Her geçen gün daha fazla kız çocuğu ‘erken adet’ görmeye başlıyor… Bunun sebebi ne? ‘Kardiyovasküler hastalıklar, kanser ve erken ölüm riskini arttırabilir’

10 yaşındaki yaşıtlarının çoğu oyuncak koleksiyonu yaparken, resim çizerken ya da arkadaşlarıyla görüşürken Milly Watmore her ay adet dönemi nedeniyle günlerini acı içinde kıvranarak geçiriyordu. Milly adet görmeye başladığında 10 yaşındaydı ve bu durum özellikle okulda sorunlara yol açıyordu. Bu sorunlar sadece ağrılı kramplar sebebiyle de yaşanmıyordu. Şimdi 17 yaşında Milly, “Kıyafetlerimden sızıntı olur diye ayağa kalkmaktan endişe ettiğim için derslere konsantre olamıyordum” dedi.

Ve bu tür deneyimler giderek daha yaygın hale geliyor.

11 YAŞINDAN ÖNCE ADET GÖRMEYE BAŞLAYANLARIN ORANI YÜZDE 8,6'DAN YÜZDE 15,5'E YÜKSELDİ

Araştırmalara göre, kızlar adet dönemlerine her zamankinden daha genç yaşta başlıyor. JAMA Network Open dergisinde mayıs ayında yayınlanan bir araştırmaya göre 1950 ile 1969 yılları arasında doğan kadınlar ortalama 12 buçuk yaşında adet görmeye başlarken, 2000 ile 2005 yılları arasında doğanlar için bu yaş ortalaması 11,9. Çalışmayı yürüten Harvard Üniversitesi araştırmacıları, 11 yaşından önce adet görmeye başlayan kız çocuklarının oranının yüzde 8,6'dan yüzde 15,5'e yükseldiğini tespit etti.

Dokuz yaşından önce adet görmeye başlayanların oranı hala çok küçük olsa da (yüzde 2'den az), aynı zaman diliminde iki kattan fazla artarak yüzde 0,6'dan yüzde 1,4'e çıktı.

ERKEN ADET, ERKEN ERGENLİĞİN SONUCU

Erken adetin 'erken ergenlik' sonucu ortaya çıktığından bahseden Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Kağan Kocatepe, "Öncelikle ‘erken ergenliğin’ tıbbi tanımıyla başlayalım: Kız çocuklarında erken ergenlik, meme gelişimi ve genital bölge ya da koltuk altında tüylenme belirtilerinin 8 yaşından önce ortaya çıkması durumudur. Ergenlik, kızlarda normal şartlar altında 10 yaş civarında, göğüslerin belirginleşmesiyle başlar ve yaklaşık iki yıl sonra ilk adet kanaması görülür" dedi.

TÜRKİYE’DE DE ADET GÖRME YAŞI DÜŞTÜ MÜ?

Kağan Kocatepe, Türkiye’de son 40 yılda ortalama 12.5 adet yaşı olan yaşının şimdilerde ortalama 11.5 olduğunu söyledi.

“Son 40 yılda ülkemizde ortalama adet yaşı olan 12.5 yaşın, sanılanın aksine çok değişmediğini, belki 6 ay-1 yıl erkene kaydığını söyleyebiliriz. Burada kafa karışıklığı yaratan durum günümüzde adet kanamasının görülme yaşının değil, ergenliğin adet kanaması öncesi belirtilerinin erken yaşlara kaymış olması ve ailelerin bu belirtilerde adet kanamasının da erken olacağı ve boyun kısa kalacağı korkusuyla kızlarına tedavi başlanması için zaman kaybetmeden doktora başvurmalarıdır. Yani, son yıllarda değişen adet kanaması yaşı değil, ilk belirtilerden (meme büyümesi ve tüylenme) adet kanamasına kadar geçen sürenin uzamış olmasıdır” diyen Kocatepe şöyle devam etti:

“Ergenlik belirtilerinin geçen yıllara göre daha erkene kaymasında en önemli nedenin toplumda çocuklarda da artmış olan obezite olduğunu söyleyebiliriz. Östrojen üretimine katkısı olan bir doku olarak yağ dokusu fazla olduğunda ergenlik belirtilerinin daha erken yaşta oluşumuna önemli katkılarda bulunmakta, ancak ilk adet kanamasının yaşını etkilemektedir. Çocukluk çağındaki obezite artışı yanında, hormon katkılı gıdalarla sağlıksız beslenmenin de ergenlik belirtilerinin erken yaşlara kaymasında önemli bir etken olduğunu düşünebiliriz.”

ERKEN ADET GÖRME VE SAĞLIK SORUNLARI RİSKİ

Kız çocuklarının adet yaşının erkene çekilmesinin uzun vadeli sonuçları da söz konusu. Harvard'da yapılan bir araştırmada adet döneminin erken başlamasının kardiyovasküler hastalıklar, kanser, spontane düşük ve erken ölüm gibi olumsuz sağlık sonuçlarıyla ilişkili olduğu tespit edildi.

Kağan Kocatepe de bu araştırma sonuçlarının muhtemel olabileceğini belirtti, “Erken ergenlik belirtileri ile obezite arasında kuvvetli bir ilişki olduğunu hatırlayacak olursak bu kız çocuklarının erişkinlikte hipertansiyon, diyabet, damar hastalıkları, meme kanseri gibi hastalıkları yaşama olasılıklarının daha yüksek olacağını düşünebiliriz lakin bununla ilgili veriler henüz çok sınırlı” dedi.

PEKİ KIZLAR NEDEN DAHA ERKEN ADET GÖRMEYE BAŞLIYOR?

Araştırmacılar, ABD'de başta olmak üzere dünya genelinde giderek büyüyen bir salgın olan çocukluk obezitesinin yanı sıra beslenme, psikolojik stres, endokrin bozucu kimyasallar ve hava kirliliği gibi çevresel faktörlerin de erken adet görmeye katkıda bulunan faktörler olabileceğini söylediler.

Londra'daki Lister Hastanesi'nden Jinekolog Dr. Tania Adib, bunun birden fazla faktörü olduğunu söyledi ve şu bilgileri verdi:

-- Ağırlıklı olarak beslenmeden kaynaklanıyor. Artık insanlar daha kalorili yiyecekler yiyor, genel olarak daha fazla yemek yeniyor ve sonuç olarak daha kilolu hale geliyorlar.

-- Yağ dokusu östrojen hormonu üretir ve bu hormonun yüksek seviyeleri beyindeki hipofiz bezini tetikleyerek yumurtalıkları adet döngüsünün daha erken başlaması için uyaran hormonlar üretmesini sağlayabilir.

-- Yiyecek kıtlığının yaşandığı savaş zamanlarında genç kızların vücutlarında fazla yağ bulunmadığından adet dönemleri daha geç başlıyordu.

-- Ancak tüm hikâye bu değil. Çünkü bu sebepler Milly'ninki gibi vakaları açıklamıyor, çünkü o aşırı kilolu değil. Ftalatlar ya da bisfenol-A gibi hormon bozucu bazı kimyasalların çevreyle ilgili olabileceğini düşündüren araştırmalar var.

-- Bu kimyasallar plastik üretiminde kullanılıyor ve östrojen benzeri bir etkiye sahip oldukları düşünülüyor. Ayrıca mobilyalarda, çocuk oyuncaklarında, kumaşlarda ve kozmetik ürünlerinde de bulunuyorlar.

ERKEN ADET GÖRMEK GENETİK Mİ?

Jinekolog Dr. Shazia Malik ise tüm bunlara ek olarak genetiğin bir başka faktör olduğunu söyledi, “Adet görmeye erken başlayan anneler de adet görmeye erken başlayan kız çocukları doğurma eğilimindedirler. Bu genetik etkiler, beynin seks hormonlarının normalden daha erken salınması için sinyal verdiği anlamına geliyor” dedi.

Kağan Kocatepe de ekledi: “Anne ve ablaların ilk adet görme yaşının önemli olduğunu ancak belirleyici olmadığını söyleyebiliriz. Son yıllarda bir neden bulunamayan erken ergenlik (8 yaş öncesi) olgularında ergenliği başlatan genlerde mutasyonlar olduğu belirlenmiş olduğundan ailesinde erken ergenlik olan kız çocuklarında genetik inceleme önerilebilir.”

Uzmanlara göre Milly'nin durumunda genetik bir rol oynamış olabilir. Çünkü annesi de adet görmeye on yaşında başlamış. Anne ve babası ayrı olan Milly, ilk adetini babasının yanında kalırken yaşamış. Kanamaya başladığını gördüğünde şok geçiren genç kız, “Kanı gördüm ve paniğe kapıldım. Okulda bu konuda pek bir şey öğrenmemiştim. Ayrıca babamın evindeydim ve evde hijyenik ped yoktu” dedi.

ÇOCUKLARI NE BEKLEDİĞİ KONUSUNDA BİLGİLENDİRMEMEK TRAVMATİK OLUYOR

Dr. Adib, bir kız çocuğunun henüz ilkokuldayken, ebeveynleri veya öğretmenlerinin onlarla ne yaşayacaklarını konuşmadan adet görmeye başlamasının 'travmatik' olabileceğinin altını çizdi ve şunları söyledi: “Genç bir kız için kanama oldukça travmatiktir ve dokuz yaşındaki kızlar genellikle bu bedensel değişiklikler için zihinsel olarak yeterince olgun değildir. Ben 14 yaşıma adet görmeye başlamadım, bu yüzden oldukça hazırlıklıydım. Ama dokuz yaşında başlamış olsaydım, sanırım bu beni üzerdi.”

Milly eve döndüğünde annesi onu nelerin beklediğini anlattı ve öğretmenleriyle konuşmak için okula gitti. Yine de regl dönemindeyken okula gitmek kolay değildi. Genç kız, “Kızlar tuvaletinde çöp kutusu yoktu, bu yüzden hijyenik pedlerimi koyacak yerim yoktu. Öğretmenler tuvaletini kullanmak zorundaydım ki bu o yaşta utanç vericiydi” dedi.

Çocuklarla regl dönemi hakkında konuşmanın çok önemli olduğunu belirten Dr. Malik, “Ebeveynler kızlarını ergenlikle ilişkili değişikliklere daha erken hazırlamayı düşünmelidir. Açık iletişim, kızların değişiklikleri anlamasına, kabul etmesine ve bunlarla başa çıkmasına yardımcı olabilir. Bu konuşmaları hem erkek hem de kız çocuklarla yapmak çok önemlidir. Özellikle genç bir kıza, kendisinde bir sorun varmış gibi hissettirilmemesi büyük bir fark yaratabilir” ifadelerine yer verdi.

ANNESİ DE KIZI DE DOKUZ YAŞINDA ADET OLDU

Erken adet görmenin genetik sebeplere bağlı olabileceğinin bir diğer örneği de Türkiye'den...

Dokuz yaşında adet gören Şeyma H.'nin kızı Nil de annesiyle aynı yaştayken regl olmaya başladı. "Doktorumuz Nil'in erken yaşta adet görmesinin genetik olabileceğini söyledi çünkü ben de dokuzumda adet olmuştum" diyen Şeyma H., bu durumun kızının hayatına etkilerini şöyle anlattı:

"Nil, beden derslerine hiç katılmak istemezdi, okuldaki herkesten ayrı dururdu. Adet dönemlerinde kendisini soyutlardı. Regl olmayı hiç sevmedi. Nil bunun sebebinin 'kanamam kıyafetime geçer, alay konusu olurum diye oyunlara katılmayı istemiyordum' diye anlatırdı. Yaz aylarında çok gergin oluyordu çünkü denize girememek, tatilde karın ağrısı çekmek onu çok mutsuz ediyordu. 

Orta okula geçtiğinde ise yine beden derslerine katılmak istemiyordu. Öğretmeni regl olduğuna inanmayıp düşük not vermişti. Ben konuşup durumu anlatınca ikna olup, 'Ben de bir çocuk neden beden dersine katılmaz istemez diye anlayamamıştım' demişti."

ADET OLAN KIZLARIN BÜYÜMESİ DURUYOR MU?

Kız çocuklarının erken yaşta adet görmeye başlamasının ailelerde de büyük endişe yaratabildiğinden bahseden Kağan Kocatepe, “Bu konuda kız çocuklarının kendilerinden çok, ailelerin kaygılı olduğunu görmekteyiz. Aslında olay ilk adet kanama yaşının erkene kaymasından çok ilk ergenlik belirtilerin daha erkene kaymış olmasıdır. Kız çocuğunun meme gelişimi 8 yaş gibi nispeten erken dönemde başlasa bile bu kızların büyük çoğunluğu ilk adet kanamalarını 2.5-3 yıl sonra, yani 10 yaştan daha ileri bir yaşta görmektedir” dedi ve şu detayları verdi:

-- Aileler, çocukları erken yaşta adet görünce boylarının uzamayacağı, gelişimlerinin duracağı konusunda endişe ediyor. Erken ergenlik olgularının büyük kısmı normal olup, bunlar gerçekte yavaş ilerleyen erken ergenlik sınıfına alınabilir. Bu kız çocuklarının nihai boyları genel olarak olumsuz etkilenmemektedir.

-- Adet görür görmez büyümenin artık yavaşlayacağı ve hatta duracağını düşünmemek gerekir. 10 yaş civarında adet gören kızlarda, normal yaşlarda adet gören kızlara göre ergenlikteki boy uzaması ilk adet sonrasında da devam edebilmektedir. İlk adet kanamasını önlemek hedef olmamalıdır.