Koronavirüs günlerinde mavi ışıktan korunun

Ampuller ve floresan lambalar, son 15-20 yılda yerini LED (“light emitting diod”) ışıklandırmaya bıraktı. Beyaz ışıklı LED, içinde mavi-ışık ve fosfor barındırmaktadır. LED’in boyutlarının küçük olması akıllı telefonlar, tabletler ve TV ekranlarında tercih edilmesini sağladı. Bu da 15-20 yıl önce maruz kalmadığımız mavi ışığa, fazlaca maruz kalmamız sonucunu doğurdu.

Mavi ışık biyolojik saatimizi bozuyor

Vücudumuzun 24 saati kapsayan iç ritmine “sirkadiyen ritim” dendiğini belirten Prof. Dr. Banu Coşar, sirkadiyen ritme etki eden temel çevresel faktörün ise ışık olduğunu söyledi. Prof. Dr. Banu Coşar, mavi ışığın uyku üzerindeki etkilerini şu sözlerle açıkladı:

“Gece uyumamızı, beynimizden salınan melatonin salgısı sağlar. Beynimize melatonin salıp salmamayı söyleyen sinyal ise, gözümüzdeki ışığa duyarlı hücrelerin saldığı melanopsin’dir. Diğer bir deyişle ışık azalınca, gözümüz beynimize uyuması için sinyal gönderir. Mavi ışık, melatonin salgısını en fazla baskılayan ışık rengidir. Mavi ışık gündüz saatlerinde dikkatimizi, tepki hızımızı ve ruh halimizi olumlu etkilemekle birlikte; gece maruz kalındığında biyolojik saatimizi ve uyku düzenimizi bozar.”  

Görme merkezinde yaşa bağlı hasar oluşumunda rol oynayabilir

Deneysel çalışmalarda, mavi ışığın retinada (gözün ağ tabakası) hasar yarattığının gösterildiğini söyleyen Prof. Dr. Banu Coşar, sözlerine şöyle devam etti: “Ömrümüz boyunca maruz kaldığımız mavi ışığın, görme kaybına yol açan yaşa bağlı sarı nokta hastalığında rolü olabileceği yönünde de çalışmalar mevcut.  Ancak yaşa bağlı sarı nokta hastalığının oluşumunda pek çok faktör söz konusu ve tek başına mavi ışığın etkisi henüz kesin ispatlanmış değil.”

Çocuklar mavi ışığa daha duyarlı

Çocukların gözünün kornea (şeffaf) tabakasının ve merceğinin ışığa erişkinlerden daha geçirgen olduğunun altını çizen Prof. Coşar, iki yaşın altındaki çocuklara dijital ekran kullandırılmaması konusunda uyarıda bulundu. Prof. Coşar açıklamalarına şu şekilde devam etti: “Daha büyük çocuklarda dijital ekranlara çok bakmaktan kaynaklanan göz yorgunluğu, odaklama güçlüğü, göz kuruluğu, baş ağrısı; öğrenme ve üretkenliği olumsuz etkileyebilir. Ayrıca gece uykusundan hemen önce cep telefonu, tablet, bilgisayar kullanıldığında veya TV seyredildiğinde; mavi ışık çocukların uyku düzenini bozar. Çocukların yeterince uykusunu alamaması ise büyümelerini, dikkatlerini ve okul başarılarını olumsuz etkiler.”

Gece uykusundan 2-3 saat önce ekran kullanımını bırakın

Mavi ışıktan korunma konusunda Prof. Coşar’ın önerileri şunlar: “Geceleri mavi ışıktan korunma önlemi almalıyız. Gece uykusundan 2-3 saat önce mavi ışık yayan elektronik cihazlara bakmayı bırakmalıyız. Ya da mavi ışığı filtre eden gözlükler kullanmalıyız. Gece lambası olarak tercih ettiğimiz renk de kırmızı olmalıdır.”

Uzun süre ve özellikle gece ekran kullanımı olanlar, mavi filtreli gözlük camı tercih edebilir

Mavi filtreli camlarla ilgili Prof. Dr. Banu Coşar, şu açıklamalarda bulundu: “Bu camlar mavi ışıktan korunmanın yanısıra parlamayı azaltarak daha rahat bir görüş sağlarlar. Mavi ışık filtreli camları; bilgisayar başında uzun saatler geçirenler, fazlaca cep telefonu kullananlar, uzun süre televizyon seyredenler ve özellikle gece uyumadan önce ekran maruziyeti olanlar kullanmalı.”

Sürekli bilgisayar/telefon/tablet kullananlar nelere dikkat etmeli?

Prof. Dr. Banu Coşar, sürekli ekran kullanımı olanlara aşağıdaki önerilerde bulundu:

• Ekran sizden 35-40 cm uzak olsun.
• Ortam aydınlatması ekranda yansımaya yol açacak aşırılıkta olmasın.
• Saatte en az 3 kez başınızı ekrandan kaldırıp 20 saniye boyunca uzağa doğru bakın.
• Gözünüzde kızarma-batma gibi kuruluk belirtileri oluşuyorsa suni gözyaşı damlası kullanın.
• Gece uyumadan 2-3 saat önce ekran kullanımını bırakın ya da mavi ışığı bloke eden gözlük takın.
• Yılda bir defa göz muayenesi yaptırın.