Karanlık ortam baş ağrısına iyi geliyor

Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Halil Atilla İdrisoğlu, baş ağrıları hakkında detaylı bilgiler veriyor.

İnsanları etkileyen ağrılı durumlardan en yaygın olanı baş ağrısıdır. Baş ağrısı nörolojik hastalıkların yanı sıra sistemik hastalıklara da eşlik edebilen bir semptomdur. Baş ağrısıyla hayatı boyunca tanışmamış insan yok gibidir ve toplumda en sık görülen belirtilerden bir tanesidir.

Tanıyı kolaylaştırmak için ve etyolojik yaklaşımla baş ağrısını daha iyi ele almak için değişik baş ağrısı tiplerini sınıflamak esastır. Baş ağrısının etyolojisi, sıklığı, şiddeti ve yaşamsal sonuçları çok büyük farklılıklar gösterebilir ve başarılı bir tedavinin ilk basamağı doğru ve özgün bir tanıdır. Hastaların çoğu baş ağrılarının altta yatan ciddi bir sorunun belirtisi olduğundan korkar fakat çoğunda iyi seyirli ancak uzun yıllar boyu ataklarla süren bir süreç söz konusudur.

BAŞ AĞRILI HASTAYA TANISAL YAKLAŞIM

Baş ağrısı bulunan bir hasta değerlendirilirken, ilk yapılması gereken bir sekonder baş ağrısı bozukluğunun dışlanmasıdır. Bu karar öyküye ve genel tıbbi ve nörolojik muayenelere dayandırılır. Eğer kuşkulu özellikler mevcutsa, tanı için bazı testlerin yapılması gerekli olabilir. Sekonder baş ağrısı bozuklukları dışlandığında, yapılması gereken primer baş ağrısı bozukluğunun doğru tanısının konmasıdır. Aynı hastada birden fazla baş ağrısı varsa, her biri ayrı ayrı tanı alır. Ülkemizde yapılan prevalans çalışmalarında migren için rastlanma sıklığı %16.4 iken gerilim tipi baş ağrısının sıklığı ise %31.7 olarak belirlenmiştir. Bu denli sık görülen hastalıklara rastlantısal olarak başka hastalıkların da eşlik etme olasılığı doğal olarak yüksektir. Bu nedenle, baş ağrısı tanımlayan bir hastada daha önceden tanı konmuş bir primer baş ağrısı olsa bile, yeni tanımladığı baş ağrısı hakkında, bu baş ağrısı özelliklerinin önceki ağrılarıyla uyumlu olup olmadığını anlamaya yönelik olarak tekrar bilgi almak ve hastayı muayene etmek gerekir.

BAŞ AĞRILI HASTADAN ÖYKÜ ALINMASI

Baş ağrılı hastaların ele alınmasında ve tanısının konulmasında en önemli olan baş ağrısı öyküsünün tam olarak alınmasıdır. Baş ağrısı hastalarının çoğunda tıbbi ve nörolojik muayeneler normal bulunur. Bu nedenle, doğru tanı için elimizdeki en yararlı gereç ayrıntılı öyküdür. Baş ağrısı öyküsü hastanın baş ağrılarının ayrıntılı bir tablosunu çizmeli, ayrıca varsa tanıyı veya tedaviyi etkileyebilecek diğer tıbbi durumlar hakkında da bilgi sağlamalıdır.

Baş ağrısı öyküsünde aşağıdaki çeşitli parametreler mutlaka sorulmalıdır:

• Baş ağrısının tipi ve karakteri
• Başlangıcı
• Sıklığı
• Yeri
• Şiddeti
• Aura ve prodromal belirtilerin olup olmaması
• Eşlik eden belirtiler olup olmaması (bulantı, kusma, foto-,fono-,osmofobi gibi)
• Presipite eden faktörler olup olmaması
• Uyku düzeni
• Emosyonel faktörler
• Aile öyküsü
• Medikal, cerrahi veya doğum öyküsü
• Alerji, taşıt tutması vb özgeçmiş öyküsü
• Önceki medikasyonlar ve tedaviler

İlk değerlendirme sırasında sekonder baş ağrısı bozukluğu olasılığını düşündürecek aşağıdaki “Baş ağrısı alarm belirtileri” gözden geçirmelidir:

• İlk veya hayatının en şiddetli baş ağrısı
• Akut başlangıç
• Sıklığı veya şiddeti giderek artan baş ağrısı
• Yeni başlayan baş ağrısı:

- Kanserli hastada
- 50 yaş üzerinde
- Kafa travması ardından

• Egzersizle birlikte ortaya çıkan baş ağrısı (öksürük, efor, cinsel aktivite ile belirmesi )
• Belirli bir şekle uymayan baş ağrısı
• Tedaviye yanıt vermeyen baş ağrısı
• Sabah olan veya uykudan uyandıran baş ağrısı
• Hiç yer değiştirmeyen baş ağrısı
• Alışılmadık, uzun süren veya sebat eden aura
• Eski baş ağrısı özelliklerinde açıklanamayan değişiklik
• Nörolojik başka yakınmaların veya bulguların eşlik ettiği baş ağrısı (ateş, ense sertliği, papilödem, görme kaybı, nöbet, lateralizasyon bulguları, şaşkınlık, uyku hali gibi)

BAŞ AĞRISINI TETİKLEYEN NEDENLER

Akut baş ağrısının birlikte olduğu presipitan faktör tanıya yardımcı olduğu gibi baş ağrısının önlenmesinde ve koruyucu tedavisinde de önemlidir. Migreni ortaya çıkaran sebepler arasında uykusuzluk, aşırı uyku, açlık, stres, stres sonrası rahatlama, özel bazı yiyecekler (en sık çikolata, peynirler, alkollü içecekler, özellikle kırmızı şarap, turunçgiller, monosodyum glutamat, nitrat ve aspartat içeren yiyecekler), yorgunluk, menstrüasyon, hava, yükseklik ve basınç değişiklikleri, fiziksel bazı uyaranlar (parlak ışık, yüksek ses, parfüm, kimyasallar), bazı ilaçlar (nitrogliserin, sildenafil, dipridamol gibi) yer almaktadır. Migrenlilerde çikolata yeme isteğinin migren prodromunun bir parçası olduğu da düşünülmektedir.

BAŞINIZ AĞRIYORSA...

Baş ağrısını iyileştiren nedenler içinde uyumak, karanlık ve sessiz ortam migren için çoğu kez iyileştirici bir role sahiptir. Küme baş ağrısında yüksek yoğunluklu oksijen soluma (15 lt/dakika) saniyeler veya dakikalar içinde ağrıyı geçirebilir. Başa soğuk uygulamak yine migren için iyileştirici bir uygulama olabilir. Gebelik ve menopoz dönemleri de migrenli kadınlarda rahatlama dönemleri olarak hatırlanır.

Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Halil Atilla İdrisoğlu