Pek çok kişide görülüyor! Bu besinler o hastalığı tetikliyor
Güncelleme Tarihi:
İrritabl bağırsak sendromu diğer adıyla huzursuz bağırsak, toplumda görülme sıklığı oldukça fazla. Peki irritabl bağırsak sendromu kısa adıyla İBS nedir? Sebepleri nelerdir? Nasıl tedavi edilir? Bu hastalığı olanlar beslenmede nelere dikkat etmeli?
Konuyla ilgili merak edilenleri Gastroenteroloji ve Hepatoloji Uzmanı Doç. Dr. Salih Boğa ve Beslenme ve Diyet Uzmanı Özden Örkçü anlattı.
"Tıbbi terminolojideki ismiyle irritabl bağırsak sendromu; kısaca söylemek gerekir ise İBS, huzursuz bağırsak ya da hassas bağırsak sendromu olarak da adlandırılır. Aslında İBS adı üstünde bir hastalığı değil sendromu ifade ediyor ve hastalarda altta yatan bir hastalık olmaksızın karın ağrısıyla seyreden; bağırsak alışkanlıklarında, bağırsak şeklinde formunda ve sıklığında değişikliklerle kendini gösteriyor" diyen Doç. Dr. Salih Boğa, irritabl bağırsak sendromunun sebeplerini şöyle açıkladı:
BAKMADAN GEÇME!
"Toplumda görülme sıklığı oldukça fazla. Her 10 kişiden 1-2’sinde İBS görülüyor ve bu hastalar bize genellikle; karın ağrısı, şişkinlik, kabızlık ve ishal atakları şikayetleriyle başvuruyorlar. İBS’nin nedenleri çok faktörlü. Hem doğuştan gelen genetik faktörler hem de çevresel faktörler dediğimiz yediğimiz, içtiğimiz gıdalar, kullandığımız ilaçlar ve modern hayatın getirdiği duygusal yük İBS nedeni olabiliyor. Bunların arasında İBS’nin bilinen en önemli tetikleyicisi stres. İçinde bulunduğumuz pandemi sürecinin hepimizi ne kadar endişeli, kaygılı, gergin ve stresli yaptığı düşünülür ise biz gastroenterologların son 8-9 aydır İBS hasta sıklığında gördüğü artışın sebebi de anlaşılır. En ufak stres altında bile hızlı şekilde etkilenen hassas bağırsaklarda görülen bu karın ağrısı, şişkinlik, kabızlık, ishal gibi şikayetlere daha çok kadınlarda ve 30-50 yaş arasında rastlıyoruz."
İBS belirtileri neler?
İBS olan hastada görülen dışkılama alışkanlığındaki değişiklikler devamlı kabızlık, devamlı ishal veya bunların düzensiz aralıklarla değişimi şeklinde olabiliyor. En sık görülen ise, kabızlığın ön planda olduğu ve seyrek olarak geçici ishal dönemlerinin eşlik ettiği hali. Normal bir insanda dışkılama sayısı normal ve ağrısız olmak üzere haftada en az 3, günde en fazla 2 ya da 3 kez olarak kabul edilir. Karnın alt kısımlarında hissedilen ağrı ile birlikte dışkılama hissi gelmesi ve dışkılama sonrasında ağrının geçmesi, dışkılama sırasında aşırı ıkınmak zorunda kalmak, büyük abdestini yapacakmış gibi olduğu halde tuvalete gittiğinde yapamamak veya zorlanarak yapmak, dışkılamadan sonra tam olarak boşalamama hissi, dışkıda sümüksü madde (mukus) görülmesi İBS hastalarında en sık görülen belirtilerdir.
BAKMADAN GEÇME!
Nasıl tanı konulur?
Hastaların sahip oldukları hikaye ve şikayetler değerlendirilerek İBS ön tanısı düşünülebiliyor. Ama İBS teşhisi aslında bir dışlama teşhisi. Yani hayati sonuçlara yol açmayacak, ciddi organik hastalıkların olmadığını ispatlanması şart. Bunun için bazı durumlarda sadece fizik muayene ve kan tahlili yeterli olurken, bazı durumlarda ise endoskopi ve kolonoskopi yaparak daha önemli hastalıkların varlığını dışlıyoruz.
Tedavi yöntemleri nelerdir?
İBS’de hasta ile hekim arasında karşılıklı güvene dayanan bir ilişkinin kurulması ve hastanın detaylı dinlenip tanısı hakkında detaylı bilgilendirilmesi hemen hiçbir hastalıkta olmadığı kadar tedavide önemli. İBS’li hastaların bir kısmında yapılacak diyet değişiklikleri şikayetlerin azalmasını sağlıyor. Piyasada sayıları giderek artan probitotik veya prebiyotik içeren yoğurtların düzenli olarak tüketilmesi bazı İBS’li hastalarda dışkılamanın düzene girmesi ve şişkinliğin azalması şeklinde bir rahatlama sağlayabiliyor. Kabızlık yakınması ön planda olan İBS’de ise bol su alınması, lifli gıdaların, kurutulmuş meyvelerin ve kepek ekmeğinin tüketilmesi, düzenli egzersiz yapılmasından hastalarımız fayda görüyor. Diyette yapılan değişikliklerin yetersiz olduğu durumlarda ise hastaların tedavisinde ilaç tedavisine geçilir ve bu tedavi İBS’nin alt tipine göre planlanır.
BAKMADAN GEÇME!
Eğer hastada kabızlık durumu var ise dışkı yumuşatıcılar, ciddi derecede karın ağrısı şikayeti olduğunda da antispazmodik adı verilen spazm giderici ilaçlar vererek hastalar rahatlatılır. Ayrıca ishal şikayetine karşı hastada aşırı bakteri gelişimini azaltıcı emilmeyen antibiyotikler ve probiyotik takviyeleri de tedavide kullanılan ve fayda görülen ilaçlardan. Dirençli vakalarda ise antidepresan ve endişe giderici (anksiyolitik) ilaçların kullanımıyla da hastanın bağırsaklarının hassasiyetini azaltıyor ve yaşam kalitesini artırıyor.
Özden Örkçü, irritabl bağırsak sendromu olan hastalarının beslenmede nelere dikkat etmeleri gerektiği konusunda önemli bilgiler paylaştı.
İrritable bağırsak sendromu (İBS) açıklanamayan karın rahatsızlığı veya ağrı ile karakterize olan bağırsak hareketlerinde değişiklik durumudur. Stresin veya duygusal gerilimin yüksek olduğu dönemlerde ortaya çıkan/şiddeti artan ishal ve konstipasyon gibi defekasyon alışkanlığındaki değişiklikler ile seyreder. Bozulmuş bağırsak mikrobiyotası, immünolojik disfonksiyon, besin alerji ya da intoleransı, değişmiş bağırsak motilitesi, fizyolojik faktörler, genetik yatkınlığı da içeren birçok farklı etiyolojik teoriler kabul edilmiş olmasına rağmen İBS’ nin nedeni bilinmemektedir.
BAKMADAN GEÇME!
Hangi besinleri tüketilmeli?
Probiyotikler; IBS’li hastalar üzerinde yapılan çalışmalarda birkaç hafta boyunca probiyotik kullanımı ile genel semptomlarda mütevazı bir iyileşme olduğu biliniyor.
Probiyotlar: biyolojik değeri yüksek süt, ve süt ürünleri probiyotik ve prebiyotik içeren gıdalar, sindirimi kolaylaştırır ve bağışıklık sistemini güçlendirirler. Bağışıklık sistemini güçlendiren dost bakterilere probiyotik adı verilir. Kefir probiyotik bir besindir ve ayrıca B vitaminlerinin emilimini da artırır.
Lif takviyesi çalışmalarında, IBS'li hastaların yönetiminde çözünür lif (psyllium) ve çözünmez lif etkili bulunmuştur.
Çözünür lifler jel benzeri yapıları sayesinde bağırsaklardaki yağları bloke ederek yağların daha az sindirilmesini ve emilmesini sağlar. Bu yolla kilo yönetimine yardımcı olur.
Çözünmeyen lifler suyu bağlayarak sindirim sisteminden geçip gitmesini önler. Bu sayede dışkıyı yumuşatıp hacim kazandırarak dışkının geçişini rahatlatır.
BAKMADAN GEÇME!
Tam tahıllar, kuru baklagiller, taze sebzeler, taze ve kuru meyveler ile yağlı tohum ve çekirdekler lif açısından iyi kaynaklardır.
Hangi besinlerden uzak durulmalı?
Tam olarak emilmeyen karbonhidratlar süt ürünleri, fasulye, soğan, lahana, elma ve buğdayda bulunan laktoz gibi gıdalarda ve yağlı yiyeceklerde bulunur. Kahve, alkol ve baharatlı yiyeceklerin hepsinin gastrointestinal semptomlarını tetiklediği veya şiddetlendirdiği tespit edildi.
BAKMADAN GEÇME!
Yapılan bir çalışmada, süt ürünleri, tahıllar, turunçgiller, patates, çay, kahve, alkol, katkı maddeleri ve katkı maddeleri içermeyen katı bir dışlama diyetinden 3 hafta sonra semptomatik iyileşme yaşadı.
Laktaz eksikliğinden kaynaklanan laktoz emilim bozukluğunun karın ağrısı, şişkinlik ve gevşek bağırsak hareketlerine neden olduğu biliniyor. Yine yapılan çalışmalarda laktoz kısıtlı diyetle semptomlarda belirgin bir azalma bulundu.
BAKMADAN GEÇME!
İrritabl Bağırsak Sendromu olan hastalar için beslenme önerileri
IBS’li hastalarda önerilen beslenme tipi kısa zincirli karbonhidratlardır. FODMAP olarak bilinen bu besinler, ince bağırsakta zayıf bir şekilde emilen ve daha sonra ince veya kalın bağırsakta fermente edilen bir grup karbonhidratlardır.
Meyve: muz, çoğu çilek (böğürtlen ve böğürtlen hariç), üzüm, limon, limon, mandalina, portakal, kivi, ananas, çarkıfelek.
BAKMADAN GEÇME!
Sebzeler: kırmızı biber, Çin lahanası, yeşil fasulye, yaban havucu, gümüş pancar, salatalık, havuç, kereviz, patlıcan, marul, patates, patates, patates, domates ve kabak.
Tahıllar: buğdaysız tahıllar / un, glütensiz ekmek veya tahıl ürünleri ve kinoa.
BAKMADAN GEÇME!
Tatlandırıcılar: akçaağaç şurubu ve altın şurubu gibi ürünler tüketilebilir.
Bağırsak mikroflorasına etki eden besinlerden uzak durmak, gaz sancılarında azalmanın olduğunu gösteriyor. Ayrıca probiyotik ve lif kullanımı bağırsak sistemindeki iyileşmelerin belirgin şekilde düzeldiğini ortaya koyuyor.
Haftada 2-3 kez en az 30-45 dakikalık yürüyüşlere çıkmaya çalışın.
İçeriğini bilmediğiniz ürünlerden uzak durun.
Günde en az 1.5 – 2 litre su tüketmeye çalışın.
Yüksek karbonhidrat içeren yiyecekler ve içeceklerden uzak durun.