Gebelikte ilaç kullanımına dikkat
Güncelleme Tarihi:
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Filiz Candan Topuz, gebelikte ilaç kullanımının özellikle ilk üç ayda ciddi riskler içerdiğini kaydederek, anne adaylarını dikkat etmeleri gereken ilaçlar hakkında uyarılarda bulunuyor.
Gebelik, ilaç kullanımı açısından kısıtlayıcı ve dikkat edilmesi gereken bir süreçtir. Özellikle gebeliğin ilk üç ayı, embriyogenez dediğimiz dönem ilaç, radyasyon ve diğer dış etkilere maruz kalındığında bebeğin zarar görebileceği bir dönem. Bununla birlikte enfeksiyon ve buna bağlı enflamasyon ve ateşin de özellikle bu dönemde bebeğe zararı var. İlk üç ayda ateş yükselmesi olan gebelerin fetuslarında nöral tüp defektleri diye adlandırılan merkezi sinir sistemi kusurları üç kat fazla oluşmakta. Yine göz, damak ve çene anormallikleri içeren orta hat defektleri daha çok görülmekte. Bu nedenle özellikle ilk üç ayda hastalarımıza kendilerini biraz izole etmelerini öneriyoruz. Yani damlacık enfeksiyonu ile mikrop alabilecekleri kalabalık ortamlardan uzak durmak, sık el yıkamak gibi önerilerde bulunuyoruz.
GEBELİĞİN İKİNCİ ÜÇ AYLIK DÖNEMİ DAHA GÜVENLİ
Gebeliğin ikinci üç aylık periyodu, herhangi bir sorun ile karşılaşıldığında ilaç kullanımı açısından daha emniyetli bir dönem. Gerekirse gebe genel anestezi altında ameliyat bile olabilir. Gebeliğin son üç ayında yaşanan problemler ise erken doğumu tetikleyebilir, ama analjezi ve ağrı kesici kullanımı için ikinci üç aylık period gibi emniyetli bir dönem. Sadece doğuma yakın dönemde nonsteroid anti enflamatuar ağrı kesicilerin kullanımında PDA (patent duktus arteriyozis) denilen bir durum oluşur ki, bu doğum sonrası otomatik kapanması gereken aort ile ana akciğer atardamarı arasında olan bir damarın kapanmaması ve doğum sonrası da intrauterin dönemdeki kan dolaşımının devam etmesine bağlı bir durumdur. Bu durumda bebekler sık nefes alır, emerken çabuk yorulur, terler ve kalpte anormal bir üfürüm duyulur. Bu nedenle son trimesterdeki nonstreoid anti enflamatuar ilaç kullanılması gereken durumlarda fayda zarar ilişkisi dikkatlice değerlendirilmeli. Gebenin ateşi yükselmişse veya ağrısı varsa gebeliğin haftasına bağlı olarak değişiklik göstermekle birlikte kullanabileceğimiz ilaçlar var. Bu ilaçları zarar fayda etkisini dikkate alarak öneriyoruz.
BEŞ EMNİYET KATEGORİSİ
Topuz, gebelikte kullanılan ilaçların kullanım emniyeti açısından beş gruba ayrıldığını söylüyor. A kategorideki ilaçların insanlarda yapılan çalışmalarda fetusa zarar vermediğinin saptandığını belirten Topuz, B kategorideki ilaçların hayvanlarda yapılan çalışmalarda fetusa riski olmadığını, ancak insanlarda çalışma yapılmadığını veya hayvanlarda olumsuz etki saptanırken, insanlarda yapılan çalışmalarda risk bulunmadığını kaydediyor.
C kategorideki ilaçların hayvan deneylerinde olumsuz etki saptanmadığını, ancak insanlarda deney yapılmadığını ifade eden Topuz, D kategorideki ilaçların insanlarda fetusa olumsuz etki riski olduğunu, ancak annenin yaşamını tehdit eden bazı durumlarda kontrollü olarak kullanılabildiğini belirtiyor. Topuz, X kategorisindeki ilaçların fetal reskinin ise son derece yüksek olduğunu, ilaç kullanımındaki riskin yararından çok daha fazla olduğunun altını çiziyor.
DOKTOR KONTROLÜ ŞART
Gebelik sürecinde özellikle ilk üç ayın ilaç kullanımı açısından çok önemli olduğunu belirten Topuz, ağrı kesici, ateş düşürücü ve antienflamatuar ilaç kullanımının mutlaka doktor kontrolü altında ve danışmanlığında kullanılması gerektiğini vurguluyor. Gebelik haftasının önem taşıdığını ifade eden Topuz, bunun kronik kalp, böbrek ve karaciğer hastalığı açısından gebenin özgeçmişi, birlikte kullanılan ilaç olup olmadığı, alerji ve yan etki açısından özellikle sorgulandığının altını çiziyor.