Çocuk için oyun ve oyuncağın önemi
Güncelleme Tarihi:
“Oyun, çocuğun sosyal, duygusal, bilişsel, fiziksel kısacası gelişiminin her aşamasında çok önemli bir yere sahip olan; beslenme, barınma, öz bakım gibi temel ihtiyaçlarından biridir” diyen Psikolog Sena Karabiber, konuyla ilgili önemli bilgiler paylaştı.
Oyun, çocuk için en kalıcı ve hızlı öğrenme yoludur. Çocuk bir yandan eğlenirken bir yandan yeni davranış ve bilgiler kazanır. Çocuk oyunla kendini keşfeder. Kazanır, kaybeder, üzülür, sevinir, gururlanır, hayal kırıklığı yaşar. Kısacası oyun içinde pek çok duygusunu tanımlar. Diğer çocukları anlamaya başlar, empati kurmayı öğrenir. Oyun çocuğun dilidir. Sözel olarak dışa vuramadığı pek çok duyguyu açığa vurmasına yardımcı olur, çocuğu rahatlatır, iyileştirir.
Oyun yoluyla çocuk çeşitli sosyal rollere girer. Anne olur, baba olur, doktor olur, öğretmen olur. Kısacası oyun, hayatın ilk provalarını yapması için çocuğa fırsat sağlar. Oyunun en etkili aracı ise oyuncaktır. Dolayısıyla çocuk için seçilen oyuncaklar da çocuğun gelişiminde en az oyun kadar önemli bir yere sahiptir.
BAKMADAN GEÇME!
Oyuncak seçiminde nelere dikkat etmek gerekir?
- Oyuncak seçiminde oyuncağın, çocuğun takvim yaşı ve gelişim dönemine uygun olmasına dikkat edilmelidir. Ancak şunu da unutmamak gerekir. Aynı yaş döneminde de olsa her çocuğun gelişim hızı farklıdır. Bu nedenle oyuncağın üstünde yazan yaş sınırıyla birlikte çocuğun bireysel özelliklerini de göz önünde bulundurmak gerekir. Çocuğun yaş ve beceri düzeyinin üzerindeki oyuncaklar çocukta motivasyon bozukluğu, öz güven eksikliği ve başarısızlık duygusuna sebep olabilir.
- Oyuncağın içerdiği materyallere dikkat etmek gerekir. Kanserojen veya zararlı kimyasallar içermeyen oyuncaklar tercih edilmelidir. Aksi halde çocuğun sağlığı tehlike altına girer. Bununla birlikte çocuğun yutma ihtimali göz önüne alınarak küçük parçalı oyuncaklar 3-4 yaş öncesinde önerilmemektedir.
- Fazla yapılanmamış, çocuğun hayal gücünü geliştiren, yaratıcılığı destekleyici işlevsel oyuncaklar tercih edilebilir. Yaşa göre, lego, oyun hamuru, doktor seti, mutfak aletleri gibi oyuncaklar bunlara örnek gösterilebilir.
- Seçilen oyuncağın çocuğun ilgi alanına hitap etmesi çok önemlidir. Çocuğun oynarken keyif alması, mutlu olması, oyuncağa kendinden bir şeyler katması ve içsel motivasyonunu desteklemesi gerekir. Eğer çocuğun ilgi alanına girmiyorsa o oyuncağın fiyatının, ne kadar eğitici olduğunun veya ne kadar tercih edildiğinin hiçbir önemi kalmaz.
- Oyuncakların çocuğun erişebileceği bir konumda olması önemlidir. Çocuk kendi iradesiyle oynamak istediği oyuncağı seçebilmelidir. Bu durum öz güveninin gelişmesini sağlar. Bu noktada çocukta dikkat dağınıklığı yaratmaması adına oyuncak seçeneklerinin azaltılması gerekmektedir. Çocuk oyuncakla oynamayı bıraktığı zaman bir süreliğine oyuncağı kaldırmak ve unutmasını sağlamak, aradan zaman geçince tekrar aynı oyuncağa ilgi duymasını sağlayacaktır. Bununla birlikte oyun bittiğinde çocuğu oynadığı oyuncakları toplamaya teşvik etmek çocukta sorumluluk duygusunun gelişimini sağlar.
- Oyuncak seçiminde cinsiyet ayrımı yapmak doğru değildir. Örneğin erkek çocuk bebekle oynarken o bebeğin babası, abisi, arkadaşı rolüne girebilir. Bunu engellemek hayal gücü ve yaratıcılığı sınırlar.
BAKMADAN GEÇME!
Yaşa göre oyun ve oyuncak seçimi nasıl olmalı?
0-6 ay için:
Diş kaşıyıcılar ve yumuşak oyuncaklar; Bu dönemde bebekler nesneleri ağız yoluyla keşfetmek isterler. Bu süreç damak kaşıma, diş çıkarma ile birlikte devam eder. Bu nedenle seçilen oyuncaklar daha çok yumuşak dokulu, kolayca temizlenebilen kauçuk malzemelerden üretilmelidir. Oyuncakların parlak ve canlı renklerden oluşması çocuğun ilgisini çekmesi için önemlidir.
Ses çıkaran oyuncaklar; Yeni doğan bebeklerin işitsel yetileri görsel yetilerine göre daha gelişmiştir. Bebek zamanla seslere dikkatini vermeye başlar. Bu nedenle hışırtılı kitaplar, çıngıraklı ve marakas benzeri müzikli oyuncaklar bu dönem için uygundur.
El-göz koordinasyonunu destekleyici oyuncaklar; Kumaştan yapılmış bez ya da plastik kitaplar, birbirine geçen halkalar, küpler, toplar tercih edilebilir. Aynı zamanda bu dönemde çocuğun ayna karşısında kendini görmesi ve keşfetmesi için fırsat yaratmak gerekir, bunun için kırılmaz aynalar önerilebilir.
Duyusal oyun ve oyuncaklar; Çocuğun sinir sisteminin ve zihinsel fonksiyonlarının gelişimini destekleyen, duyuları harekete geçiren oyun ve oyuncaklardır. Yağ ile bebek vücuduna yapılan masajlar, titreşimli oyuncaklar, farklı yüzeylere dokunma (pamuk, kum, topak, tıraş köpüğü, sulu oyunlar) gibi etkinlikler bu yaş dönemine örnek gösterilebilir.
Renkli, yumuşak, sallanan oyuncaklardan oluşan oyun halıları da bu dönem için uygun gösterilebilir.
BAKMADAN GEÇME!
6-12 ay için:
Yumuşak oyuncaklar; Bu dönemde bebeklerin kavrama, atma, yere bırakma becerileri ön plandadır. Bu becerileri oyuncaklarıyla deneyimlemekten keyif aldıkları için seçilen oyuncakların sağlam ve yumuşak olması önemlidir.
Emeklemeye yardımcı hareket eden oyuncaklar; Tekerlekli, çocuğun peşinden gidebileceği, uzanma becerisini çalıştıran, çocuğun yürüme öncesi kaba motor becerilerini geliştiren oyuncaklar tercih edilebilir.
Yürümeye yardımcı oyuncaklar; Çocuğun destek alarak ayakta durmasına yardımcı olan, ittirerek hareket ettirebileceği oyuncaklar. İlk adım arabası, tutmalı sürülebilen oyuncaklar buna örnek verilebilir.
Duyusal oyuncaklar; Üzerine atılan tül, yorgan benzeri şeylerin içinden çıkmaya çalışma, kıyafetin içine saklanan nesneyi bulma, pirinç dolu bir kutunun içine oyuncak atıp bulmaya çalışma, nesneleri itme-çekme, yetişkin gözetiminde oyun hamurları, parmak boyası gibi oyun ve oyuncaklar örnek gösterilebilir.
Kalın kapaklı kitaplar, dokun hisset kitapları, atıp tutabileceği toplar, üst üste dizebileceği küpler, iki parçalı yapbozlar bu yaş için uygun olan oyuncaklardandır.
BAKMADAN GEÇME!
12-24 ay için:
İnce ve kaba motoru destekleyici oyun ve oyuncaklar; 1 yaş sonrası çocuk artık yürümeye başladığı için fiziksel aktiviteler ön plana çıkar. Merdiven inip çıkma, tırmanma, koşma, zıplama, atlama çok sık görülen davranışlardır. Bununla birlikte küçük kaslar da gelişmeye başladığı için çocuğun daha rahat kavrayabileceği kalın boya kalemleri, sulu boya ve parmak boyası, büyük parçalı legolar, bul-tak oyuncaklar, küpler, renk ve şekil büyüklüğüne göre dizilebilen oyuncaklar, el ve parmak kuklaları önerilebilir.
Sosyal ve dil gelişimini destekleyici oyun ve oyuncaklar; Oyuncak telefon, oyuncak bebek ve arabalar, kalın kapaklı bol resimli kitaplar, müzik aletleri.
2 yaş için:
12-24 parçalı, 3 yaş ve sonrası için 24-36-48 parçalı yapbozlar, küçük parçalı legolar, oyun hamurları, kil, kinetik kum, resimli ve konulu kitaplar, boyama kitapları, resim defteri, boya kalemleri, sulu boya, parmak boyası, sayı, renk ve resim eşleştirmeli hafıza kartları önerilebilir. Bununla birlikte üç tekerlekli bisiklet, scooter, top oyunları gibi kaba motoru geliştirici açık hava oyun ve oyuncakları tercih edilmektedir.
BAKMADAN GEÇME!
2-6 yaş için:
Çocuğun zihinsel, dil bilişsel, sosyal ve psikolojik gelişimini destekleyici sembolik oyunlar; Çocuğun yaratıcılığını ve hayal gücünü kullanarak bir nesneye kendi görevi dışında anlam yükleyerek oynanan oyunlar ön plana çıkar. Bir muz telefona, bir koltuk eve, ebeveynle oynanan oyunlarda anne bebeğe, çocuk anneye dönüşebilir. Evcilik, doktorculuk gibi oyunlar görülür. Doktor seti, mutfak aletleri, tamir seti, market oyuncakları gibi oyun setleri tercih edilebilir.
Okul dönemi:
Okul çağı çocuklarının bilişsel işlevlerinin gelişmesi ve sosyal hayatının değişmesi oyun ve oyuncak seçimlerini de etkilemektedir. Bu dönemde arkadaş çevresi ile oynanan grup oyunları ve kutu oyunları tercih edilmektedir. Çocuğun, maketler, daha küçük ve çok parçalı yapboz ve legolar gibi daha karmaşık oyuncaklarla oynamak istediği görülmektedir. Okuma yazmanın öğrenilmesi ile birlikte kitaplardaki resimler küçülmeye, yazılar ise artmaya başlar.
BAKMADAN GEÇME!