Hamilelikte ve emzirme döneminde tiroit

İnsan metabolizması için son derece önemli olan tiroit bezi hormonlarının yavaş çalışması da hızlı çalışması da sağlıksız bir durum. Bu nedenle hamilelik öncesi tiroit fonksiyonlarının nasıl çalıştığının bilinmesinde yarar var. Zira yavaş çalışan tiroit bezi, anne karnındaki bebekte zeka sorunlarına neden olabileceği gibi, aşırı çalışan tiroit bezi, anne adayında tiroit hormonunun kan düzeyinin artması anlamına gelen hipertiroidizme yol açar. Hamilelikte ve emzirme döneminde, tiroit konusunda merak ettiklerimizi Genel ve Endokrin Cerrahı Prof. Dr. Serdar Tezelman’a sorduk.

Hamilelik öncesi tiroit fonksiyonlarının bilinmesi neden önemlidir?

Hamile kalan bir kadında tiroit bezi yavaş çalışıyorsa, bu durum hamilelik boyunca fark edilmiyor ve dolayısıyla tedavi edilmiyorsa, o zaman bebekte gelişim ve özellikle zeka ile ilgili sorunlar saptanır. Bunun aksine kadında bu kez tiroit bezi aşırı çalışıyorsa, hipertiroidizm söz konusudur. Bu durumda, hipertiroidis olan bir kadının hamile kalması gerçekleşebilir ama erken doğum veya düşük problemlerine rastlanır.

Hamilelik öncesi nodülü olan kadınların, hamile kalmasında problem gözlenmez. Ancak nodülleri kanser riski açısından yakından takip etmekte yarar vardır. Nodüllerin hamilelik esnasında, gerek büyüme ve gerek olumsuz hücresel değişim yönünden etkilenmesi olabilir.

Normal bir hamilelikte tiroit fonksiyonlarında değişiklikler görülür mü?

Normal seyreden bir hamilelik döneminde, tiroit fonksiyonlarında bir takım değişikliklere yol açan fizyolojik ve hormonal değişikler görülebilir. Tiroid fonksiyon testleri olarak adlandırılan T3, T4 ve TSH değerlerinde değişiklikler saptanabilinir. Buna neden olan başlıca hormonlar hCG (koriyonik gonadotropin) ve östrojendir. hCG’nin tesiri ile, hamileliğin 1. üç ayında TSH değerleri düşer. Diğer bir tanımlamayla TSH değeri baskılanır ancak 2. ve 3. üç aylık döneminde normale döner. Total T4 ve T3 değerleri ise hamilelik boyunca yüksek seyreder. Buna mukabil kandaki serbest T4 ve T3 değerleri ise normal düzeylerdedir.

Hamilelik esnasında tiroit bezi boyutlarında değişiklik olabilir mi?

Evet. Tiroit bezinde büyüme görülebilir. Ancak bu tür büyümeler daha ziyade, ülkemizin de yer aldığı dünyadaki iyot yetersizliği bölgelerinde gözlenir. Ultrasonografi ile tirıoid bezinin büyümesi saptanır. Genelde büyüme % 10- 1 5 civarındadır. Fiziki muayenede saptanmayacak düzeydedir.

Anne ve bebek arasındaki tiroit fonksiyonlarının etkileşimi nasıldır?

Hamileliğin ilk 10- 12 haftasında, bebek tamamen annenin tiroit hormon yapımına bağlıdır. 3. ayın sonunda bebek, kendi hormonunu üretmeğe başlar. Ancak bebek, yine de tiroit hormon sentezi için gerekli olan iodinenin alımı için annenin beslenmesine bağlıdır. WHO örgütü yeterli tiroit hormon sentezi için hamilelik sırasında günlük 200 mikrogram iodine alımını önemektedir.

Hamilelikte hipertiroidizmin sebebi nedir?

Hamilelik esnasında hipertioidizmin en sık sebebi Basedow-Graves hastalığıdır. Vakaların % 80-85’inden sorumludur. Her 1500 hamileliğin birinde saptanabilir. Diğer nedenler arasında yüksek hCG değerleri gelir.

Hipertiroidizm tanısı nasıl konur?

Hamile olduğu için anne adayına sintigrafi çekilemez. Ancak fizik muayene ve kanda t4, t3, TSH ile TRAK’a (Tiroid reseptört antikoru) bakılarak tanı konur. Bu klinik tabloya, hamileliğin ilk 3 ayında rastlanır veya mevcut olan klinik tablo ilk 3 ay içinde alevlenir. Tedavi edilmeyen hipertiroidizm durumlarında, çok ciddi klinik problem olan pre-eklamsi gelişebilir. Bazen de ağır hipertiroidisi olan hastalarda tiroid krizi gelişebilir. Hamileliğin 3.döneminde düzelen hipertiroidi tablosu lohusalıkta kötüleşebilir.

Hipertiroidizmin bebeğe ne gibi riskleri vardır?

Kontrol edilmeyen hipertiroidizm bebekte taşikardiye, erken doğum ve düşüklere veya doğumsal anomalilere yol açar. Ayrıca anneden plasenta ile bebeğe geçen antikorlar, bebekte hipertiroidiye neden olur. Hamilelik öncesi cerrahi veya radyoaktif iyodla tedavi edilmiş olan annelerin bunu mutlaka doktoruna bildirmesi gerekir. Hamilelik esnasında hipertiroidi tedavisinde kullanılan antitiroid ilaçların fetüse geçmesi ve bunun sonucu bebekte tiroid fonksiyon testleri bozularak guatr gelişebilir.

Lohusalıkta durum nasıldır, tedavi gören anne bebeğini emzirebilir mi?

Lohusalıkda Basadow-Graves diye tanımladığımız hipertiroidizm şiddetlenebilir. Sıklıkla da doğumdan sonraki 3 ayda gözlenir. Hamilelik sonunda mutlaka tiroid hormonlarının takibinin yapılması gerekir. Lohusalıkta antitiroid ilaç tedavisi gören anne, bebeğini emzirebilir. Ancak bebeğin periyodik olarak tiroid fonksiyonlarının tayini ve takibi yapılmalıdır.

Tiroit bezini yavaş çalışmasının (Hipotiroidizm) nedenleri ve anne ile bebekte riskleri nelerdir?

En sık sebebin başında otoimmün hastalık olan Hashimato tiroiditi gelir. Her 1000 hamileliğin 3-5’inde görülebilir. Yetersiz tedavi görmüş hipotiroidizm, aşırı tedavi edilmiş hipertiroidi diğer nedenlerdir. Tedavi edilmeyen veya yetersiz tedavi edilen ağır hipotiroidi durumları anemiye, adale zayıflığı ve ağrısına, konjestif kalp yetersizliğine, pre-eklemsi, düşük bebek ağırlığı, plasental anomali ve postpartum kanamaya neden olabilir.

Bebeğin beyin gelişimi için tiroid hormonları önemlidir. Ağır hipotiroidi ile doğan bebekte, ağır nörolojik ve gelişim anomalileri görülebilir. Her yeni doğan bebek tiroid fonksiyonları yönünden taranır. İyot yetersizliğinde, bebeğin beyin gelişimi olumsuz etkilenir.

Hipotiroidi annede nasıl tedavi edilir?

Hamile olan veya olmayan kadında hipotiroidinin tedavisi aynıdır. Tiroid hormonu (t4: levotiroksin) tedavisi yapılır. İlaç dozu, kişiye göre hormon düzeylerine bakılarak ayarlanır ve anne adayı tüm hamilelik boyunca takip edilir. Tiroid hormonu, vitaminlerle birlikte aynı anda verilmez. İdeali 2- 3 saat arayla verilmesidir. Vitaminlerdeki demir gastrointestinal sistemden tiroid hormonu emilimini bozar.

Anneler, hamilelik sırasında tiroit hastalıkları yönünden nasıl beslenmelidir?

Dengeli beslenmenin yanı sıra mutlaka multivitamin ve mineral takviyesi yapılırken, iodine içerenler tercih edilmelidir. Hamilelikte iodine ihtiyacı normalde günde 150 mikrogram iken, 200 mikrograma çıkar. İyotlu tuz kullanılmalıdır. Ancak Hashimato tiroiditi olanlar ile hipertiroidisi olanlar dikkat etmelidir.

Lohusalıkta en sık rastlanan tiroit hastalığı hangisidir, bulguları nelerdir ve nasıl tedavi edilir?

Lohusalıkta en sık tiroid inflamasyonuna tiroidite rastlanır. Postpartum tiroiditi diye tanımlanan bu klinik tablo, sıklıkla doğumdan sonraki birkaç ayda ortaya çıkabilir. Otoimmün hastalık olup, Hashimato tiroiditi olarak da bilinir. 20 lohusada 1 vaka sıklığında görülür. Tiroid bezinde ağrısız, az veya yok denecek büyüme saptanır. Başlangıcında hipertiroidizm görülürken geç döneminde tiroid bezi yeterli hormon yapamaz ve hipotiroidi gelişir. 1 ila 4 ayda kendiliğinden kaybolur. Hipertiroidi tablosu 1- 2 ay devam edebilir. Tip 1 diyabeti olan kadınların % 25’inde rastlanır. Anti TPO değeri yüksek olan kadınların % 50 sinde gelişebilir. Ayrıca daha önceden böyle bir durumla karşılaşan kadınlarda sıklıkla görülebilir.

Hipertiroidi durumunda; yorgunluk, çarpıntı, ellerde titreme, sinirlilik, aşırı hassasiyet olurken hipotiroidi döneminde ise; yorgunluk, halsizlik, depresyon, kilo artışı görülür. Annenin sütü azalır. Saç dökülmesi olabilir.

Aktif döneminde, ellerde titreme ve çarpıntı için beta bloker verilir. Hipertiroidizm geçici olduğundan, radyoaktif iyod tedavisi, cerrahi veya antitiroid ilaçlar önerilmez. Ancak geç dönemde hipotiroidi geliştiğinde tiroid hormonu verilerek replasman yapılır.

Hamilelerde tiroit nodülleri nasıl tedavi edilir?

Tiroit nodüllerine hamilelik döneminde de rastlanabilinir. Ultrasonografi ile gerektiğinde ince iğne aspirasyon biyopsisi ile tanısal yönden değerlendirilir. Hamilelik döneminde tiroid kanserine seyrek rastlanır. Nodüllerin tedavisi gerektiğinde hamilelik sonrasına bırakılır. 

ANNE KARNINDA BEBEK GELİŞİMİ