Kabızlık şikayeti ciddiye alınmalı!

Toplumda erişkinlerin ortalama % 15’inde kronik kabızlık sorununa rastlanmaktadır. Kronik kabızlık yakınması olan kişiler, ya çok sert ya da çok az miktarda dışkılama yapmaktadır. Toplumun % 20'sine yakın bölümünde dışkı gevşetici ya da yumuşatıcı ilaçların kullanımı görülmektedir. 65 yaş üzerindeki nüfusta kabızlığa kadınlarda, erkeklere oranla üç kat daha fazla rastlanmaktadır. Kabızlık sorunu olan hastaların yaklaşık % 50'sinde dışkılama zorluğu olduğu belirlenmiştir. Sağlıklı veya ideal bir dışkı kahverengi renkte, 10 ile 20 cm uzunluğunda ve fazla ıkınma gerektirmeden ya da huzursuzluk yaratmadan çıkmalıdır. Dışkı klozetin içindeki suya yavaşça düşmeli ve yine yavaşça dibe çökmelidir. Ayrıca dışkı ile beraber az bir miktarda gaz ve koku da çıkmalıdır.

KRONİK KABIZLIK BELİRTİLERİ NELERDİR?

Haftada üç defadan seyrek dışkılama olması, dışkılamaların en az % 25’inde fazlasında ıkınma, katı ve hacimli dışkılama, dışkıyı tam boşaltamama hissi, dışkının makattan çıkışı esnasında takılma, engellenme veya tıkanıklık hissinin olması, parmakla destek gerekmesi veya leğen (çatı, pelvis) kemiği kaslarına destek yaparak dışkılama, dışkı gevşetici ilaç kullanmadan yumuşak dışkı çıkartamamak ve huzursuz bağırsak sendromu belirtilerinin olmaması gibi belirtilerden en az iki tanesinin 3 aydan beri var olması gerekir.

KABIZLIK NEDEN OLUR?

Kalsiyum veya alüminyum içeren ilaçlar, normal diyet veya yaşam şekli değişiklikleri, çok miktarda süt ürünleri tüketmek, yeme bozuklukları, huzursuz (irritabıl) bağırsak sendromu, Parkinson hastalığı veya multipl skleroz gibi nörolojik durumlar, bağırsak kanseri, hareketsiz yaşam, yeterli su veya lif tüketmemek, aşırı müshil kullanımı, gebelik, sindirim sistemindeki sinir ve kas sorunları, hemoroid yüzünden kişilerin bağırsak hareketlerinin baskılanması, bazı ilaçlar (antidepresan veya demir hapları gibi), stres, tiroid bezinin az çalışması (hipotiroidi) gibi birçok faktör kabızlığa neden olabilir. Kabızlık teşhis edilirken üç ana kriter göz önüne alınır. Fonksiyonel kabızlık; dışkılama öncesinde karında şiddetli huzursuzluk hissi oluşur. Yavaş geçişli kabızlık; seyrek dışkılama olması (haftada bir veya iki kez), dışkılama isteğinin gelmemesi, karında huzursuzluk hissi verir. Çıkış bozukluğu (outlet dysfunction); pelvik taban bozuklukları rahatsızlıklar araştırılır.

KABIZLIK NASIL ÖNLENİR?

Öncelikle beslenme şekli, bol lifli ve posa bırakan gıdalardan seçilmelidir. Günde 10 bardağın veya 2 litrenin altına düşmemek kaydıyla su içilmelidir. Lifli gıdalar, dışkının yakıtı gibi kabul edilmelidir. Nasıl ki, bir araç yakıt olmadan hareket edemezse, bağırsaklarda aynı şekilde hareket edemez ve kabızlık görülür. Baklagiller (bakla, nohut, mercimek, kuru fasulye ve bezelye) suda erimezler ve lif oranları yüksektir, yani yoğun posa bırakırlar ve bu nedenle kabızlık için çok yararlıdırlar. Suda eriyen yeşil sebze gibi gıdalar her ne kadar kabızlık için yararlı olduğuna inanılsa da aslında suda erimeyen, yani posa bırakan gıdalara oranla kabızlık ile mücadelede daha az etkilidirler. Ancak, suda erimeyen gıdaların dengeli bir şekilde yeşil sebzelerle birlikte tüketilmesi en ideal sonucu verir. Zeytinyağı bağırsak hareketini kolaylaştırır. Havuç, yeşil fasulye, kabak, enginar, pazı, ıspanak, lahana, kuşkonmaz, brokoli, Brüksel lahanası gibi sebzeler, tam tahıllı ekmek, esmer pirinç, arpa, darı gibi hububatlar, armut, kuru kayısı, kuru incir, kuru erik, papaya, şeftali, ananas gibi meyveler, keten tohumu, sinameki, rezene gibi bitkiler de tüketilebilir. Yağ ve şekerden zengin gıdalar, dondurma, süt ve peynir kabızlığa zemin hazırlar. Bu nedenle, bu tür gıdalardan olabildiğince kaçınmakta fayda var.

KABIZLIK NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Kabızlık ilaçları arasında doğal lif takviyeleri, probiyotikler, prebiyotikler, dışkı hacmini arttıran doğal takviyeler, dışkı yumuşatıcılar, bağırsak hareketlerini arttıran ilaçlar doktor tavsiyesiyle kullanılabilir. Kabızlık ilaçlarının tümünün ciddi şekilde bağımlılık yaptığı bilinmeli ve iki haftadan uzun süre ile doktor önerisi dışında kullanılmamalıdır. Kabızlık ilaçlarının yarar sağlamadığı durumlarda: makat sarkması, pelvik taban bozuklukları, anal kanser, anüs kanseri vb. hastalıklar araştırılmalıdır.

KABIZLIK İÇİN BİOFEEDBACK TEDAVİSİ NEDİR?

Kabızlık ile mücadelede diyet düzenlemeleri dışında en etkin yöntemlerin başında biofeedback tedavisi gelir. Kronik kabızlık, pelvik taban dissinerjisi (anismus) ve gaz ile dışkı kaçırma gibi durumlarda hastaya makat kaslarını doğru şekilde kasmasını öğretmek için biofeedback cihazları kullanılır. Bir seans ortalama 30-60 dakika kadar sürer ve seanslara yaklaşık bir yıl süre ile devam edilir. Bu tür cihazlar aynı şekilde, idrar kaçırma ve nörojenik mesane adı verilen sık idrar gitme sorunlarında da yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Kabızlık nedeniyle gerçekleştirilen proktokolektomi veya total kolektomi ameliyatlarında ortalama başarı % 62 oranındadır. Ameliyatların uzun dönem sonuçları incelendiğinde, daha az risk almak adına, kronik kabızlık hastalarında öncelikle, biofeedback tedavisi denenmekte ve yanıt alınamazsa, uygun vakalarda ameliyat kararı alınmaktadır.

MAKAT KASLARI UYARI (ANAL STİMÜLASYON) TEDAVİSİ NEDİR?

Makat içine serçe parmağı inceliğinde bir plastik prob yerleştirilir ve düşük akımlarla makat kanalı içine elektriksel uyarılar verilerek, makat kasları ve dışkılama işlemi güçlendirilmeye çalışılır. Çalışma süresi ortalama 20 dakika civarındadır ve en az üç ay, tercihen bir yıla dek kadar çalışmanın yapılması önerilir.

KABIZLIK AMELİYATI NEDİR?

Diğer kabızlık tedavilerinden yanıt alınamazsa ve bağırsak sinirlerinde ciddi bir ileti sorunu teşhis edilirse ameliyat önerilir. STARR ameliyatı 'tıkayıcı tipte dışkılama' veya 'obstrüktif tipte defekasyon' tedavisinde çok etkin olan bir yöntemdir. Tekniğin esası sarkmış olan bağırsağı veya rektum bölümünü stapler adı verilen bir aletle makattan girerek alınması veya kısaltma işlemidir. Subtotal kolektomi tekniği, kabızlık nedeniyle, kalın bağırsağın karın içindeki bölümünün tamamının alınması, ancak kalın bağırsağın makat öncesinde son kısmı olan rektumun yerinde bırakılması işlemidir. Özellikle, Hirschsprung hastalığında kalın bağırsağın tamamında sinirlerin eksik olmasına bağlı, son bölüm olan rektum dahil olmak üzere tüm kalın bağırsağın alınmasıdır. Günümüzde birçok ameliyatta laparoskopik cerrahi (kansız ameliyat) veya robotik cerrahi tercih edilmektedir. Bu operasyonların ve hastaların iyileşme sürecini kısaltmaktadır.