'Romatizmam tuttu kesin yağmur yağacak’ diyenlere inanın! Hava durumuna göre ağrı çekmek batıl inanç değilmiş

Kış aylarında havaların soğuması ile birlikte çevrenizde özellikle ileri yaştaki insanlardan 'Dizlerim, belim, sırtım ağrıyor' gibi şikayetlerine şahit olmuşsunuzdur. Bu insanlar gerçekten yağmur yağmadan birkaç gün önce kas ya da eklem ağrısı çekmeye başlar. Günler öncesinden hissettikleri ağrılar sızılar, oldukça isabetli hava tahminleri yapmalarını sağlar.

ABD'deki Georgia Üniversitesi’nden uzmanların gerçekleştirdiği bir araştırma, kronik ağrı çeken insanlar için hava durumunun tetikleyici bir faktör olabileceğini ortaya koydu. Araştırma kapsamında ankete katılan kişilerin yüzde 70'i davranışlarını hava durumuna dayalı ağrı tahminlerine göre değiştireceklerini söyledi.

Araştırmanın baş yazarı Christopher Elcik, "Hava durumları ile ağrı arasında daha tutarlı ilişkiler buluyoruz, dolayısıyla hava durumuna dayalı ağrı tahminleri yapmak daha mümkün görünüyor" dedi.

Bilim dergisi International Journal of Biometeorology'de yayımlanan çalışmaya 4.600'den fazla kişi katıldı. Migren hastalarının yüzde 89'u hava durumunu ağrı düzeylerini etkileyen bir unsur olarak tanımlarken yüzde 79'u hava durumunun ağrıyı tetiklediğini söyledi.

Biz de hava durumunun ağrılar üzerindeki etkisini İç Hastalıkları Uzmanı Aytaç Karadağ, Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Dilek Necioğlu Örken ve Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanı Prof. Dr. Mehmet Adam ile konuştuk. İşte 8 soruda havaların ağrılar üzerine etkisi…

1) Hava ve basınç değişimi eklemlere nasıl etki ediyor? Yağmurlu havalarda neden bazı insanların eklemleri ağrır?

Aytaç Karadağ: Özellikle kireçlenme olarak bilinen osteoartrit ve fibromiyalji olarak bilinen kulunç vakalarında soğuk hava ağrıları tetikleyebilir. Dahası ağrıların şiddetlenmesi soğuk havanın habercisi olabilir.

Soğuk hava, eklem sıvısının yoğunlaşmasına ve eklem kıkırdağının esnekliğinin azalmasına neden olarak kireçlenme ağrısını artırabilir. Öte yandan soğuk hava kaslardaki kasılmaları ve kan akışının azalmasını tetikleyerek fibromiyaljideki kulunç diye bildiğimiz kas ağrılarına da yol açabilir.

2) Bu şekilde eklem ağrısı çektiği için yağışlı havayı tahmin edebilenler kendilerinde romatizma olduğunu söyler. Romatizma gerçekten böyle bir şey mi?

Aytaç Karadağ: Gerçek romatizmada eklemlerde inflamasyon denen yangıya bağlı olarak şişlik, kızarıklık, hareket kısıtlılığı, sıcaklık artışı gözlenir. En sık görülen romatizma tipi olan romatoid artrit bu duruma klasik bir örnek olup, bağışıklık sistemimizin fazlaca ürettiği antikorların yanlışlıkla eklemlerimizi hasarlaması sonucu eklemde mikropsuz bir iltihap gelişerek hasar oluşur.

İnflamasyon denen bu mikropsuz iltihaplanmada da aynen vücuda mikrop alındığında oluşan sıcaklık artışı gibi eklemlerde lokal olarak oluşur. Bu hastalarda eklem harabiyetini artıracağı için kaplıca, hamam gibi sıcak maruziyeti çok önerilmez. Bu bağlamda gerçek romatizma hastalarında soğuk yatıştırıcı, sıcak ise ağrıyı artırıcı etki gösterir.

3) Her romatizması olanda bu durum gözlenir mi? Romatizma hastaları yağmurun yağacağını önceden tahmin edebilir mi?

Mehmet Adam: Hava durumu değişikliği ile romatizmal hastaların şikayetlerinin arttığı tıp dünyasında çok uzun süredir biliniyor. Bu değişiklikler; hava sıcaklığı, atmosferik basınç, nem, rüzgâr hızı ve yağmurdur. Hava sıcaklığında artış ağrıları azaltırken, diğerlerindeki artış ağrıları artırır ancak hava durumunu önceden tahmin meselesi, kesinliği ispatlanamamış tartışmalı bir konudur.

Diz osteoartritli hastalarda ilk önce kıkırdak hasarı olmaya başlar, devam eden süreçte, hasar tüm eklem komponenetlerinde olur. Yağmur yağmaya başlamadan bir iki gün önce atmosferik basınç artışı olur ve bu artan basınç, duyarlılığı artmış baroreseptörleri daha kolay uyarabilir.

Aytaç Karadağ: Halk arasında yaşlılık romatizması diye bilinen ama aslında romatizmadan ziyade eklem yüzeylerinde yılların harabiyeti ile deformasyon oluşması, eklem aralığındaki sıvının azalması ve içinde kalsiyum içeren osteofit dokularının oluşması ile karakterize osteoartrit (artroz, tuzlanma, kireçlenme) vakalarında bu durum gözlenir. Yani eski filmlerde de bahsi geçen yağmur yağacağını tahmin etmek veya havaların soğuyacağını anlayabilmek özellikle bu hasta grubu için kesinlikle doğrudur.

4) Bu durum en çok kimleri etkiler?

Aytaç Karadağ: Bu hasta grubu daha ziyade ileri yaşlı ve kilolu olanlar, ekstrem spor yapanlar, soğuk intoleransı veya hareketsiz yaşam tarzı bulunanlar, nemli iklimde yaşayanlar, kansızlığı olanlar, kalp hastaları, diz travması geçirenler, genetik yatkınlığı olanlardır.

5) Hava ve basınç değişimi eklemleri nasıl etkiliyor?

Aytaç Karadağ: Bazı araştırmalar, düşük basınçlı soğuk ve yağışlı havalarda ağrının başladığını veya arttığını, yüksek basınçlı kuru ve sıcak havalarda ise ağrının kaybolduğunu veya azaldığını göstermektedir. Ancak, hava durumuna bağlı olarak gelişen romatizmal ağrılar, bir romatizma belirtisi değil daha çok kişinin barometrik değişikliklere gösterdiği kişisel hassasiyet olarak düşünülmelidir.

6) Havaların soğuması ile bazı romatizmaların ilk defa ortaya çıkması ya da mevcut romatizmanın ağırlaşması söz konusu olabilir mi?

Aytaç Karadağ: Soğuk hava romatoid artrit vakalarında sabah tutukluğu ve eklem katılığını artırabilir. Ama yeni romatizma gelişmesine katkıda bulunmaz. Kireçlenme ağrılarını artırabilir ama kireçlenme kronik bir rahatsızlık olup; yeni hastalık gelişimine neden olmaz. Sadece eski vakaların şiddetlenmesine neden olur.

7) Bu şekilde eklem ağrısı hissetmeye başlayanlar bu ağrılarını hafifletmek için neler yapabilir?

Mehmet Adam: Bu şekilde yağmurlu havayı önceden hisseden kişilerin kısa dönemde, sıcak uygulama yapması, ağrıyan bölgede dizlik gibi stabilize edici destekler ve baston kullanması önerilir. Daha önemlisi, ilgili eklem çevresi kaslarını uzun süreli güçlendirme egzersizleri ile kuvvetlendirmesi, kilosunu kontrol altına alması, haftada en az 3 kere düz arazide yürüyüş, yüzme gibi dayanıklılık egzersizleri yapması gerekir. En önemlisi de eklemi fazla yıpratan hareketlerden kaçınmaktır. Örneğin, merdiven inip çıkmamak, alafranga tuvalet kullanmak, namazı sandalyede kılmak, yerde yemek yememek, sandalyeden kalkarken her iki el ile sandalye kolçağından yardım almak gibi.

8) Hava değişimi migren ağrılarını nasıl tetikliyor?

Dilek Necioğlu Örken: Hava durumu bazı kişilerde migreni tetikler. Migren tetikleyicileri kişiden kişiye çok değişkendir. Bazıları için hava değişiklikleri veya hava ile ilgili tetikleyiciler beyin kimyasallarında dengesizliğe neden olarak migrene yol açabilir.

Hava ile ilgili diğer tetikleyiciler arasında kuru hava, yüksek nem, rüzgâr ve güneş parlamaları yer alır. Baş ağrıları, hava değişiklikleri sırasında veya sonrasında ortaya çıkıyor gibi görünüyorsa daha yakından dikkat etmeye başlamak gerekir. Barometrik basınçtaki değişiklikler baş ağrısına neden olabilir. Bu nedenle barometrik basınç sizin için bir faktörse yaklaşan hava değişiklerinin farkında olmak önemlidir. Parlak güneş ışığı veya bulutlu günler ve aşırı sıcaklar da tetikleyici olabilir.

Migren atakların sıklığı ve uzunluğu kişiden kişiye değişebilir. Ataklar 4 aşamada gerçekleşir. Bu aşamalar; prodrom, aura, baş ağrısı ve postdromdur. Herkes atakları bu sıra ile yaşamayabilir.

-- Prodrom aşaması baş ağrısından 2 gün önce kendini belli eder ve migren atağının habercisidir. Bu haberci belirtiler yeme isteği, kabızlık, boyun tutulması ve sık sık esneme olabilir.

-- Aura aşaması ise yüzde 30 oranında görülür. Migren atağında görülen auralar görsel, duyusal, konuşma bozuklukları ve güçsüzlük şeklinde olabilir.

-- Atak aşaması ise kişiden kişiye değişiklik göstermektedir. Ataklar 4 ila 72 saat sürebilir. Atak esnasında bulantı, kusma, baş dönmesi, ışık hassasiyeti yaşanabilir.

-- Postdrom yani atak sonrası aşamasında ise hastalar kendilerini tükenmiş ve yorgun hissedebilirler.

Aytaç Karadağ: Soğuk hava hem migren ağrısı hem de migrenle sık karışan sinüzit ağrısını tetikleyebilir. Soğuk havada migren atağı sırasında genişleyen beyin damarları tekrar daralır. Bu damarların genişleme-daralma döngüsü baş ağrısı krizlerini tetikler. Aynı zamanda baş ve yüz bölgesindeki sinirler soğuk hava nedeniyle uyarıldığında da migren atağı tetiklenebilir. Ayrıca soğuk havanın migrenle karışabilen diş ağrısını da bazı diş eti, diş hassasiyeti yaşayan bireylerde tetiklediği de unutulmamalıdır.