Sürekli yorgun hissediyorsanız dikkat! Sebebi demir eksikliği olabilir
Güncelleme Tarihi:
Demir eksikliği vücudumuzun ihtiyaç duyduğu demir elementinin çeşitli nedenlerle karşılanmaması durumudur. Demir eksikliği dünyada en sık görülen kansızlık çeşidi olan demir eksikliği anemisinin nedenidir. Demir eksikliği durumunda kanda oksijen transportunda görev alan alyuvarların sayısı ve alyuvarların içindeki hemoglobin azalarak kansızlık meydana gelmektedir. Demir ayrıca hücrelerimizde başta enerji üretiminde olmak üzere birçok enzimin yapısında önemli görevler üstlenmektedir. Peki demir eksikliğinin sebepleri ve belirtileri nelerdir? Tüm detaylarıyla İç Hastalıkları Uzmanı Rıfat Bozkuş açıkladı.
Demir eksikliğinin sebepleri
Vücut tarafında üretilemeyen demir elementini dışardan aldığımız gıdalarla yeterli ve düzenli olarak almak zorundayız. Demir eksikliği genellikle vücutta artmış demir ihtiyacı, eksik demir alımı, demir emiliminde sorunlar ya da vücuttan kan kaybı nedenleriyle ortaya çıkar. Demir eksikliğinin en önemli nedeni demir içeren besinlerin yeterli düzeyde tüketilmemesidir. Gebelik, adet dönemi gibi durumlarda ise vücudun demir ihtiyacında artış görülür.
Demir ihtiyacının arttığı durumlar
•Emzirme dönemi
•Gebelik
•Sık aralıklarla doğum yapmak
•Büyüme çağında olma
BAKMADAN GEÇME!
Yetersiz demir alımının olduğu durumlar
Sağlıksız ve dengesiz beslenme: En iyi demir kaynağı olan gıdalar et, kümes hayvanları, balık, yumurta ve demirle zenginleştirilen (içine demir katılan) besinlerdir. Bu gıdaları düzenli olarak tüketmiyorsanız veya demir takviyesi almıyorsanız sizde demir eksikliği anemisi gelişmesi olasılığı daha fazladır.
Demir yönünden zengin olan et, karaciğer ve diğer sakatatların tüketilmediği vejetaryen tarzı beslenmede bitkisel kaynaklı demir çoğu zaman yetersiz olmaktadır.
BAKMADAN GEÇME!
Doğru besinler yenirse vejetaryen beslenme ile de yeterli demir sağlanabilir. Örneğin, et olmayan demir kaynakları arasında ıspanak ve diğer koyu yeşil yapraklı sebzeler, bazı tür bakliyat, kurutulmuş meyveler, demir katılmış ekmekler ve mısır gevrekleri bulunur.
Vücuttan kan kaybı sonucu oluşan demir eksikliğinin nedenleri
•Adet kanamalarının şiddetli olması
•Mide ve bağırsak ülseri
•Hemoroid
BAKMADAN GEÇME!
•Mide kanseri ve bağırsak kanseri
•Mide ve bağırsak polipleri
•İdrar yollarından kanama
•Kaza ve ameliyat gibi nedenlerle aşırı kan kayıplarının ortaya çıkması
Demir emiliminin yetersiz olduğu durumlar
•Mide asit salgısının yetersiz olması
•Zayıflama ya da şeker hastalığı ameliyatları (bariyatrik cerrahi)
•Mide ya da ince bağırsağın bir kısmının operasyonla alınması
BAKMADAN GEÇME!
•Vücuda alınan demirin, çölyak, ülseratif kolit ve crohn gibi hastalıklar nedeniyle bağırsaklar tarafından yeterli düzeyde emilememesi
•Çay, kahve, kola gibi kafeinli içecekler yemeklerle birlikte tüketildiğinde demir emilimini önemli oranda engellemesi
•Emilimi bozan ilaçların kullanımı
Kimler demir eksikliği için risk altındadır?
Bebekler ve küçük çocuklar: Bebeklerin ve küçük çocukların büyüyüp gelişebilmeleri için daha fazla demire gereksinimleri vardır. Bebeklerin doğum sırasında vücutlarında depolanmış bulunan demir hayatlarının ilk 4 ila 6 ayında tüketilir.
BAKMADAN GEÇME!
Erken doğan ve düşük doğum ağırlıklı bebekler demir eksikliği açısından daha da büyük bir risk altındadırlar. Bu bebeklerin vücudunda zamanında doğan bebeklere oranla daha az demir depolanmıştır. Bebekler için demirden zenginleştirilmiş besinler veya demir takviyeleri çocuklarda demir eksikliği anemisinin önlenmesine yardımcı olabilir.
Çok fazla inek sütü içen çocuklar demir eksikliği anemisi riski altında olabilirler. Süt demir açısından fakirdir, çok fazla süt alımı beslenmedeki demirden zengin gıdaların yerine geçebilir. Sütün aşırı miktarda tüketilmesi ayrıca çocuklarda demir emilimini olumsuz yönde etkileyebilir.
BAKMADAN GEÇME!
Kanlarında kurşun bulunan çocuklar da demir eksikliği anemisi riski altında olabilirler. Kurşun vücudun hemoglobin yapabilme yeteneğini azaltabilir. Son yıllarda sanayileşmenin etkisiyle ağır metal zehirlenmeleri özellik kurşun ve bakır açısından dikkatli olmak gerekiyor
En yüksek risk kadınlarda: Doğurganlık yaşındaki kadınlar aylık adet kanamaları sırasında gerçekleşen kan kaybından dolayı demir eksikliği açısından daha fazla risk altındadırlar. Doğurganlık çağındaki yaklaşık beş kadından birinde demir eksikliği anemisi vardır.
BAKMADAN GEÇME!
Gebelikte kadınların demir gereksinimi normalden iki kat daha fazla olduğu için demir eksikliği bakımından daha yüksek risk mevcuttur. Hamile kadınların yaklaşık yarısında demir eksikliği anemisi görülür. Bu durum erken doğum ve düşük doğum ağırlıklı bebek doğurma riskini artırabilir.
Kanaması olan yetişkinlerde kanser tehlikesi: Bağırsak ve idrar yolu kanaması gibi iç organlarda kanaması olan yetişkinlerde kan kaybı sonucu demir eksikliği gelişebilir. Yetişkinlerde kanama nedeni kanser veya ciddi bir sağlık sorunu olabileceği için demir eksikliği saptandığında mutlaka doktorunuzun istediği tetkikleri yaptırmanız gerekir. Aspirin ve ağrı kesici gibi bazı ilaçlar da iç kanamaya sebep olabilir.
BAKMADAN GEÇME!
Demir eksikliğinin belirtileri
Demir eksikliği bazı durumlarda belirti göstermeyebilir ya da kişi demir eksikliği belirtilerini başka hastalık ve günlük hayattaki bazı olaylara bağlayabilir bu kişilerde çoğunlukla rutin kontrollerde saptanmaktadır.
Cilt solgunluğu, vücutta güçsüzlük, yorgunluk, konsantrasyon bozukluğu, baş ağrısı, ellerde ve ayaklarda uyuşma, sinirlilik hali, kulakların uğuldaması, dudaklarda çatlaklar ve ağız kenarında yaralar, tırnakların çabuk kırılması, saçlarda dökülme sayılabilir.
BAKMADAN GEÇME!
Demir eksikliğinin ilerlediği durumlarda; çarpıntı, toprak veya buz yeme, yavaşlayan tiroit fonksiyonları ve huzursuz bacak sendromu gibi durumlar da görülür.
Çocuklarda demir eksikliği belirtilerine bakılırsa çocuğun yürüme-oturma-konuşmasında gecikme, öğrenmede güçlük dikkati çekebilir. Demir eksikliğinin ilerlemesi ile kansızlık belirtileri daha belirgin ortaya çıkar ayrıca demir eksikliğinin nedenine bağlı olarak kişide farklı belirtiler ortaya çıkabilir.
BAKMADAN GEÇME!
Demir eksiliği tedavisinde doğrular ve yanlışlar
Demir eksikliğine sebep olan hastalıklar beslenme yetersizliğinden kansere kadar geniş ve önemli hastalıkları barındırdığı için mutlaka uzman bir hekim tarafından değerlendirilmesi gerekir. Demir eksikliği durumunda beslenmeye önem verilmesinin dışında, hekim tarafından verilen ilaçların nasıl kullanılacağı da önemlidir
Kullanılan ilaçların kesinlikle süt ve süt ürünleri ile birlikte kullanılmaması gerekmektedir. Aynı zamanda demir eksikliği ilacı kullananların ilacı içtikten sonra yaklaşık bir saat sonra çay ve kahve tüketmemeleri gerekmektedir. Demir takviyeleri düşük demir düzeylerini aylar içinde düzeltebilir. Takviyeler tablet halinde veya çocuklar için damla şeklindedir.
BAKMADAN GEÇME!
Demir takviyelerinin dışkının renginde koyulaşma, mide rahatsızlıkları ve yemek borusunda yanma hissi gibi yan etkileri olabilir. Demir ayrıca kabızlık yapabilir, bu nedenle doktorunuz bu yan etkilere karşı bazı ek ilaçlar verebilir.
Doktorunuz demirden zengin gıdaları daha fazla tüketmenizi isteyebilir. En iyi demir kaynakları özellikle sığır eti ve ciğer olmak üzere kırmızı ettir. Tavuk, hindi, balık ve kabuklu deniz ürünleri de iyi birer demir kaynağıdır. Vücut kırmızı etteki demiri diğer gıdalardakine göre daha iyi emilime uğratır. Bununla birlikte, diğer gıdalar da demir düzeylerinizin yükseltilmesinde yararlı olur.
BAKMADAN GEÇME!
Etin dışında, demir kaynağı olan gıdalar arasında şunlar bulunur:
•Koyu yeşil yapraklı sebzeler
•Badem ve yer fıstığı
•Yumurta
•Bezelye, mercimek, beyaz ve kırmızı fasulye
•Üzüm, erik, kayısı ve şeftali gibi meyve kuruları
BAKMADAN GEÇME!
Daha iyi demir emilimi için öneriler
C vitamini demirin vücuttaki emilimini arttırmakta ve kolaylaştırmaktadır. Bu yüzden C vitamini olan ürünleri öğünlerimizin yanında tüketmeliyiz. Portakal ya da limon suyu gibi narenciye sularında doğal olarak bulunan C vitamini, bireyin sindirim sisteminin demiri daha iyi emmesine yardımcı olur.
Yemekleri pişirmek ve saklamak için kullandığımız ürünlerin alüminyum, çelik gibi ürünler olmamasına özen göstermeliyiz.
BAKMADAN GEÇME!
Baklagil ve et ürünlerini çok fazla pişirmemeliyiz. Çok fazla pişen bu ürünler demir emilimini azaltmaktadır.
Posalı gıdalar çok aşırı tüketilirse demir emilimini bozabilir. İhtiyacımız olandan fazla posalı gıdadan uzak durmalıyız.
BAKMADAN GEÇME!
Yemeklerle birlikte çay ve kahve tüketmemeliyiz.
Pekmez ve yumurta gibi besinlere kahvaltıda ve öğünlerimizde yer vermeliyiz.
BAKMADAN GEÇME!
Ağır demir eksikliği anemisi hastanede yatarak tedavi gerektirebilir, kan nakli, demir enjeksiyonları veya damardan demir tedavisi uygulanması gerekebilir. Demir eksikliği anemisinde tedavinin amaçları altta yatan nedeni iyileştirmek ve alyuvar, hemoglobin ile demir düzeylerini normale getirmektir.