Parazitik ikiz sendromu nedir?

Parazitik ikiz sendromu nedir?

Biyolojik açıdan bakıldığında parazit, simbiyotik ilişki halinde başka bir organizmaya bağlı olarak yaşayan ve üstünde yaşadığı organizmaya zarar veren canlılara verilen ortak addır. Parazitik ikiz diğer adıyla heterofagus ya da asimetrik ikiz durumu aslında bir nevi yapışık ikiz durumudur. Yapışık ikizler genelde simetriktir, ikiz eşlerinin her biri birbirine benzerdir. Ama parazitik ikizlerde, ikizlerden biri genelde sağlam, normal gelişimini tamamlamış yapıda iken, diğer ikizin gelişimi ve yapısı ciddi anlamda anormal ve eksiktir. Bu tam gelişmemiş ikizin genelde dolaşımını sağlayacak kalbi, beyni yoktur ve pek çok organı da eksiktir. Bu nedenle yapışık olduğu sağlam ikizden beslenerek ve ondan kan dolaşımını sağlayarak canlılığını sürdürür.

�

Parazitik ikiz teşhisi nasıl konulur? Anne karnında tespit edilebilir mi?

Parazitik ikiz çok nadir görülen bir durumdur. Ama günümüzde gelişen üst düzey görüntüleme teknikleri ve ultrason sayesinde bazı tiplerini tespit etmek mümkündür. Özellikle sağlam ikizin vücuduna dışarıdan yapışan ekstra kol, bacak gibi durumlarda tanı koymak daha kolaydır. Ancak bazen parazitik ikiz anormal kitle şeklinde sağlam ikizin vücudunun dışında veya vücut içinde görülebilir. Hatta tümör zannedilebilir. Bazıları erken dönemde çok küçük olduğu için yıllarca fark edilmeyebilir. Zamanla büyüyen kitle semptomlara neden olur, tümör olduğu düşünülerek çıkarılır, sonrasında patolojik inceleme ile parazitik ikiz olduğu anlaşılır.

Parazitik ikiz anne karnında nasıl gelişir?

Parazitik ikizin tam olarak nasıl oluştuğu net değildir. Bu konuda farklı görüşler vardır. Bunlardan birisi yapışık olan tek yumurta ikizlerinin geç dönemde asimetrik bölünmesi nedeniyle oluştuğudur. Asimetrik bölünmeye bağlı ikizlerden biri tam olarak gelişirken, diğer ikizde ciddi organ eksiklikleri olmaktadır.

Diğer açıklama monozigotik duplikasyondur. Yani başlangıçta tek bir yumurtadan gelişen embriyonun duplikasyonu yani ikiye katlanması esnasında, bir tarafın daha avantajlı olarak yeterli yapılara sahip olması, diğer ikizin ise dezavantajlı olarak yapısal eksikliklere sahip olması ve hayatını idame ettirebilmek için sağlam ikiz eşine ihtiyaç duymasıdır. Bu eşit olmayan paylaşıma bağlı oluşan parazitik ikiz, sağlam ikizin vücuduna dıştan yapışarak ektoparazit ya da vücudunun içine yerleşerek endoparazit ikiz (fetüs içinde fetüs) şeklinde olabilmektedir.
Bazılarına göre bu durum başlangıçta yapışık ikiz olan bebeklerden birinin gebeliğin erken döneminde dolaşım bozukluğuna maruz kalarak organlarının gelişiminin bozulmasından kaynaklanmaktadır ve parazit şeklinde kalan dokular sağlam olan ikize bağlı kalarak canlılığını sürdürmektedir.

Diğer bir hipotez ise, anormal ikizin dolaşım sisteminde olan bir anormallik nedeniyle oksijensiz kaldığı ve bu nedenle malformasyon oluştuğu, çoğu organının ise gelişmediği şeklindedir.

Parazitik ikiz ile kayıp ikiz sendromu farklı şeyler mi?

Evet bunlar birbirinden farklıdır. Parazitik ikiz yukarıda bahsettiğimiz gibi, anormal olarak gelişmiş yapışık ikizlerden birinin, sağlam olan diğerinin üzerine veya içine yerleşerek canlılığını devam ettirmesi durumudur.

Kaybolan ikiz sendromunda ise, gebelik ikiz olarak başlar, bir süre sonra tekil olarak devam eder. İkiz eşlerinden biri gelişmez, bir süre sonra da ultrasonda görülmemeye başlar. Buna kayıp ikiz denir. Aslında bu ikiz kaybolmaz, canlılığı devam etmediği için bir süre sonra anne dokuları tarafından emilir ya da büyüyen sağlıklı diğer fetüs onu kapatır, ultrasonda görünmez olur.

Anne karnında anlaşılmayan ya da doğumda keşfedilmemiş parazitik vakalar sonradan fark edildiğinde ne oluyor? Yetişkinken de bu ameliyatları olanları duyuyoruz. O yaşa kadar parazitik ikizi ile yaşamanın yan etkileri yok mu?

Sağlam ikizin vücuduna dıştan görünür şekilde yapışık olan parazitik ikizi (ektoparazit) fark etmek kolaydır. Ancak parazitik ikiz eğer sağlam ikizin gövdesinin içinde ise (fetüs içinde fetüs), dışardan görünür bir anormallik yoksa ve küçükse yıllarca fark edilmeyebilir. Bazen erken dönemde fark edilemeyen bu durum ileri yaşlarda parazitik ikize ait dokular büyüyünce fark edilir. Bazen de hiç bulgu vermez, böyle bir durumda hiç tespit edilmez. Bu yapılar çevre organlarda bası yaparak tıkanıklığa neden olabilir ya da bu dokulardan tümör gelişebilir. Parazitik ikize ait bu yapılar ultrasonda anormal kitle şeklinde görülür, ancak bunlar tipik olarak bebeğe benzemediği için parazitik ikiz olduğu genelde anlaşılmaz. Nadiren cerrahi olarak ayrılan parazitik ikize ait iç organların bir kısmı sağlam ikizde kalabilir ve yıllar sonra bulgu verebilir.

Parazitik ikiz vakaları günümüzde daha sık mı yaşanıyor? Türkiye'de literatüre geçmiş böyle bir vaka var mı?

Günümüzde yardımcı üreme tekniklerinin ve tüp bebek uygulamalarının artmasına bağlı olarak tek yumurta ikizlerinde minimal bir artış söz konusu. Tek yumurta ikizleri yaklaşık binde 3 oranında görülür, bunların yaklaşık %1’i yapışık ikiz, yapışık ikizlerin %5-15’i de parazitik ikizdir. Son derece nadir görülmeleri ve bu tip gebeliklerin tespit edildiğinde erken haftalarda sonlandırılmaları nedeniyle vaka sayısında belirgin bir artış olduğunu söylemek mümkün değildir. Ancak bu durumla ilgili farkındalığın artması, hastalığın daha bilinir olmasını sağlamıştır. Ülkemizde de son 20 yılda bildirilen yabancı literatüre girmiş toplam 6 parazitik ikiz vakası vardır.

Dünyada bugüne kadar toplam kaç vaka görüldü? Bu vakalardan biraz bahsedebilir misiniz?

Parazitik ikiz vakaları son derecede nadirdir. Görülme sıklığı 5 milyonda 1 civarındadır. İlk kez 16. yüzyılda bir Fransız cerrah tarafından bir hastasında tanımlanmıştır. Bu hastada, parazitik ikiz başı olmayan gövdeye yapışık bir vücut şeklindeydi. Sonrasında bildirilen vaka sayısı artmıştır. Ancak çok nadir görülmesi, bazı vakaların bildirilmemesi, bu tip gebeliklerin genelde küretajla sonlandırılması gibi nedenlerle dünya genelinde net bir sayı vermek güçtür. Ancak 2001-2011 yılları arasında tüm dünyada İngilizce literatüre geçen toplam bildirilen vaka sayısı 39’dur. Çoğunda sağlam fetusun gövdesine (karın, göğüs, sırt, kalça) bağlı ve oradan beslenen deforme fetüs vardır. Sağlam fetusların bir kısmında parazitik fetusa ait iç organlar da bulunur. Bu ikizler doğumdan sonra cerrahi olarak ayrılmakta, parazitik fetusa ait iç organlar da beraberinde çıkarılmaktadır. Ancak bunu ayırt etmek her zaman kolay olmaz. Literatürde ilk ayrılma ameliyatından 17 yıl sonra parazitik fetusun kalan iç organlardan kaynaklanan bağırsak tıkanıklığı nedeniyle yeniden ameliyat edilen bir vaka ve 31 yıl sonra parazitik fetusa ait organlardan gelişen tümör nedeniyle yeniden ameliyat edilen başka bir vaka bildirilmiştir.

HÜRRİYET AİLE ÖZEL/ SEDEF BATI