Beyin için çifte darbe! Demans riskinizi azaltmak istiyorsanız kan basıncınızı kontrol altında tutun
Güncelleme Tarihi:
Yaşlandıkça sağlıklı bir beyin için sağlıklı kan basıncına ihtiyacımız vardır. Amerikalı yetişkinlerin neredeyse yarısında hipertansiyon sorunu var. İşte bu sorun yıllar sonra bunama gelişimi için en yaygın ama ve önlenebilir risk faktörlerinden biri. Hipertansiyon ya da kronik olarak yüksek kan basıncı, beyin için çifte darbe anlamına geliyor. Çünkü yüksek kan basıncı beyne oksijen girmesini zorlaştırır ve beynin metabolik atıklardan kurtulmasını zorlaştırır. Anormal derecede yüksek kan basıncı beyindeki küçük kan damarlarına zarar vererek beyin hasarına neden olabilir.
Washington Post’a konuşan Temple Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde Nörobilim profesörü ve Alzheimer Merkezi'nin direktörü Silvia Fossati, insanların özellikle orta yaşlarda hipertansiyona sahip olduklarında, beyne giden kan akışını kaybetmeye başladıklarını, beyindeki damar sistemi üzerinde etkiler yaratmaya başladığını, bunun da Alzheimer patolojisine paralel ve ek bir durum olduğunu ifade etti.
Hipertansiyon, tüm nedenlere bağlı demansın yanı sıra demansın en yaygın türü olan Alzheimer hastalığı için de bir risk faktörüdür. Normal kan basıncına sahip kişilerle karşılaştırıldığında, hipertansiyonu olanlarda bilişsel bozukluk ve bunama riski en az 1,5 kat daha fazladır.
BAKMADAN GEÇME!
Wayne State Üniversitesi Gerontoloji Enstitüsü'nde yaşlanma ve demans riskini araştıran psikoloji doçenti Ana Daugherty, “80 ya da 90 yaşına geldiğinizde bilişsel durumunuza yardımcı olmak için bugün yapacağınız şey, kalp sağlığınıza dikkat etmektir ve bu herkes için geçerli. Başlamak için hiçbir zaman geç değil.” dedi.
Hipertansiyon neden beyne zarar verir?
Beynimiz vücut ağırlığımızın sadece yüzde 2'sini oluşturur ama kalbimizin kan çıkışının en az yüzde 15'ini talep eder.
Daugherty, ‘beynin kanda olana aç olduğunu, bu süreci bozacak herhangi bir şeyin zaman içinde küçük ve büyük kümülatif etkilerin olacağını söyledi.
Daugherty, beyindeki kan akışının sabit olmadığını, her kalp atışıyla birlikte azalıp çoğaldığını, beyin dokusunun büyük bir kısmının daha ziyade çok küçük damarların kan taşıdığı bir sel bölgesine benzediğini söyledi.
Fossati, normalde beynimizin kan basıncını otomatik olarak düzenlediğini ve yatarken ya da ayaktayken kan akışını sürdürdüğünü söyledi.
Ancak hipertansiyon bu sistemi bozar, yani aynı kan basıncı beyne daha düşük kan akışına ve yetersiz oksijen ve besin iletimine yol açar.
BAKMADAN GEÇME!
Hipertansiyon zamanla kan damarlarına zarar verebilir, patojenlerin ve diğer istenmeyen misafirlerin beyne girmesini önlemeye yarayan kan-beyin bariyerinin normal işlevini bozabilir ve beyinde daha fazla iltihaplanmaya yol açabilir. İşte bu da bunama riskini artırır. Hipertansiyon tüm beyni etkiler, ancak özellikle bazı bölgeler daha hassastır.
Demansla ilgili 2024 Lancet Komisyonu raporunda hipertansiyon, çoğu kalp sağlığıyla ilgili olan ve birlikte demans vakalarının yüzde 45'ini oluşturan 14 değiştirilebilir risk faktöründen biridir.
Uzunlamasına çalışmalar, orta yaş hipertansiyonunun hafıza, bilgi işleme ve yürütme işlemlerini içeren daha hızlı bir bilişsel gerileme oranının belirleyicisi olduğunu bildirdi.
BAKMADAN GEÇME!
Daugherty, gün boyunca ve stres, uyku veya dehidrasyon gibi farklı durumlarda kan basıncında normal dalgalanmalar olduğunu söyledi.
Hipertansiyon teşhisi için birden fazla ölçümde 130 mmHg'den yüksek sistolik basınç (kalbiniz kasıldığında) ve 80 mmHg'den yüksek diyastolik basınç (kalbiniz gevşediğinde) gibi kalıcı yüksek kan basıncı gerekir.
Hipertansiyon karmaşık olabilir ve demans riskini de artıran kardiyovasküler hastalık veya inme gibi ilgili hastalık semptomlarıyla ilişkili olabilir. Normalde sağlıklı olan kişilerde bile sadece hipertansiyon olması beyin yaşlanmasının hızlanması, bilişsel gerileme ve bunama riskini artırır.
Hipertansiyonu ilaçla yönetmek demans riskini azaltabilir ancak ortadan kaldırmaz.
Daugherty, araştırmacıların hipertansiyonun doğrudan nedenlerini tam olarak anlamadıklarını, mevcut tedavi stratejileriniz tamamen semptom yönetimi ile ilgili olduğunu, hipertansiyonun yaşam boyu süren bir sağlık sorunu olduğu için, en iyi stratejinin aslında onu önleme olduğunu ifade etti.
Ancak bir kişide hipertansiyon gelişse bile, 40 yaşından sonra sistolik basıncın 130 mmHg'nin altında tutulması bilişsel sonuçları iyileştirebilir.
BAKMADAN GEÇME!
İşte hipertansiyonu yönetmenin bazı yolları:
Aktif kalın
Fiziksel aktivite eksikliği ve hareketsiz bir yaşam tarzı hipertansiyon ve demans için risk faktörleridir. Buna karşılık, düzenli egzersiz yapmak hem hipertansiyon hem de demans riskini azaltır.
Bahçeyle uğraşmak, yoga yapmak ya da sadece yürüyüşe çıkmak bile hem beyne hem de vücudun geri kalanına fayda sağlayabilir.
Daha sağlıklı beslenin
Aşırı tuz alımı hipertansiyon için önemli bir risk faktörüdür. Tuz alımının azaltılması, kısmen bağırsak mikrobiyomunun iyileştirilmesine yardımcı olarak kan basıncını düşürür.
İlaç tedavisini düşünün
Uzmanlar, zaten hipertansiyonunuz varsa, yönetim stratejisine devam etmenin ve kan basıncını düşürmenin hala sizin yararınıza olduğunu söylüyor.
Antihipertansif ilaçlar yardımcı olabilir. Toplam 17 randomize kontrol çalışmasının iki meta-analizi, antihipertansif tedavinin bilişsel bozulma ve gerilemeye karşı koruyucu olduğunu bildirmiştir.