklı bölgelere yayılması sağlanacaktır.
• Kamu düzeninin korunması ve gürültü kirliliğinin önlenmesinin sağlanması için düzenlemeler yapılacaktır.
• Mevzuatta yer almayan elektrikli scooter tanımının KTK’ya eklenmesi için de çalışma yapılacaktır.
• Elektrikli scooter işletmeciliği için faaliyet izin belgesi koşulu getirilecektir.
• Mevzuata aykırı kullanım ya da faaliyet izin belgesi yokluğuna rağmen faaliyet gösteren işletmelere idari para cezası uygulanacağı dile getirilmiştir.