Jet-lag’e son!

Çok uzun mesafeler boyunca yolculuk; hızlı, rahat ve sıradan olsa da ciddi sağlık sorunlarına da yol açabiliyor. Biyolojik ritm bozukluğu ve çeşitli uyku bozuklukları belirtileriyle gelişen Jet-lag Sendromunu ve bundan kurtulma yollarını, Uyku Bozuklukları Uzm. Dr. Orhan Dalkılıç anlattı.

Jet-lag; uzun süreli okyanus aşırı uçak yolculuklarında ortaya çıkar. Dünyanın zaman dilimleri geçilirken insan vücudu bu hızlı zaman değişimine adapte olamayıp bir dizi zihinsel ve fiziksel performans bozuklukları yaşayabilir. İnsanoğlu sürekli aynı meridyen çevresinde yaşadığı için vücudun sağlıklı uyku periyodu 24 saatlik döngüde ortalama 5-7 saattir. Bu süre genellikle gece 11, sabah 5 - 7 saatleri arasını kapsar. Güzellik hormonu da dediğimiz uyku halini artıran melatonin hormonunun salgılanma saati olan gece 11’de uyku ihtiyacını daha yoğun hisseder ve sabah saatlerinde histamin hormonu ile uyanırız. Doğal uyku dediğimiz bu periyodu; yani biyolojik ritmi çeşitli nedenlerle bozduğumuzda uyku bozuklukları ile karşı karşıya kalabiliriz. Bu ritim bozukluğunun başlıca nedeni olan uzun ve doğuya doğru yapılan uçak yolculuklarında gidilecek yerin en az 2 saatlik zaman dilimi geçmesinden sonra ortaya çıkan, uykuya dalamama, uykusuzluk veya gündüz aşırı uykululuk durumuna jet-lag (halk arasında uçak mahmurluğu) adı verilir.

Jet-lag belirtileri

Jet-lag sendromuna yakalanan kişilerde konsantrasyon güçlüğü, aşırı yorgunluk, baş ağrısı, gündüz uyuklama ve nadiren de olsa performansta azalma, hazımsızlık, kabızlık, iştahsızlık, vücut ağrıları, terleme, bulanık görme, zihin karışıklığı, refleks yavaşlaması, yargı ve bellek kusurları gibi belirtiler görülür. Bu belirtilerin herhangi birinden şikayetçi olan kişilerin mutlaka gerekli tanı ve tedavi için sağlık kuruluşlarına başvurmaları gerekir. Şayet kişi bu durumu fark edemez ve açıklanamaz ise başka hastalık zannedilerek yanlış teşhis ve tedavi uygulanabilir.

Jet-lag etkisinden kurtulmanın yolları

• Proteinden zengin kahvaltı yapın.

• Düşük protein yüksek karbonhidratlı akşam yemeği tercih edin.

• Batıya doğru gidildikçe daha erken, doğuya doğru gidildikçe daha geç yatın.

• Gün ışığından olabildiğince faydalanın. Gün ışığı; vücudun biyolojik ritmini yeniden düzenler ve lokal zamana çok daha çabuk uyumu sağlamaya yardımcı olur.

• Gidilen yerde sadece 1-2 gün kalacaksanız normal uyku düzeninizi bozmayın. Kalma süreniz daha fazlaysa gidilen yerin uyku ritmine uyum sağlayana dek 3-4 gün boyunca yatmadan 1-2 saat önce melatonin içeren ilaçlar alabilirsiniz. Ancak bu ilaçların da yan etkileri konusunda dikkatli olmalısınız.

• Bol sıvı alın, düzenli beslenin ve hareket halinde olun.

• Varılan bölgenin yeme-içme-uyuma saatlerine riayet edin ve sosyal aktivitelere olabildiğince katılın.

• Daha uçaktayken belirtiler başlarsa ilaca veya sakinleştirici ilaçlara erken başlayın, alkol, çay, kahve ve uykuyu kaçıran ilaçlardan uzak durun.