Genç, sağlıklı ve zinde bir kadındı, bir günde yataktan çıkamaz hale geldi... 'Gizemli hastalık' hayatını nasıl değiştirdi?
Güncelleme Tarihi:
Jennifer Mann, sağlıklı bir yoga eğitmeni ve üniversite öğrencisiydi. Çok çalışıyordu ama hayatından memnundu. Ancak gizemli bir hastalık Mann'ı yatağından çıkıp banyoya bile gidemeyecek kadar güçsüz hale getirdi. Ağrıları nedeniyle yerinden kıpırdayamıyordu bile... Mann, bu hastalığın hayatını nasıl değiştirdiğini ve sağlığına yeniden nasıl kavuştuğunu anlattı.
Gizemli hastalık, Jennifer Mann'ı pençesine ilk olarak 2019 yılında düşürdü. Durumu o kadar kötüydü ki Mann bir daha asla eski haline dönemeyeceğini düşünüyordu. "Bir yıl geçmişti ve ben bir nörolog muayenesinden daha paramparça halde çıkmıştım. Evde yere yatıp ızdırap içinde ağladığımı hatırlıyorum. Doktor bana iyileşemeyeceğimi, en kötüsü de asla çocuk doğuramayacağımı söyledi. Yaşadığım acı hem fiziksel hem de duygusaldı. Doktorumun sözlerini işittiğimde, açık yüreklilikle söylüyorum, 'Ölsem daha iyi' diye düşündüm" sözleriyle aktardı Mann o günlerde yaşadıklarını.
Eski bir balerin ve yoga öğretmeniydi Mann. Olimpiyat sporcusu erkek arkadaşıyla birlikte Londra'da yaşıyordu, 28 yaşındaydı ve fizyoterapi eğitimi alıyordu. Sözün kısası, genç, sağlıklı ve zinde bir kadındı.
Ancak çok çalışıyordu. Sabah 6'da mesaiye başlıyor, peş peşe yoga ve pilates derslerinin ardından üniversiteye gidip derslere giriyor, akşam saat 10 gibi yeniden spor salonuna dönüyordu.
Ateşinin çıktığı ve vücudunda ağrılar hissetmeye başladığı dönemde, aile hekimi Mann'a "yorgunluktandır" demişti. Mann, geçtiğimiz günlerde Telegraph'a yaptığı açıklamada, "Şimdi anlıyorum ki her bir semptom vücudumun bana 'Hayır!' diye bağırma ve yavaşlamam için yalvarma yoluymuş. Ama ben bütün semptomları göz ardı ettim ve kendimi zorlamaya devam ettim" diye konuştu.
Mann için bardağı taşıran son damla Şubat 2020'de geldi. Yoga dersi sırasında sırtında nefesini kesecek derecede acı veren bir spazm hissettiğini belirten Mann, "Ertesi gün grip benzeri belirtiler göstermeye başladım; daha önceki ateşlenmelerimden ve ağrılarımdan çok daha ağırdı. O kadar bitkindim ki yataktan çıkamayacak haldeydim. Bir noktada konuşacak bile halim yoktu" ifadelerini kullandı.
Bu durum Mann'ı işi bırakıp okulu dondurmak zorunda bıraktı. Erkek arkadaşı bir gece içinde bakıcısı haline gelmişti. Mann, "Yerimden kalkamaz hale geldiğim için beni tuvalete götürüyor, yemeğimi pişiriyor, hatta üstümü değiştirip banyomu yaptırıyordu. Çok korkuyordum, çoğu zaman ağlıyordum" sözleriyle tarif etti o günlerde yaşadıklarını.
DOKTORLAR DA NET BİR TEŞHİS KOYAMIYORDU
Hastalığı ilerledikçe Mann net görememeye başladı ve yüzünde çok sayıda sivilce çıktı. Birçok kişinin yapacağı gibi Mann da çareyi doktora danışmakta buldu. İlk gittiği birkaç doktor, Mann'a "kafanda bunlar", "kaygıdan" gibi cevaplar verdi ve genç kadın belirtilerini uyduruyormuş gibi davrandı. Daha sonra çocukken Afrika'da kaptığı sıtmanın nüksetmiş olabileceği ihtimali üzerinde duruldu. Ardından Mann, kanser olduğunu düşünmeye başladı. Mann'ın kalp ritmi bozulduğunda apar topar acil servise gittiler ancak yine kesin bir teşhis konmadı.
Doktorların, Mann'ın hastalığına dair birçok teorisi vardı. Mann, "Kronik yorgunluk sendromu, fibromiyalji ve uzun Covid olabileceğim söylendi ama belirtilerim pandemiden önce başlamıştı. Bir doktor kalbin hızlı atmasına sebep olan postural taşikardi sendromu (POTS) teşhisi koydu. Ama doğrusu hiçbirinin neden hasta olduğuma ya da bana nasıl yardım edebileceklerine dair bir fikri yoktu" diye konuştu.
İngiltere Ulusal Sağlık Hizmetleri, kronik yorgunluk sendromunu "aşırı yorgunluğun da içinde bulunduğu geniş kapsamlı belirtileri olan ve kişinin günlük hayatını sürdürmesini zorlaştıran bir hastalık" olarak tanımlıyor. Kronik yorgunluk sendromunu teşhis edecek testler bulunmadığından ve belirtiler de başka hastalıklarla benzerlikler gösterdiğinden, hastalığın teşhisi oldukça zor. Aynı durum fibromiyalji ve uzun Covid için de geçerli.
Hastanelerden beklediğini alamayan Mann, bu kez özel doktorların kapısını aşındırmaya başladı. İmmünolojiden nörolojiye birçok farklı alanda uzmana muayene olan Mann, MR gibi birçok taramadan, kan testinden, kalp muayenelerinden geçti. Ardından alternatif terapilere de başvuran genç kadın fonksiyonel tıp, intravenöz vitamin terapileri, karaciğer detoksları ve parazit arınmaları yaptırdı. Bir noktada, günde 50 hap içer hale gelen Mann, bu muayene ve ilaçlar için 20.000 sterlinden fazla harcama yaptı.
Kronik yorgunluk sendromunu, tamamen geçiren bir ilaç halihazırda bulunmuyor. Ancak NHS'e göre, birçok kişinin durumu zamanla iyiye gidiyor. Ne var ki hiç iyileşmeyen hastalar da var. Kronik yorgunluk sendromuna karşı, bilişsel davranışsal terapi, hastaya enerjisini daha iyi yönetmesi için verilen danışmanlık ile ağrıyı azaltmak, uyku sorunlarını ve ruh hali değişimlerini düzenlemek için ilaç verilmesi gibi tedaviler öneriliyor.
İNTERNETTE GÖRDÜĞÜ BİR VİDEO DİKKATİNİ ÇEKTİ
2021 yılına gelindiğinde, Mann umutlarını iyiden iyiye kaybetmeye başlamıştı. Gün boyu internette dolaşıp kendisine yardımcı olabilecek videolar izliyordu. Bu süreçte kronik yorgunlukla başa çıkmayı öğreten bir çevrimiçi program sayesinde iyileşen bir kadına denk geldi. Mann, "Videodaki kadın beynini yeniden eğittiğini ve inanılmaz bir iyileşme sürecine girdiğini anlatıyordu" dedi.
Kendisi de sağlık sektöründe çalıştığı için kadının anlattıklarına şüpheyle yaklaşmıştı Mann. Kadına bunları söylemesi için para verildiğini düşünüyordu ama bir yandan da "Denemekten ne zarar gelir? Bir kişi iyileşebildiyse ben de iyileşebilirim" demişti kendi kendine. Bu nedenle üç günlük kursa kaydoldu ve ilk dersten itibaren dinledikleri Mann'a çok mantıklı geldi.
Kurs kronik hastalıklara yeni bir açıdan bakmayı; zihinle ve beden arasındaki bağın sağlığı bozabildiğini anlatıyordu. Mann, "Çeşitli duyguları bastırmanın ve kaçınmanın zaman içinde nasıl tükenmişlik, kronik stres ve hastalığa yol açtığını dinliyordum" dedi.
Buna göre, tekrarlanan stres vücutta "kaç ya da savaş" hormonları olarak bilinen adrenalin ve kortizolün üretimini tetikliyor. Bunun sonucunda enerji üretimi ve bağışıklık sisteminde olumsuz değişimler yaşanıyor ve kişi bir "çöküntünün" etkilerini üzerinden atmakta zorlanıyor. Nihayetinde, stres hücrelerimize enerji sağlayan bataryalar olarak tarif edebileceğimiz mitokondrilerimizde değişimlere yol açıyor.
Mann, "Yıllar boyunca sinir sistemim yüksek stres düzeylerine uyum sağlamış ve 'düzeni bozulmuş'. Hayatım boyunca stres biriktirdiğimi ancak sebebini ya da etkisini çözümlemeyi hiçbir şekilde bilmediğimi anladım" dedi.
"BİR ANDA KORKUM AZALDI"
Kurs sırasında beynini "yeniden eğitmek" için çeşitli alıştırmalar da öğrenen Mann, "Örneğin kendi kendime otomatik olarak asla iyileşemeyeceğimi söylüyordum. Kısa süre içinde bunun faydasız bir düşünce olduğunu anladım. Bunu anladıktan sonra da kendi kendime, 'Pekâlâ bunun için bir şey yapabilirsin' demeye başladım. Bir anda korkum azaldı" diye konuştu.
Ardından çok hızlı bir iyileşme sürecine girdiğini söyleyen Mann, "Birkaç hafta içinde otobüse binip markete gidebilmeye başladım. Sonrasında ateşlenmiyor, acıdan kıvranmıyordum" ifadelerini kullandı.
Ne var ki özellikle aile ziyaretleri, Mann'ın hastalığının nüksetmesi için tetikleyici birer faktör oluyordu. Mann, bunun sebebinin çocukluk ve gençliğinde yaşadığı travmaların kalıntıları olduğunu belirtti. Uganda'da dünyaya gelen Mann'ın İngiltere doğumlu babası 7 yaşındayken aileyi terk etmiş, Mann da annesiyle birlikte İtalya'ya taşınmıştı. Ergenlik yıllarında prestijli bir bale okuluna kabul alan Mann, buradaki eğitimi sırasında gaddarlığa maruz kaldığını belirterek, "Öğretmenler bana duygusal şiddet uygular, 'Sen yeterince iyi değilsin', 'Sen çok şişkosun' diye bağırırdı" ifadelerini kullandı.
Bu üzücü hatıralarla başa çıkmanın yollarını arayan Mann, bu süreçte "somatik deneyimleme" adı verilen bir tür terapiyle tanıştığını, nefes egzersizleri gibi çeşitli uygulamalarla sağlığına yeniden kavuştuğunu anlattı.
Aradan geçen dört yılını "harika" sözleriyle tanımlayan Mann, 20 ay önce oğlu Leo'yu dünyaya getirdi. Mann erkek arkadaşı ve oğluyla Şubat 2023'te Londra'dan Bali'ye taşındı. Yaşadıklarını bir kitapta toplayan Mann, "Geriye dönüp bakınca kronik yorgunlukla mücadele eden herkes için üzülüyorum. Bir çözüm daha var, tüm dünyanın bunu bilmesini istiyorum" dedi.