Perinatoloji nedir? Hangi durumlarla ilgilenir? İşte perinatoloji hakkında bilmeniz gerekenler

Perinatoloji Bilim Dalı, Kadın Hastalıkları ve Doğum ana dalının bir yan dalı olarak ülkemizde giderek yaygınlaşan bir tıp uzmanlık alanıdır. Bu dalın yoğunlaştığı özellikli durumlar, riskli gebeliklerdir. Planlanmış gebeliği olan çiftlerin daha çok fayda göreceği durum olarak, gebelik süreci öncesindeki bir değerlendirmeden başlayarak, gebelik süreci boyunca devam eden, doğum ve sonrasındaki lohusalık döneminin bitmesiyle son bulan zaman aralığında kadın ve anne karnındaki bebeğe dair sorunlarla bu dalın uzmanları ilgilenmektedir.

Gebelik öncesi değerlendirme oldukça önemli

Gebelik öncesi dönemde değerlendirilen önemli değişkenler, annenin gebeliğe hazırlık dönemindeki sağlık durumu göstergeleridir. Önceden bilinen diyabet, hipertansiyon, kalp hastalığı, solunumsal hastalıklar, epilepsi benzeri nörolojik hastalıklar gibi risk faktörleri olan anneler için bu muayene önem arz etmektedir. Diyabeti olan annenin kan şekerlerinin makul düzeylere çekilerek gebe kalması ve gebeliğin ilk aylarında böyle devam etmesi, bebekte sakatlık risklerini azaltmakla kalmayıp, annenin gebelikte ve ileri hayatındaki sorunlarını da azaltmaktadır. Bu, gebelik öncesi değerlendirmenin faydasının en güzel örneklerinden biridir.   

Gebelik sürecinde de pek çok değişken bulunmaktadır

Gebelik sürecindeki değerlendirmeler, ikinci grubu oluşturmaktadır. Gebelik testi pozitifleştikten sonra başlayan bu süreçte, pek çok değişken bulunmaktadır. Örnek vermek gerekirse, plasenta (yani bebeğin eşi), gebeliğin ilk haftalarından başlayarak gelişen, gebeliğin devamı için sorunsuz gelişimi elzem olan bir yapıdır. Bu gebelik organının çok sayıda hormon salgılayarak anne vücuduna da talimatlar göndermesi, anne ile bebek arası etkileşimin aracısı olduğunu gösterir. Daha çok bebek tarafından olmak üzere, anneyle ortak olarak gelişimini tamamlayan, eksik gelişimi durumunda pek çok gebelik sorununun ortaya çıkmasına neden olan ve gebeliğin sonunda yaklaşık 15-20 santimetre çapında, 500- 600 gram ağırlığında disk şeklinde bir oluşumdur. Gebeliğin ilk aylarından başlayarak, plasentanın yerleşimi, şekli, büyümesi gibi değişkenler takip edilir.

Gebelik sürecindeki değerlendirmeler, sadece plasentanın değerlendirilmesi ile sınırlı değildir. Annenin gebelik sürecindeki vücut değişikliklerinin doğal süreçten sapmalarının olup olmadığını değerlendirmek büyük önem arz eder. Örneğin, normalde gebelikte olmaması gereken tansiyon yükselmesi ile anne vücudunda görülebilen değişiklikler, bu durumun şiddetinin artması ile organ hasarlarının olabilmesi ve bebeğe giden kan akımının sekteye uğraması olasılığı özellikle Perinatoloji uzmanlarının ilgi alanları arasındadır.

Anne sağlığı ile ilgili bir kısım değerlendirmelerden bahsettik. Peki, bebek için hangi tür değerlendirmeler yapılmaktadır?

Öncelikle, gebelik haftasına göre gelişimin zamanlama olarak normal sınırlar içerisinde olup olmadığının değerlendirilmesi, bebeğin içinde yüzdüğü su miktarının ve vasfının belirlenmesi, zamandan bağımsız olarak her gebelik muayenesinde bakılan değişkenlerdir. Her muayenede yapılmayan incelemelerde, her zaman fırsat bulunamayan, zaman ayırılması gereken özellikli değerlendirmelerdir. Ultrasonografi aletinin son yıllardaki teknolojik gelişimlere paralel olarak getirdiği yeniliklere bağlı olarak, anne karnındaki bebeğe dair daha detaylı bilgilere sahip olunabilmektedir.

İlk üç ay değerlendirmesi ilk önemli detaylı muayenedir

Gebeliğin ilk aylarından başlayarak, kronolojik olarak bahsetmek gerekirse, ilk üç ay değerlendirmesi ilk önemli detaylı muayenedir. Gebeliğin 11.-14. haftaları arasında yapılan, organ yerleşimleri, bebeğin beyni, kolları, bacakları, dolaşım sisteminin dinamik yapısını gösteren kan akımı değişkenleri, dolaşım sistemi sağlığı yanında kromozom bozuklukları ile ilgisi kanıtlanmış ense kalınlığı ölçümü, burun kemiği değerlendirmesi, bu zaman aralığında, bu konuda tecrübeli olan uzmanlarca yapılmaktadır. 14. haftadan sonraki önemli detaylı inceleme, 18.-22. haftalar arasında yapılan, öncekinden daha kapsamlı ve genelde daha uzun süren bir muayenedir. Bu özellikli muayene, halk arasında organ taraması veya detaylı ultrason incelemesi olarak bilinir. Bu muayenenin en önemli iki değişkeni, yaşamla bağdaşmayan ve hayatı baştan sona etkileyebilecek bir durumun var olup olmadığı ve tespit edilen bir sorunun tedavisinin anne karnında veya doğumdan sonra yapılıp yapılamayacağıdır.

Burada önemle belirtilmesi gereken bir konu da, ultrasonografi aletinin, ne kadar teknolojik gelişim göstermiş olsa da, bebeği kucağımıza aldığımızdaki muayenenin yerini hiçbir zaman tutmamasıdır. Buna karşın, örneğin, önemli bir kalp hastalığının anne karnında erkenden saptanmasına yardımcı olduğunda da hayat kurtarıcı olabilmektedir. Bahsettiğimiz 18. ve 22. hafta arası değerlendirmeden sonra aylık devam eden değerlendirmeler, bebek sağlığı açısından gelişimin, doğuma yavaş yavaş hazırlanma belirtilerinin, bebeğin içinde yüzdüğü amniyon sıvısı miktarının takibi ile plasenta yerleşim yeri tespitini içermektedir.

Anne karnındaki bebeğe hangi tedaviler uygulanır?

Bebek sağlığı hakkındaki incelemelerden özetle bahsettikten sonra, anne karnındaki bebeğe yapılabilen tedavilerden bahsedelim. Perinatoloji uzmanlarınca yapılan en önemli işlerden birini anne karnındaki bebeğe yapılan müdahaleler oluşturmaktadır. Bu müdahaleler, tabii ki elde olan imkanlar dahilinde, bebeğin hiç girişim yapılmadığı duruma göre, girişim sonucu sağlığında önemli derecede iyileşme beklendiği durumlarda yapılmaktadır. Tabii ki, her müdahalenin kendine özgü riskleri vardır. Ancak, sonuçta elde edilebilecek fayda düşünüldüğünde, bunlar, kabul edilebilir riskler haline gelmektedir. Bu girişimlerden birini, bebeğin mesanesinin ileri derecede genişlemiş olması durumunda, bebeğin böbrekler başta olmak üzere iç organlarının baskıdan kurtarılmasına yarayan, ince bir kateter yardımıyla, mesanedeki idrarın bebeğin içinde yüzdüğü sıvıya doğru akışının sağlanması oluşturmaktadır. Diğer bir girişim, ikiz gebelik mevcut olup, ikizlerin birinin diğerine giden kan akımını çalması durumunda, aralarındaki kan alışverişini kesmeye yarayan lazerle ve ileri düzey aletlerle yapılan işlemdir. Bu ikiz bebeklerin birinde amniyon sıvısı miktarı fazla, diğerinde az olabilmekte, ikisinde de birbirinden farklı sağlık sorunları görülebilmektedir. Perinatoloji uzmanları, aileye seçenekleri detaylı olarak anlatmakta, aileyi bu konuda yönlendirmektedir.

Yazımızda bahsettiğimiz örnekler dışında, Perinatoloji yan dal uzmanları, daha birçok gebelik başlangıcı, gebelik süreci, lohusalık dönemi sorunları hakkında insanlığa hizmet etmektedir. Ülkemizde yeni yaygınlaşan bu uzmanlık dalı, önümüzdeki yıllarda adından daha çok söz ettirecek potansiyele sahiptir.