Koronavirüsün iş hayatına getirdiği değişiklikler neler?

17.04.2020 tarihinde yürürlüğe giren 7244 sayılı torba yasa ile koronavirüsün iş hayatında yarattığı olumsuz etkilere bağlı olarak işverenler ve çalışanlar yönünden oldukça kritik değişiklikler yapıldı. Bu değişikliklere baktığımız zaman temelde dört ana başlık ortaya çıkıyor. Bunlar; Ücretsiz İzin Kullandırma, İşten Çıkarma Yasağı, İşçilere Bağlanacak Ödenek ve Kısa Çalışma Başvuruları.

İşverenin tek taraflı kararla ücretsiz izin kullandırması

17.04.2020 tarihli torba yasa ile işverene, işçinin rızasına gerek olmaksızın tek taraflı alacağı kararla işçiyi ücretsiz izne çıkarma hakkı getirilmiştir. Bu geçici düzenlemeden önce işverenin işçiyi ücretsiz izne çıkarabilmesi için işçinin rızasını alması gerekiyordu. Koronavirüsün sektörde yarattığı etkilere bağlı olarak böyle bir geçici değişikliğe gidildi. 17.04.2020 itibariyle işveren işçiyi en fazla 3 aya kadar olmak üzere ücretsiz izne çıkarabilecektir. Bu şekilde ücretsiz izne çıkarılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçilere yine 3 aya kadar fondan günlük 39,24 TL ücret desteği sağlanacaktır. Ayrıca bu süreyi 6 aya kadar da uzatılabiliyor. İşveren tarafından ücretsiz izne çıkarılan işçiler, bunu işten çıkmaları için haklı bir sebep olarak öne süremeyeceklerdir. Yani bunu gerekçe göstererek işi bırakan işçinin kıdem tazminatı yanacaktır.

İşten çıkarma yasağı

Geçici kanun ile getirilen bir diğer önemli değişiklik ise işten çıkarma yasağıdır. İşveren işçiyi 17.04.2020 tarihi itibariyle İş Kanunu Madde 25/II’de sayılan ‘’Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırı Davranışlar’’ dışında başkaca bir sebeple işten çıkaramayacaktır. Ancak başkaca bir fesih sebebinin ortaya çıkması üzerine söz konusu işçiyi işten çıkaramayan işveren, bu işçiyi de pek tabi 3 aya kadar ücretsiz izne çıkarabilecektir. Belirlenen fesih yasağına uymayan işveren yasağa rağmen fesih yapar ise fesih tarihindeki brüt asgari ücret tutarında İdari Para Cezası ile cezalandırılacaktır.

İşçilere bağlanacak ödenek

Ücretsiz izne çıkarılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçilere 17.04.2020 tarihinden itibaren ücretsiz izinde geçen sürede 3 ayı geçmemek üzere fondan günlük 39,24 TL ücret desteği sağlanacaktır.

Bunun dışında torba yasa ile 15.03.2020 tarihinden itibaren işten çıkarılan ve işsizlik ödeneğinden yaralanamayan işçilere de fondan günlük 39,24 TL ücret desteği sağlanacaktır.  Burada zaten 17.04.2020 ve sonrası için işten çıkarma yasağı getirildi. 15.03.2020 tarihinden sonra işten çıkarılan her işçi bu ödenekten yaralanabilecek midir? Tabii ki hayır. Burada bu ödenekten yararlanabilecek işçiler aslında diğer şartları sağlamasına rağmen sadece prim gün sayısı yetmediği için işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçilerdir. Bilindiği üzere işçinin işsizlik ödeneğinden yararlanabilmesi için kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalmış olması, fesihten önceki son 120 gün çalışmış olması ve yine fesihten önceki son 3 yıl içerisinde en az 600 gün sigorta priminin ödenmiş olması gerekiyordu. Yani torba yasada, ‘’15.03.2020 tarihinden sonra işten çıkarılıp de işsizlik ödeneğinden yaralanamayan işçiler’’ denirken bu işçi, tabii ki kendi istek ya da kusur olmadan işten çıkarılmış olacak ve prim gün sayısı yetmediği için kendisine işsizlik ödeneği bağlanamamış olacak. Yoksa kendi kusuru ile yani ‘’Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırı Davranış’’ nedeniyle işten çıkarılan ya da haklı sebep göstermeksizin, salt kendi isteği ile istifa eden işçiye günlük 39,24 TL ücret desteği sağlanmayacaktır.

Kısa çalışma başvuruları

COVID-19 sebebiyle işverenlerin yaptıkları kısa çalışma başvuruları, uygunluk denetimlerinin tamamlanması beklenmeden derhal kabul edilecektir. Normalde ilk düzenlemeye göre müfettişler başvuran işverenin şartları sağlayıp sağlamadığını kısa çalışma ödeneği için uygun olup olmadığını denetleyecek sonrasında uygun bulunursa kısa çalışma ödeneği bağlanacaktı. 7244 Sayılı Yasa ile 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na eklenen geçici 25. Madde ile bu değiştirilmiştir.

Kısa Çalışma Uygulaması için başvuru yapmış olan işverenlerin çalışanlarına, uygunluk denetiminin bitmesi beklenmeksizin kısa çalışma ödeneğinden ödemeler yapılacaktır. Uygunluk denetimi sonrasında işverenin hatalı ya da eksik beyanda bulunması halinde yersiz ve fazla yapılan ödemeler yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilecektir.