Her 10 kişiden 4'ünde görülüyor, yıllarca belirti vermeden sinsice ilerliyor! 'Tıp bu kadar ilerlemişken bu sorun nasıl fark edilmez?'
Güncelleme Tarihi:
Dünya genelinde her 10 kişiden 4'ünde görülüyor. ABD'de yapılan araştırmalar, bu hastalığın ülkede karaciğer nakli ihtiyacının en hızlı büyüyen sebebi olduğuna işaret ediyor. Hastalığın ilerleyişini durdurmak hatta hasarı geri çevirmek mümkün ama hastalar teşhis aldığında maalesef çok geç kalınmış oluyor. İşte MASLD hakkında bilinmesi gerekenler...
Geraldine Frank, 62'nci doğum gününü kutlamak için hevesle planlar yaparken oğlu gözlerinde hafif bir sararma fark etti. Durum çok fazla kaygı uyandırıcı değildi ama yine de oğlu annesinin bir doktora muayene olmasını istemişti.
Muayenenin ardından gerçek ortaya çıktı: Frank'in gözlerindeki sararma, sarılık belirtisiydi. Zira Frank'in karaciğerinde siroz yani çok uzun süreli ve ağır hasar oluşmuştu.
Geraldine Frank'in The New Yok Times'a konuşan oğlu David, "Annem fazla kiloluydu ve çeşitli sağlık sorunları nedeniyle doktora gidiyordu. Ama karaciğerinde bir sorun olabileceğine dair hiçbir şey duymamıştık. Bu nasıl olabilir? Tıp bu kadar ilerlemişken bu sorun nasıl fark edilmez?" dedi.
HER 10 KİŞİDEN 4'ÜNDE GÖRÜLÜYOR
Siroz, kısaca MASLD olarak bilinen metabolik disfonksiyonla ilişkili steatotik karaciğer hastalığının son evrelerinde ortaya çıkıyor. Bu hastalıkta karaciğerde biriken yağ, inflamasyona ve skarlaşmaya neden oluyor.
Yakın zamana kadar non-alkolik ya da alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı (NASH) olarak bilinen MASLD, dünya genelinde her 10 kişiden 4'ünde görülüyor. ABD'de yapılan araştırmalar, bu hastalığın ülkede karaciğer nakli ihtiyacının en hızlı büyüyen sebebi olduğuna işaret ediyor.
Daha da önemlisi, karaciğerdeki hasarın ilerlemesini durdurmak hatta hasarı geri çevirmek mümkün. Ancak hastalar teşhis aldığında maalesef çok geç kalınmış oluyor.
New York'ta bulunan Mount Sinai Ichan Tıp Okulu'nda karaciğer hastalıkları bölüm başkanı olarak görev yapan Dr. Meena B. Bansal, "MASLD, uzun süre asemptomatik seyrediyor. Belirtiler bir anda ortaya çıkıyor ve genelde semptomlar görüldüğünde hastalık epey ilerlemiş oluyor" dedi.
KARACİĞER KANSERİNE KADAR GİDİYOR
Peki nedir MASLD? MASLD hastalarında karaciğerde yağ birikiminin yanı sıra obezite, yüksek kan şekeri, yüksek tansiyon gibi metabolik risk faktörlerinden bir ya da birkaçı görülüyor.
Her dört hastadan birinde MASLD'nin ileri bir versiyonu olan metabolik disfonksiyon ilişkili steatohepatit (MASH) görülüyor. MASH durumunda yağ birikimi inflamasyona, hücre hasarına ve bazı vakalarda karaciğerde skarlaşmaya neden oluyor. Dr. Bansal, "Her 5 hastadan 1'inde MASH ilerleyip siroza dönüşüyor. Bu da karaciğer yetmezliğine yol açıp karaciğer kanseri riskini artırabiliyor" dedi.
"HASTALAR YILLARCA HİSSETMEYEBİLİR"
Chicago Üniversitesi Tıp Okulu'nda metabolik hastalıklar ve yağlı karaciğer hastalıkları bölümünün direktörü olan Dr. Mary Rinella, "Siroz durumunda bile hastalar yıllarca hastalık hissetmeyebilir" dedi. Ancak karaciğer fonksiyonlarının azalması halinde hastanın karın bölgesinde sıvı birikimi, sarılık gelişimi veya kanda toksin birikimi kaynaklı kafa karışıklıkları yaşanabiliyor.
Karaciğer uzmanlarına göre, en büyük risk grubu, tip 2 diyabet ve obezite hastaları; özellikle de karın bölgesinde aşırı yağ birikimi olan hastalar. Bu hastalarda insülin direnci ve doymuş yağlardan ve karbonhidratlardan kaynaklı aşırı kalori alımı, karaciğerde yağ birikimine yol açıyor ve bu organı hasara açık hale getiriyor.
Yağ dokularında da inflamasyona neden olan ve karaciğer hücrelerine hasar veren kimyasallar salgılanıyor.
SKARLAŞMA ZAMANLA SİROZA DÖNÜŞÜYOR
Karaciğer, hasarı kolajen üreterek iyileştirmeye çalışıyor. Kolajen hasarlı dokunun üzerinde skarlaşmaya neden oluyor.
Dr. Bansal, "Yağın ve inflamasyonun karaciğere zarar vermeye devam etmesi halinde skar dokusu birikimi zamanla katlanacak" dedi. Tıpta bu duruma fibroz adı veriliyor. Doktorlar fibrozu 1'den 4'e giden bir yelpazede kategorize ediyor. Fibrozun dördüncü kategorisine siroz adı veriliyor. (Siroz aynı zamanda, uzun vadede aşırı alkol tüketiminden de kaynaklanabiliyor.)
KOMPLİKASYONLAR GÖRÜLENE KADAR HASTALAR TEŞHİS ALMIYOR
Doktorlar, hangi hastaların ilerlemiş hastalık riski altında olduğunu, rutin laboratuvar testleri üzerinden hesaplanan FIB-4 skorunu kullanarak tespit ediyor.
Virginia Commonwealth Üniversitesi Tıp Okulu bünyesinde bulunan Stravitz-Sanyal Karaciğer Hastalıkları ve Metabolik Sağlık Enstitüsü'nün direktörü Dr. Arun Sanyal, "Bu testler çok yaygın olmadığı için hastalar siroz komplikasyonları yaşayana kadar teşhis almıyor. Siroz da bir gecede ortaya çıkan bir hastalık değil; gelişmesi için 20 yıldan fazla süre gerekiyor" dedi.
Nitekim Geraldine Frank de siroz teşhisi aldığında hastalığı tedavi edilebilir evreyi çoktan geçmişti. Frank, teşhisten 5 hafta sonra hayatını kaybetti.
AKDENİZ DİYETİ VE DÜZENLİ EGZERSİZ ÖNEMLİ
Erken aşamadaki MASLD vakaları, kilo kaybı ve beslenme değişiklikleriyle tersine çevrilebiliyor. Yağ birikiminin ve inflamasyonun yol açtığı karaciğer hasarı durdurulursa organ normal haline dönebiliyor.
Doktorlar, Akdeniz diyetinin yanı sıra haftada en az 150 dakika aerobik egzersiz ve direnç antrenmanı yapılmasını tavsiye ediyor.
Bariatrik cerrahi müdahalelerin de fibrozu tersine çevirdiği örnekler mevcut. Doktorlar, semaglutid içeren zayıflama iğnelerinin de karaciğer hastalığının ilerleyişini durdurmaya yardımcı olabileceğini umut ediyor.
ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) de yakın zamanda resmetirom türü ilaçların tedavide kullanımını onayladı. Söz konusu ilaçlar, inflamasyonu durdurup karaciğerdeki skarlaşmayı azaltarak 2 ve 3'üncü evredeki fibrozu tedavi edebiliyor.
25 KİLO VERDİ, FİBROZU NEREDEYSE SIFIRLADI
Pennsylvania'da yaşayan eğitimci Shawanna James-Coles, hayat tarzı değişiklikleriyle hastalığını kontrol altına almayı başardı. 54 yaşındaki James-Coles'a 2021 yılında NASH ve 2-3 evre fibroz teşhisi kondu.
Bu noktada bir doktorla ve bir beslenme uzmanıyla çalışmaya başlayan James-Coles, sandalye yogası, günlük yürüyüş gibi küçük egzersizlerle büyük fark yarattı. Karbonhidrat ve şeker alımına da dikkat eden James-Coles, çok sevdiği şekerli yiyecekler yerine tok kalmasını sağlayan kaliteli proteinler tüketmeye öncelik verdi.
Yaklaşık 25 kilo verdiğini ve fibrozunu 0-1 evreye çekmeyi başardığını belirten James-Coles, "Asıl kritik şey bunu sürdürebilmek olacak" dedi.
The New York Times'ın "This Disease Can Damage the Liver for Years Without Being Detected" başlıklı haberinden derlenmiştir.