Kilo verme ve hipotiroid

İnsanların kilo vermek için denediği birçok yol vardır. Bazıları, kilo almamak için çok az yemek yeme yolunu benimser ve yediklerine çok dikkat eder. Buna karşın ya hiç kilo veremez ya da çok az kilo verir. Beslenme ve Diyetetik Uzmanı Dyt. Hatice Karslıoğlu, kilo verebilme ve hipotiroid ilişkisi ile ilgili önemli bilgiler verdi.

Hipotiroid, troid bezi hormonunun az çalışması demektir. Yapılan çalışmalar, ülkemizde 100 kişinin 30’unda hipotiroid olduğunu gösteriyor. Dünyada ise bu oran % 4,6. Hastalık, kadınlarda erkelere oranla daha sık görülüyor.

İnsanların kilo vermek için denediği birçok yol vardır. Bazıları, kilo almamak için çok az yemek yeme yolunu benimser ve yediklerine çok dikkat eder. Buna karşın ya hiç kilo veremez, ya da çok az kilo verir. Çevresindekilerin yorumu ise genellikle şu şekildedir: “Beslenme programına uymuyor, kaçamaklar yapıyor.”

Oysa tiroid hormonu “metabolizma hızımızı” belirleyen ana hormondur. Tiroid bezesinin yetersiz hormon salgıladığı durumlarda metabolizma yavaşlar ve şişmanlık ortaya çıkar. Hipotiroid hastalığı olan bir kişinin metabolizma hızı % 35-40 oranında düşer. Bu nedenle de bu tip hastalar, bir kilo verme programına girmeden önce mutlaka bir endokrinoloji doktoru tarafından kontrolden geçmeli, ardından da bir diyetisyene başvurmalıdırlar.

Hipotiroid belirtileri

• Diyete karşın kilo vermekte zorluk
• Ani kilo alımı
• Kalp çarpıntısı
• Kalp atım ritmi bozukluğu
• Aşırı sinirlilik hâli
• Âni öfke patlamaları
• Saç dökülmesi (kadınlarda)
• Âdet düzensizliği
• Çabuk yorulma
• Uykusuzluk
• Ciltte pullanma ve kuruluk
• Tırnaklarda kırılma ve soyulma; beyaz lekeler ve çizgilenmeler
• Ellerde titreme
• Cinsel performansta düşüş
• Kısırlık
• Yüksek tansiyon (özellikle genç yaşta ve ailesinde yüksek tansiyon olmayanlarda)
• Gizli şeker hastalığı (özellikle genç yaşta ve ailesinde şeker olmayanlarda)
• Unutkanlık
• Uykuya meyil (gündüz saatlerinde)
• Omuz, boyun, bel, bacak, kol sırt ağrısı
• Sıcağa tahammülsüzlük
• Çabuk üşüme
• El ve ayak üşümesi
• Kabızlık
• Bulantı (kusturmayan ısrarcı bulantı)
• Devamlı hafif ishal
• Sık dışkılama
• Gözlerin dışarı fırlaması
• Göz çevresinde sabahları belirgin olan şişme ve ödem
• Saçlarda kepeklenme
• Selülit

Hipotiroid tanısı konulan kişinin metabolizma hızı, medikal tedaviye başladıktan 15 ilâ 30 gün sonra düzene girmeye başlar. Doktor kontrolü altında düzenli ilaç kullanımı zorunludur. Her ne kadar tedaviyle birlikte kilo verme süreci başlasa da, hastaların % 17’si kilo verememektedir. Özellikle menopoz dönemindeki kadınlarda bu duruma daha sık rastlanır. Yapılan çalışmalar, hipotiroid hastalığı olan kişilerde vitamin ve mineral yetersizliklerini saptamıştır. Özellikle selenyum, çinko, demir, kalsiyum, magnezyum, çinko ve krom eksikliği sık olarak görülür. Aynı zamanda kolesterol, trigliserit, LDL değerlerinde yükselme ve insülin hormon işlevinde bozulma söz konusudur. Bu yüzden hipotiroid hastaların beslenmeleri farklıdır. Bunun için glisemik indeksi düşük besinler tüketmeleri kilo vermelerine yardımcı olur aynı zamandan vitamin ve mineral yetersizliği görülmez. Bunlar: bulgur, tam buğday ekmeği, nohut, yeşil mercimek, çavdar, yulaf, badem, ceviz, yufka, süt ürünleri, sebzeler, elma, armut… Glisemik indeksi yüksek besinleri bunlar patates, beyaz ekmek, pirinç, şeker, kuru üzüm, incir, muz, tatlı, hazır meyve suları gibi besinleri tüketmemelidir. Hem vitamin ve mineral eksikliği oluşur hem de kilo vermelerini engeller.

Omega 3 ile süt ve süt ürünleri, kilo vermeye yardımcıdır. Yapılan çalışmalar demir yönünden zengin kaynakların, kırmızı et, yumurta, yeşil yapraklı sebzeler ve kuru baklagillerin hem kişinin depresyonunu azalttığını, hem de kilo vermeye yardımcı olduğunu göstermektedir.

Selenyum ve çinko da kişinin bağışıklık sistemini güçlendirir ve kilo vermeye yardımcı olur. Yağlı tohumlar badem, ceviz, fındık, et, tavuk gibi besinlerdir. Ancak vitamin suplemantı kullanırken A vitaminine dikkat edilmesi gerekir. A vitamininin fazla alınması toksik etkiye sebep olur. A vitamininden zengin besinler, yumurta, havuç, kayısı, portakal vb. besinlerden zengindir. Örneğin 1 bardak havuç suyu tükettiğinizde havuç suyunun yapımı için 5 tane havuç kullanılır. Günlük A vitamini ihtiyacının 5 katı alınması vücutta vitamin doz oluşmasına neden olur ve bu da toksik etki oluşturur.

Tüm bu besinler tüketildiği hâlde hipotiroidi olan kişi yine de kilo veremeyebilir. Çünkü herkesin günlük olarak aldığı enerji eşit değildir. Harcanan enerjiden daha az enerji alınmadığı takdirde kilo verilmesi mümkün değildir.

Hipotiroid tedavicisinde önemli olan diğer unsurlar ise kişinin hastalık özgeçmişi (hipertansiyon, gut, böbrek, kalp, mide rahatsızlıkları…), yaşam biçimi, var olan beslenme kültürü ve kullanmakta olduğu (özellikle mide ve depresyon) ilaçlarıdır. Bu ilaçlar, hipotiroid tedavisi için kullanılan ilaçların emilimini olumsuz yönde etkileyebilir. Kilo alma ya da verme, tıbbi beslenme tedavisinin bir parçasıdır; yukarda sıraladıklarımızdan ayrı olarak düşünülemez ve kişiye özeldir.  

Beslenme ve Diyetetik Uzmanı Dyt. Hatice Karslıoğlu