Kurban hangi durumlarda çocukta travma oluşturur?

Çocukların soyut düşünce yetenekleri 12 yaş itibarı ile gelişir. Bu yaştan küçük çocukların kurban kesimini izlemesi travma etkisi yapabilir. Özellikle Kurban Bayramı’nda çok somut şekilde yaşadığımız paylaşma ve yardımlaşma kavramlarını anlatmalıyız.

KURBAN BAYRAMI ZOR GÜNLERİ GERİDE BIRAKMAK İÇİN FIRSAT!

Bayramda yeni kıyafetler, topladıkları harçlıklar, sevdikleriyle beraber bir araya geldikleri bayram sofraları çocukların büyüdüklerinde de hep hatırladıkları güzel hatıralardır. Ancak Kurban Bayramı’nda dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Özellikle ülkemizin son dönemini göz önüne alırsak hepimiz için travma olarak adlandırılabilecek olaylar yaşandı. Bu olaylar yetişkinler kadar çocuklarımızı da etkiledi. Kurban Bayramı atlattığımız bu zor günleri geride bırakmamız için bir fırsat olarak değerlendirilmelidir. Kurban Bayramı’nı mutluluk ve huzur içinde geçirmek, sevdiklerimizle bir araya gelerek duygusal paylaşımlarda bulunmalıyız. Çocukların kurban kesimi nedeniyle yeni bir travma yaşamaması, sağlıklı bir bayram geçirmeleri için ailelerin ve yetişkinlerin bazı noktalara dikkat etmesi gerekir.

KURBAN BAYRAMI ÇOCUĞA NASIL ANLATILMALI?

Çocuğa Kurban Bayramı’nın açıklanması konusu çok önemlidir. Çocukların 12 yaş itibari ile soyut düşünce yetenekleri gelişmeye başlar. Yani 12 yaş öncesinde bir çocuk birçok şeyi anlık olarak ve somut nesneler üzerinden kavrar, çok az şekilde soyut düşünce yeteneği gelişmiştir. Her ne kadar Kurban Bayramı’nın hikâyesinin sonu biz yetişkinlere göre anlamlı bitse de 12 yaş altında olan bir çocuğa soyut konular olan ölüm ve kurban edilme anlam dışı ve bazen de korkutucu gelebilir.

KURBAN BAYRAMI’NIN ANLAMI ANLATILMALI

Bu yüzden bu yaş çocuklarına bayramın genel olarak nasıl bir anlam taşıdığı anlatılmalıdır. İnsanlar arası yardımlaşmaya imkân tanıyan Kurban Bayramı’nın başta et dağıtma olmak üzere paylaşma ve birçok yardımın birlikte yapılmasına olanak sağlayan, birliği ve beraberliği güçlendiren yönlerinden bahsedilmeli. Böylece bayramın sosyal ve kültürel sonuçlarının aktarılması sağlanacak bu da çocuğun bayramı anlamasına katkı sağlayacaktır. 12 yaş ve üzeri çocuklara ise çocuğun duygusal olgunluğu ve soyut konuları kavrama becerisi göz önüne alınarak aktarım yapılmalıdır.

ÇOCUK NASIL ETKİLENİYOR?

Duygu Barlas, Kurban Bayramı’nın çocuğun yaşına, duygusal olgunluğuna ve soyut düşünebilme becerisine uygun açıklanmaması durumunda bazı sıkıntılara yol açabileceğine dikkat çekerek bu olumsuzlukları da şöyle sıraladı:

• Çocuk için soyut düşünce zayıf olduğundan anlatılan hikâyeyi somut olarak algılayabilir ve bu durum çocuğa korkunç gelebilir, kafası karışabilir ve korkusunu kontrol etmekte zorlanabilir.
• Kontrol edilemeyen korkular ile çocukların uyku düzeni bozulabilir, iştahlarında dengesizlik olabilir, korku içerikli rüyalar ve kaygı bozuklukları oluşabilir.
• Bir taraftan çocuklara hayvan sevgisini ve onlara zarar vermemelerini aşılarken bir yandan da çocuğun bir kesime tanık olması çocuklarda ciddi bir çelişkiye yol açabilir. Özellikle yaygın bir gelenek olan, kurban edilen hayvanın kanının çocuğun alnına sürülmesi, en az çocuğun bu kesime tanık olması kadar travmatize edici etkiyi gösterebilir.
• Çocuğun evinde evcil bir hayvan var ise onun da kurban edilip edilmeyeceğine ilişkin korkular geliştirebilir. Yine bu korkusunu kontrol edemez ise kaygı, uyku bozuklukları gibi sorunlar ortaya çıkabilir.

ÇOCUKLARIN TRAVMA YAŞAMAMASI İÇİN NELERE DİKKAT EDİLMELİ?

Duygu Barlas, bayram gibi güzellikleri beraberinde getiren bir olayın çocuklarda travmaya sebebiyet vermemesi için önemli noktalara dikkat edilmesi gerektiğini belirterek aşağıdaki tavsiyelerde bulundu:

• Öncelikle yaşa uygun bir açıklama yapılmalıdır.
• Kurban kesimi uygun yerde ve şartlarda yapılmalıdır. Çocuklar bu kesime şahit olmamalıdır. Eğer çocuk ısrar ile kurban edilecek hayvanın acı çekip çekmediğini sorar ise ona kısaca hangi koşullarda işlemin yapılacağı aktarılabilir.
• Kurban Bayramı’nda sağlıksız kesim koşulları ve kaçan kurbanlar sık olarak haberlere konu olmaktadır. Çocuklarınızı mümkün oldukça bu tür haberlerden uzak tutunuz.
• Çocuklar ile kurban kesimi, akan kan veya buna benzer konularda konuşmaktan kaçının. Bunun yerine bayramın diğer güzellikleri üzerinde yoğunlaşın ve çocuğunuza bunları aktarın.
• Gelenek, kültür diyerek çocuğu kurban kesimini izlemeye zorlamayın. Geleneğimizin ve kültürümüzün sadece kesimden değil, birçok sosyal faktörden de oluştuğunu unutmayın.
• Kesim hakkında veya kurban edilme hakkında yapılan şakalardan uzak durunuz, bunların çocuğunuzun yanında yapılmasına engel olmaya özen gösteriniz.

ÇOCUĞUN KESİME ŞAHİT OLMASI DURUMUNDA NE YAPILMALI?

İlk olarak çocuğunuza açıklama yapmadan onu dinleyin; kesimi nerede, kiminle ve nasıl gördü bunu anlamaya çalışın. Çocuğunuz size anlattıktan sonra onu anladığınızı belirtin. Onu eleştirmeyin, yargılamayın veya onunla dalga geçmeyin. Çocuğunuzun korkusunu, üzüntüsünü ya da kaygısını ifade etmesini sağlayın. Çocuğun olay ile ilgili düşüncelerini de ifade etmesini sağlayın ve eğer zorlayıcı duyguya sebebiyet verecek düşünce var ise lütfen onunla ilgili de konuşun. Eğer olaydan sonra çocuğun kaygısında yatışma olmuyor, uykusunda ve iştahında halen dengesizlik varsa bir profesyonelden yardım almak gerekebilir.