Kene kaynaklı hastalık: Babesiosis | Adını ilk defa duyuyor olabilirsiniz ama oldukça yaygın görülüyor

Yapılan son araştırmalar, iklim değişikliği ve diğer çevresel faktörler nedeniyle tüm dünyada keneler tarafından bulaşan hastalıkların görülme sıklığında bir artış olduğunu gösteriyor. 

Eğer vücudunuzda bir kenenin yürüdüğünü daha da kötüsü cildinize yapıştığını gördüğünüzde genelde Lyme hastalığına yakalanma konusunda endişe ediliyor. Bu çok normal çünkü Lyme, keneler tarafından yayıldığı en sık bildirilen hastalıktır ancak tek hastalık değil...

Lyme'ı taşıyan siyah bacaklı keneler, en az altı farklı hastalığı daha yayabiliyor. Lyme'dan sonra en yaygın kene kaynaklı hastalık ‘babesiosis’ ancak pek çok insan adını ilk defa duyuyor
olabilir. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri tarafından hazırlanan 2023 raporuna göre, özellikle Kuzeydoğu Amerika’da artış gösteriyor.

Peki, bu kadar yaygın olan Babesiosis’in adını neden sık duymuyoruz?

Türkiye’de Babesiosis vakaları yaşanıyor mu? Buna bağlı ciddi vakalar ve ölümler yaşandı mı?

Babesiosis ve Lyme hastalığının farkı ne?

Bir kene tarafından ısırıldıktan sonra o kene hastanede çıkarılsa bile risk devam ediyor mu?

Washington Post’a konuşan Baltimore'daki Johns Hopkins Üniversitesi Tıp Fakültesi bulaşıcı hastalıklar bölümünün klinik direktörü olan Dr. Paul Auwaerter, “Babesiosis, Lyme hastalığından daha az yaygındır, ancak aynı bölgelerde izlenir. Özellikle bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler için ciddi olabileceği için bilinmeye değer” dedi.

Lyme hastalığı, ehrlichiosis ve anaplasmosis dahil olmak üzere keneler tarafından yayılan hastalıkların çoğu bakteriyeldir. Keneler ayrıca Powassan virüsü, Heartland virüsü ve Colorado kene ateşi gibi viral hastalıkları da yayabilir. Bunların aksine babesiosis, kara bacaklı kenelerin içinde yaşayabilen Babesia microti parazitleri tarafından yayılan parazitik bir hastalıktır.

PARAZİTİK BİR HASTALIK VE SITMAYA BENZİYOR

Columbia Üniversitesi'nde ekoloji, evrim ve çevre biyolojisi bölümünde profesör olan Maria Diuk-Wasser, sivrisinekler tarafından yayılan babesiosisin parazitik bir hastalık olan sıtmaya benzediğini söyledi.

Babesia microti parazitleri bir insanın ya da diğer bazı memelilerin kan dolaşımına girdikten sonra kırmızı kan hücrelerini enfekte ederek anemi ve diğer semptomlara neden olabilir.

İLK İNSAN VAKASI 1957'DE YAŞANDI

Şu anda vakalar artıyor olsa da, babesiosis yeni ortaya çıkan bir hastalık değil. 1888'den beri sığırları enfekte ettiği biliniyor. İlk insan vakası ise 1957'de, ilk ABD vakası ise 1968'de belgelendi. Bu tarihte daha Lyme hastalığı tanımlanmamıştı.

LYME İLE BİRLİKTE GÖRÜLEBİLİR

Babesiosisin belirtileri nelerdir? Lyme’dan farklı mı?

Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr İftihar Köksal, babesiosisin genellikle sıtmaya benzeyen akut ateşli bir hastalık olarak ortaya çıktığını; hastalarda ateş, kas ağrısı, yorgunluk ve anemi olabileceğini, lyme ile klinik belirtilerinin genellikle birbirine benzer olduğunu belirtti ve ekledi:

“Babesiosiste bulunmayan ayırt edici özellikler arasında lyme hastalığında ‘eritema migrans’ döküntüsü olmasıdır. Ayrıca Lyme hastalığının başlangıç evresinde anemi olmaz. Ancak bu iki hastalık birlikte de görülebilir.”

Babesiosis enfeksiyonları asemptomatikten şiddetliye kadar değişebilir. CDC'ye göre, birçok insanda herhangi bir belirtiye neden olmayabilir ancak hissedenlerde ateş, titreme, vücut ağrıları, mide bulantısı ve yorgunluk gibi grip benzeri belirtiler görülebilir. Kırmızı kan hücrelerinin parazitler tarafından tahrip edilmesi de anemiye neden olabilir. Bu belirtiler kene ısırmasından sonraki haftalarda veya aylarda ortaya çıkabilir.

Kaynak: Washington Post

Johns Hopkins Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde patoloji doçenti ve transfüzyon tıbbı direktör yardımcısı olan Evan Bloch'a göre, tedavi olmasa bile çoğu yetişkinin vücudu enfeksiyonu bir yıl içinde kendi kendine temizler. Ancak CDC'ye göre babesiosis, dalağı olmayan, bağışıklık sistemi zayıflamış, başka ciddi sağlık sorunları olan veya yaşlı kişiler için hayatı tehdit edici olabilir.

Dr. Paul Auwaerter, kendinizi hasta hissediyorsanız ve babesiosis veya başka bir kene kaynaklı hastalıktan şüphelenmek için bir nedeniniz varsa, bir doktorun tüm olası enfeksiyonları arayan bir kene kaynaklı hastalık taraması yapmak isteyeceğini, çünkü bazı enfeksiyonların gözden kaçabileceğini söyledi ve ekledi:

“Bu tür enfeksiyonların en sık görüldüğü zamanlar ilkbahar sonu ve yaz başıdır ancak sonbaharda ya da kenelerin aktif olduğu her zaman ortaya çıkabilir. Özellikle babesiosis'i tespit etmek kolaydır çünkü parazitler mikroskop altında incelendiğinde kan örneklerinde görülebilir.”

Babesiosis nasıl tedavi edilir?

Asemptomatik vakaların mutlaka tedavi edilmesi gerekmez, ancak doktorlar kanlarında bir aydan uzun süredir parazit kanıtı bulunmaya devam eden asemptomatik kişiler için de tedavi ister.

Hafif ila orta şiddette hastalığı olan bağışıklık sistemi baskılanmış hastalar, kan sayımlarının her iki ila üç günde bir düzenli olarak izlenmesi şartıyla ayakta tedavi görmeye devam edebilirler. Ağır vakalarda hastaneye yatış gerekir. Hastalar aynı ilaçlarla tedavi edilir ancak kan nakli de gerekebilir.

Bu kadar yaygın olan Babesiosis’in adını neden sık duymuyoruz?

Prof Dr İftihar Köksal, bu bulaşıcı bir hastalığın, zoonotik bir enfeksiyon olduğunu, insanlara ve diğer
memelilere keneler aracılığı ile bulaştığını, adının Lyme kadar sık duyulmamasının en önemli nedeninin hastalığın ülkemizde endemik olmaması ve Türkiye’de günümüze kadar insanlarda çok görülmemesi olduğunu belirtti.

Hastalık başta sığırlar olmak üzere koyun, keçi, at ve diğer memelilerde daha çok görülmektedir. İnsan vakaları daha çok ABD’den bildirilmiştir ancak Türkiye dahil dünyanın diğer ülkelerinden de vaka bildirimleri olmuştur.

Kaynak: Prof. Dr. İftihar Köksal

Prof. Dr. İftihar Köksal, babesiosisin yükselişte olsa da, belgelenmiş vakaların hala yaygın olmadığını söyledi ve 2023 yılında yayınlanan CDC çalışmasını paylaştı:

Amerika’da 2011 ve 2019 yılları arasında, vakaların büyük çoğunluğu 10 eyaletten gelmek üzere, 37 eyaletten 16.456 vaka bildirilmiştir. New York, yılda yaklaşık 526 vaka ile en çok vaka bildiren eyalet olurken, onu Massachusetts ve Connecticut takip etmiştir. Auwaerter, kene kaynaklı
hastalıkların çoğunda olduğu gibi, birçok vakanın bildirilmediğini söyledi.

CDC'nin 2011'den 2019'a kadar olan verileri, babesiosisin şu anda 10 eyalette endemik olduğunu gösteriyor. Connecticut, Maine, Massachusetts, Minnesota, New Hampshire, New Jersey, New York, Rhode Island, Vermont ve Wisconsin. Önceki yıllarda bu sayı yedi eyaletti.

Türkiye’de durum ne?

Türkiye’de insan vakalarının nadir olduğunu, genellikle vaka bildirimleri şeklinde yayınların dikkat çektiğini ifade eden Köksal; sığır, koyun, keçi gibi memelilerde özellikle Orta Anadolu ve Doğu Anadolu’dan bildirimlerin olduğunu, insanlarda salgın ya da ölümle sonuçlanan vaka bildirimi görülmediğinin altını çizdi.

Kendimizi nasıl koruyabiliriz?

Babesiosis'e karşı korunma, Lyme veya diğer kene kaynaklı hastalıklara karşı kendinizi korumak için kullandığımız temel kene önleme stratejileri ile aynıdır.

- Ağaçlık veya çimenlik alanlarda uzun kollu ve uzun pantolon giyin.

- Gömleğinizi pantolonunuzun içine sokun ve pantolonunuzu çoraplarınızın içine sokun.

- Keneleri uzak tutmak için
açıkta kalan cildinize etkili bir böcek kovucu uygulayın.

- Dışarıda vakit geçirdikten sonra duş alın ve duş aldığınızda kapsamlı bir kene kontrolü yapın.

Bir kenenin babesia parazitlerini bulaştırması zaman alır. CDC'ye göre genellikle bir kenenin bunu yapması için 36 ila 48 saat boyunca gömülü kalması gerekir. Bu nedenle, üzerinizde bir kene bulursanız onun bir an önce dışarı çıkarılması gerekir.

Babesyozisin kesin teşhisi Giemsa veya Wright boyaması ile boyalı ince kan yaymasında tespit edilir. Akut ve 15 gün sonra konvelesan durumlarda babesia IgG titresinde dört kat artış son enfeksiyonu doğrularken, tek bir pozitif antikor titresi son efeksiyonu geçirilmiş enfeksiyondan ayırt edemediğinden doğrulayıcı değildir.

Yaşlı ve bağışıklığı baskılanmış kişilerde ölüme yol açabilir mi?

Prof. Dr İftihar Köksal, babesiosisin yaşlılar, yeni doğanlar, bağışıklığı baskılanmış hastalar ve dalağı alınmış olan hastalarda klinik tablonun ağır seyredebileceğini, böbrek yetmezliği, dalak parçalanmasına, akciğer ve kalp yetmezliği nedeniyle ölüme yol açabileceğini belirtti.

HALE ŞEKLİNDEN KIZARIKLIK VARSA DİKKAT

Bir kene tarafından ısırıldıktan sonra o kene hastanede çıkarılsa bile risk devam eder mi? Sonraki günlerde yaşanan hangi bulgular Lyme, KKKA ya da Babesiosisi düşündürmeli?

“Kene tarafından ısırıldıktan sonra en kısa zamanda hastaneye başvurmak önemlidir. Kenenin vücutta kalış süresi uzadıkça kene ile bulaşan hastalık riski artar. Kene konağının kanını emme sırasında etkeni kişiye bulaştırır. Bu süre uzadıkça risk artar.” diyen Prof Dr İftihar Köksal; ateş, halsizlik, kırgınlık, kas ve eklem ağrılarının bu hastalıkların ortak bulguları olduğunu, başlangıç bulgularının birbirine benzediğini ifade etti.

Köksal, kene tarafından ısırıldıktan sonra Lyme, KKKA ve Babesiyozun Lyme hastalığında ısırık alanında hale şeklinde kızarıklığın olması, KKKA’de kanama odaklarının olması, babasiyözde anemi olmasının klinik ip uçları olabileceğini, en önemli ayırıcı tanının hastanın endemik bölgede, ya da bu hastalıkların görüldüğü yerlerde yaşaması ya da seyahati ve kene tarafından ısırılma öyküsü olduğunu, laboratuar testleri ve etkene yönelik tetkiklerle kesin tanıyı koymanın mümkün olduğunu sözlerine ekledi.