Kalp hastalıklarından demansa... Bu 'sihirli' maddenin faydaları saymakla bitmiyor! Kapsaisin sağlığımızı nasıl etkiliyor?
Güncelleme Tarihi:
Acılı lezzetler, dünyanın pek çok ülkesinin mutfağında olduğu gibi bizim mutfağımızda da çok seviliyor. Peki acısı bol yiyecekler sağlığımızı nasıl etkiliyor?
Geçtiğimiz günlerde British Journal of Nutrition'da yayımlanan bir araştırma bu konuda çok çarpıcı veriler ortaya koydu. Çin'de bulunan Guangxi Tup Üniversitesi'nde yapılan araştırma kapsamında, 50 binden fazla yetişkine, taze acı biber, acı biber sosu ya da kurutulmuş acı biberi ne sıklıkla yedikleri soruldu.
Sonuçta haftada sadece 1 kez acılı yemekler yemenin, hayatı tehlikeye atan bir durum olan iskemik inme (beyne giden damarların tıkanması veya daralmasına bağlı olarak beyne giden kan akışının kritik seviyenin altına düşmesi sonucunda ortaya çıkan yeti kaybı) riskini hiç yememeye ya da çok nadir yemeye kıyasla yüzde 13 artırdığını ortaya koydu. Acılı yemekleri haftada 3 kez veya daha fazla yiyenlerin damarlarında tıkanma veya daralma görülme ihtimali ise neredeyse yüzde 20 daha düşüktü.
BAKMADAN GEÇME!
Araştırmacılar, bu etkinin özellikle obez bireylerde çok güçlü olduğunu ve obezitenin inme bağlamında önemli bir risk faktörü olduğunu vurgulayarak, "Obez kişiler, acılı yiyecekleri daha sık tüketmenin faydalarını görebilir" ifadelerini kullandı.
İskemik inmeler, İngiltere'de her yıl 100 binden fazla kişiyi etkiliyor. İnme geçirenlerin üçte birinden fazlası hayatını kaybederken pek çok kişide de konuşma ve hareket engelleri kalıyor.
Peki acının sağlığa faydaları nereden geliyor? Teorilerden biri bunun, kırmızı biberlere acı tadını veren madde olan kapsaisinin etkisi olduğu yönünde. Kapsaisin metabolizmayı yani vücudun enerji tüketim hızını yüzde 8 oranında artırıyor ve bu sayede obeziteyi engellemede önemli rol oynuyor.
BAKMADAN GEÇME!
Üstelik geçmişte inme geçirmiş kişiler bile acı yemenin faydalarını görebiliyor. 2019 yılında Journal of Stroke and Cerebrovascular Diseases'da yayımlanan bir araştırma, kapsaisin takviyesi verilen inme hastalarının disfaji yaşama ihtimalinin çok daha düşük olduğunu ortaya koydu. İnme geçiren kişilerin yaklaşık yüzde 80'ini etkileyen disfaji, yiyecek ve içecekleri yutmayı zorlaştırıyor. Baharatlı yiyeceklerin içeriğindeki maddeler, boğaz kaslarındaki reseptörleri uyararak daralmalarını kolaylaştırıyor. Bu da besinleri yutmaya yardımcı oluyor.
İnme Vakfı'nın araştırma direktörü Dr. Louise Flanagan, acılı yiyeceklerle ilgili şunları söyledi: "İngiltere'de her yıl 90 binden fazla insan inme atlatıyor. İnmenin yıkıcı etkisi insanları hareket edemez, göremez, konuşamaz hatta yutkunamaz hale getiriyor. İnmenin beslenme gibi kontrol edilebilir risklerine odaklanan bu tür araştırmaları memnuniyetle karşılıyoruz. Ancak bu araştırmaların belli kısıtlamaları var ve insanların 'acı' tanımı değişebiliyor."
BAKMADAN GEÇME!
Acılı yiyeceklerin sağlığımıza başka faydaları da var. Mesela acılı ve baharatlı şeyler yediğinizde burnunuzun tıkanıklığının açıldığını fark etmiş miydiniz? Bunun sebebi acı biberlerdeki kapsaisinin burun deliklerinin iç yüzeyin kapsayan mukus membranlarını rahatsız eden bir buhar salgılaması. Bu narin yüzey, vücuda giren mikropları tutup mukus salgısı yoluyla burundan atılmasını sağlıyor.
Kapsaisin, mukus salgılanmasını tetikliyor. Bu sayede burundaki tıkanıklık açılıyor ve soluk alıp vermek kısa bir süreliğine de olsa kolaylaşıyor.
Bazı ülkelerde doktorlar alerjik olmayan rinit iltihabı için kapsaisin bazlı burun spreyleri reçete ediyor. Alerjik olmayan rinit iltihabı burun tıkanıklığının soğuk algınlığı ya da duman gibi kirleticilerden kaynaklanan tahrişler sonucu ortaya çıkıyor. Klinik deneyler biberli spreylerin hastaların yaklaşık yüzde 40'ında semptomları ortadan kaldırdığını gösteriyor.
BAKMADAN GEÇME!
Acı yemek kalbe de faydalı...
Acı yemenin sağlığa faydalarına dair en büyük araştırmalardan biri 2020 yılında Amerikan Kalp Vakfı'nın konferansında sunuldu. Araştırmacılar, düzenli olarak acı biber içeren yemekler yiyen kişilerin kalp hastalıkları sonucu ölme olasılığının, çok nadir yiyen veya hiç yemeyenlere kıyasla yüzde 26 daha düşük olduğunu ortaya koydu.
Ohio'da bulunan Cleveland Kalp, Damar ve Göğüs Enstitüsü tarafından hayata geçirilen çalışma kapsamında, beslenme ve sağlık ilişkisine dair çeşitli araştırmalara katılmış 570 binden fazla insanın verileri analiz edildi.
Aslına bakılırsa acı yemenin kalbe giden damarları etkileyip tıkanmalara ve uzun vadede kalp krizine yol açan inflamasyonu azaltabildiği geçmişte yapılan çalışmalar sayesinde biliniyordu. Ancak ABD'li araştırmacılar, "Acı yemek hayat kurtarır" demek için henüz çok erken olduğunu belirtti. Zira araştırma kapsamında katılımcıların tükettiği acı miktarı ya da hangi tür biber yediği gibi detaylar göz önünde bulundurulmadı.
BAKMADAN GEÇME!
Öte yandan araştırmalar, düzenli olarak acı biber yemenin, demansa karşı da koruyucu olabileceğini gösteriyor.
Örneğin 2020 yılında Kanadalı bilim insanları tarafından fareler üzerinde yapılan bir çalışmada, deney hayvanlarına kapsaisin içeren mamalar yedirmenin, amiloid plaklarının oluşumuna karşı koruyucu etki yaptığı görüldü. (Beyinde madde birikimi sonucu oluşan amiloid plaklarının Alzheimer hastalığının hafıza kaybı ve ani ruh hali değişimi gibi semptomlarından sorumlu olduğu düşünülüyor.)
Araştırmacılar, Translational Psychiatry dergisinde yayımlanan makalede kapsaisinin plak oluşumunu önlemenin yanı sıra beyinde oluşan ve biliş kaybıyla ilişkilendirilen inflamasyon düzeyini de düşürüyor gibi göründüğünü vurguladı.
BAKMADAN GEÇME!
Ancak halen çok kesin konuşmak mümkün değil. Zira 2019 yılında Güney Avustralya Üniversitesi'nde yapılan bir başka çalışmada, günde 50 gramdan fazla acı biber yemenin, hafıza ve biliş potansiyelinin zayıflaması riskini iki katına çıkarabildiği belirtildi.
15 yılı aşkın süre boyunca 4 bin 500'den fazla gönüllüyle yapılan araştırmada, çok fazla acı yemenin, beyin hücrelerini tahrip ederek Alzheimer'ın ortaya çıkışına zemin hazırladığı sonucuna varıldı.
Kapsaisinin bazı etkileri çok daha kesin kabul ediliyor. Örneğin bu madde ağrıyı hisseden sinirleri daha hassas hale getirerek ağrı hissini azaltmaya yardımcı oluyor. Kapsaisin içeren vücut bantları nöropatik ağrıların tedavsinde yaygın kullanılıyor. (Nöropatik ağrılar özellikle diyabetli kişilerde bacak ve ayaklardaki dolaşım bozukluklarının sinirleri hasara uğratmasıyla ortaya çıkıyor.) Araştırmalar kapsaisinli bantların nöropatik ağrıları yüzde 50'ye varan oranda azaltabileceğini gösteriyor.
BAKMADAN GEÇME!
2020 yılında Journal of Pain'de yayımlanan bir araştırmaya göre, düzenli olarak kapsaisin tüketmek bile ağrıya olan toleransımızın artmasını sağlıyor. Bu çalışma kapsamında araştırmacılar 60 öğrenciye şekerli veya acılı atıştırmalıklar verdi. Ardından öğrencilerin elleri buz gibi soğuk suya sokularak ağrıya ne kadar dayanabileceklerine bakıldı.
Sonuçta, acılı atıştırmalık yiyen katılımcıların ağrıya daha uzun süre dayandığı görüldü. Üstelik bu etkinin testten haftalar sonra bile devam ettiği de bildirildi. Araştırmacılar, acı yemenin uzun vadede ağrıya olan toleransı artırabileceği sonucuna vardı.
King's College London'da farmakoloji alanında dersler veren Susan Brain, "Acı biber yediğinizde yanma hissediyorsanız bunun sebebi kapsaisindir. Kapsaisin ağrı sinyallerini gönderen sinir liflerine bağlanıp harekete geçmelerini sağlar. Ancak kapsaisin sinir liflerinin hassasiyetini azalttığı için bu ağrı kısa süre içinde kaybolur" dedi.
BAKMADAN GEÇME!
Ancak ne yazık ki tüm haberler iyi değil. 2021 yılında Çin'de bulunan Nanjing Tıp Üniversitesi'nden araştırmacılar, acı tüketimiyle mide tümörleri arasındaki bağlantıyı inceleyen 16 çalışmanın verilerini gözden geçirdi. Sonuçta haftada birkaç kez acı biber yiyenlerin mide kanseri riskinin, nadiren yiyenlere kıyasla yüzde 50 daha yüksek olduğu görüldü. Bunun sebebinin aşırı kapsaisin tüketiminin midenin iç yüzeyini kaplayan zarda tahrişe yol açabilmesi olduğu düşünülüyor.
Aşırı acı tüketimi cinsel yaşama da olumsuz etki yapıyor. 373 erkeği kapsayan yakın tarihli bir araştırmada, haftada en az 3 kez acılı yiyecekler tüketenlerin libidosunun daha düşük olduğu görüldü. Dahası bu gruptakilerin sertleşme sorunu yaşama olasılığı, acı yeme sıklığı haftada 1'in altında olanların 2,5 katıydı.
Bunun sebeplerinden biri acının erkeklik hormonu düzeyleri üzerindeki etkisi olabilir.
BAKMADAN GEÇME!
Eylül ayında Translational Andrology and Urology dergisinde yayımlanan makalede araştırmacılar, "Acılı yiyeceklerin tüketim sıklığı arttıkça testosteron düzeylerinde önemli düşüş kaydedildi" ifadelerini kullandı.
Ancak Güney Çin Üniversitesi'nden araştırmacılar da çok fazla acı yiyecek tüketmenin şişmanlatan beslenmenin ve obezitenin işaretlerinden biri olduğunu, bunun da seks isteğini azaltabileceğini bildirdi.
Brain, "Buradan alınması gereken mesaj şu: Bol miktarda sebze ve meyve içeren sağlıklı ve dengeli bir beslenmenin parçası olarak makul miktarlarda tüketildiği takdirde acı biberin size bir zararı kesinlikle olmayacaktır" ifadelerini kullandı.
Daily Mail'ın "The secret hidden in chillies which may ward off heart disease and dementia" başlıklı haberinden derlenmiştir.