Kirpiklerimizde yaşayan binlerce böcek var! Nereden geliyor? Endişelenmeli miyiz?
Güncelleme Tarihi:
Kirpiklerimizde yaşayan böceklerin olduğunu duymak çoğumuza dehşet verici gelebilir. ‘Ben kişisel hijyenime dikkat ederim bende olmaz’ demeyin çünkü hepimizde var ama bazılarının kirpiklerinde sayıları hayli fazla. Hemen aynaya bakıp kontrol etmeye kalkmayın çünkü gözle görülmeyecek kadar küçükler. Kirpiklerimize sekiz bacağıyla sıkı sıkıya tutunan ve gözle görünmeyen bu böceklere mayt deniyor. Peki, maytlar tehlikeli mi? İnsandan insana bulaşır mı? Bir kere bulaştığı zaman tekrarlar mı?
Çoğumuzun yüzünde, kirpiklerimiz de dahil olmak üzere minik böcekler yaşıyor. Bazı insanlar daha az sayıda mayta sahipken bazılarında çok daha fazlası var. Özellikle yağlı bir cilde sahip olanlar ve makyajını temizlemeden uyumayı alışkanlık haline getiren kişilerde daha fazla sayıda mayt ciltlerine akın edebilir.
SEKİZ BACAKLI, YARI SAYDAM VE GÖZLE GÖRÜLMEYECEK KADAR KÜÇÜKLER
Kirpik maytları nasıl oluşur?
Kirpik maytları, genellikle kirpik dibi ve çevresinde yaşayıp bu bölgeye yumurtlarlar. Mukus, sebum ve insanların yüzündeki gözeneklerinden ve göz çevresi bezlerinden salgıladıkları yağlardan beslenirler.
İnsanlarda yaygın olarak iki ana tür bulunur: Genellikle kirpikler de dahil olmak üzere saç foliküllerinde yaşayan Demodex folliculorum ve genellikle yağ bezleri adı verilen yağ bezlerinde yaşayan, ölü deri hücrelerini ve cildi yağlayan yağlı bir madde olan sebumu yiyen Demodex brevis. Ayrıca yüzün diğer bölgelerinde ve daha az yaygın olarak kasıklar gibi vücudun başka yerlerinde de bulunabilirler. Demodex akarları genellikle çocukluk çağında edinilir ve başkalarıyla ciltten cilde temas yoluyla bulaşır.
Demodex akarları, sekiz bacağı ve ağzı olan, ölü deri hücrelerimize ve yağımıza ilgi duyan küçük, kısmen yarı saydam, puro şeklinde yaratıklardır. Onların varlığından habersiziz çünkü çok küçük oldukları için çıplak gözle görülmüyorlar.
Berkeley'deki California Üniversitesi'nde optometri klinik profesörü olan Melanie Mason, Washington Post’a yaptığı açıklamada “Hastalarıma her zaman ‘Asla yalnız değiliz’ diyorum. Bu, her ne kadar sinir bozucu görünse de bu konuda endişelenmemize gerek yok. Bu akarlar, diğer mikroorganizmaları da içeren normal cilt mikrobiyomumuzun bir parçasıdır.” dedi.
Göz Hastalıkları Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Banu Coşar, kirpik akarlarının kirpiklerimizin dibinde demetler halinde bulunan puro şeklindeki küçük böcekler olduğunu, demodex olarak da bilinen her akarın, kirpiklerinizi tutmayı kolaylaştıran dört çift bacağı olduğunu belirtti ve ekledi: “Kirpik akarlarını göremezsiniz çünkü bunlar yalnızca milimetrenin üçte biri uzunluğundadır ve hafifçe şeffaftırlar."
KIZARIKLIK, İLTİHAPLANMA, YANMA VE GÖRME SORUNLARI VARSA DİKKAT
Araştırmalara göre, maytlar genellikle bağışıklık sistemimiz tarafından kontrol altında tutulurlar ancak bazen kızarıklık, iltihaplanma, yanma ve görme sorunları gibi endişe verici semptomlara neden olabilirler. Uzmanlar, sorunlar ortaya çıktığında akarların basit tedavilerle kontrol altına alınabileceğini söylüyor.
Bu akarlar, bağışıklık sistemimizle aralarındaki denge bozulup çoğalmaya başlayarak semptomlara neden olmadıkça bir sorun teşkil etmezler. Örneğin, göz çevresindeki aşırı mayt varlığı; kızarıklık, kaşıntı, iltihaplanma ve son derece nadir ve ciddi vakalarda marjinal keratit adı verilen bir göz rahatsızlığı olan blefarit ile bağlantılıdır.
Amerikan Oftalmoloji Akademisi sözcüsü ve göz doktoru Natasha Herz, “Ancak, bazı insanlarda akarların aşırı çoğalmasına neyin neden olduğu henüz tam olarak bilinmiyor.” dedi.
Prof. Dr. Banu Coşar, demodex’erin daha sık görüldüğü durumları şöyle sıraladı:
- Bağışıklık sistemini baskılayan ilaç kullananlar (örneğin organ naklinden sonra)
- Kemoterapi alanlar
- Bağışıklık yetersizliği olanlar
- Rosacea gibi cilt rahatsızlıkları olanlar
- Yüzüne hidrokortizon gibi kaşıntı giderici kremler kullananlar
Bunlara ek olarak yaşla birlikte kirpik diplerindeki demodex miktarı fazlalaşır.
ÇOK FAZLA OLMADIĞI SÜRECE SORUN DEĞİL
Coşar, çok fazla olmadığı sürece genellikle bu böceklerin zararsız olduklarını, bizim onları fark edemeyeceğimizi ancak bazen kirpiklerinizin çevresinde çok fazlalaştıklarında sorunlara neden olabileceğini ifade etti.
Kirpiklerinizde akarı olup olmadığımı nasıl anlaşılır?
Coşar, aşağıdaki belirtilere sahipseniz, kirpik akarından şüphelenebileceğinizi söyledi.
- Gözlerde kaşıntı
- Gözlerde yanma
- Gözünüzde kum varmış gibi batma hissi
- Göz kapağı kenarlarında kızarma
- Kalınlaşmış veya pullu görünümde göz kapakları
- Kirpiklerde dökülme
Uzmanlar; kızarıklık, tahriş, yanma, gözlerde yaşarma, kabuklanma ve göz kapağının yapışması veya görme sorunları gibi gözle ilgili semptomları olan kişilerin bir göz doktoruna gitmesi gerektiğini belirtiyor.
İNSANDAN İNSANA BULAŞABİLİR
Peki bu akarlar insandan insana bulaşabilir mi?
Demodex akarlarının bir kişiden diğerine doğrudan cilt teması yoluyla bulaşabileceğini belirten Çoşar, bebeklerin akarlarla doğmadığını ancak akarları birlikte yaşadıkları insanlardan alabildiklerini sözlerine ekledi.
Kirpik akarlarından kurtulmak için ne yapmak gerekir?
“Kirpik akarlarının sorun yaratmaması durumunda tedavi edilmesine gerek yoktur.“ diyen Prof. Dr. Banu Coşar, yine de göz ve göz çevresinde şikayetlere yol açmaları halinde göz doktorlarının önerebileceği tedavileri şöyle sıraladı:
- Çay ağacı yağı içeren mendil veya temizleyicilerle kirpik dipleri temizlenebilir.
- Kükürt, permetrin, ivermektin veya civa oksit içeren krem ve merhemler göz kapaklarına uygulanabilir.
Tedaviler arasında düşük konsantrasyonlarda çay ağacı yağı içeren yüz peelingi ve mendilleri, göz damlası ve hatta yüz enfeksiyonları için bazı antiparaziterler ve antibiyotikler yer alabilir. Mason, “Maytları tamamen ortadan kaldırmayı hedeflemiyoruz. Mayt sayısını hasta için iyi olan bir popülasyona indirmeyi hedefliyoruz. Onları vücudunuzdan tamamen atmak neredeyse imkânsız.” dedi.
BAĞIŞIKLIK DÜŞTÜĞÜNDE TEKRAR EDEBİLİR
Bir kere bulaştığı zaman tekrar eden bir şey mi?Özellikle bağışıklığın düştüğü zamanlarda bu durumun tekrar edebileceğini söyleyen Çoşar, bunu önlemek için yapılabilecek en iyi şeyin kendinizi ve çevrenizi temiz tutmak olduğunu, kirpik diplerinizi her gün çay ağacı yağı içeren göz şampuanıyla yıkayabileceğinizi, ayrıca havlu ve çarşaflarınızı sıcak suyla yıkayıp, yüksek ısıda kurutabileceğinizi ifade etti.
Bazı uzmanlar, demodex akarlarının kişisel hijyenle ilişkili olduğunun bilinmediğini, ancak cilt mikrobiyomunuzu dengede tutmanın aşırı popülasyonları önlemeye yardımcı olabileceğini söylüyor.
Ne yapalım?
- Kaşlarınız ve kirpikleriniz de dahil olmak üzere yüzünüzü, göz çevresinde kullanımı güvenli olan hafif bir temizleyici ile yıkayın. Yüzünüzü de nemlendirin.
- Kozmetik ürünlerinizi başkaları ile paylaşmayın ve belirtildiği sıklıkta değiştirin. Araştırmalar, demodex akarlarının bazı makyaj malzemelerinde kısa süreler boyunca hayatta kalabildiğini göstermektedir.
- Güneşe maruz kalmaktan kaçının. New York'ta bir dermatolog olan Bruce Robinson, artan ısı ve terin daha fazla yağ üretimine neden olabileceğini ve bunun da akarlar için daha fazla besin sağlayabileceğini söyledi. Akarlar ve bağışıklık sistemimiz arasında onları kontrol altında tutan hassas bir denge vardır ancak daha fazla yiyecek varsa, sayıları artacaktır.