Evde disiplin nasıl oluşturulmalı?

Disiplin denince akla sert yaptırımlarla otorite kurmaya çalışmak, kayıtsız şartsız boyun eğdirmek, tehditler savurmak ya da psikolojik şiddet uygulamak gelmemelidir. Disiplin sağlamak adına evin tadını kaçırmak, güç kavgası ve korku ortamı yaratmak da istenmeyen bir durumdur. Disiplin; fark edilmeden uygulanan, sevgi ve anlayışla beslenen, gerektiğinde esneme payına sahip bir anlayıştır, düzenli bir yaşam sistemidir. Bu açıdan bakıldığında evde ve ailede disiplin, aile bireylerinin günlük hayatlarını bilinçli ve sağlıklı bir şekilde yürütmelerini sağlayan düzendir.

Anne baba tarafından benimsenen davranış uyarıdan daha etkili

“Kesinlikle söz geçiremiyorum” şeklindeki yakınmaların pek çoğunda ebeveynler disiplin kelimesini çocuklar üzerindeki yaptırımlar olarak algılamaktadırlar. Defalarca tableti elinden bırakıp ödevini yapması konusunda ikazda bulunan anne, çoğu zaman kendi davranışlarının farkına varmamaktadır. Zamanının büyük bölümünü sosyal medya, internet alışverişi ya da mesajlaşma ile geçiren ebeveynin çocuğuna teknolojiden uzak durması konusunda uyarı yapması ne ölçüde gerçekçidir? Çocuğun yapması beklenen davranışın anne baba tarafından da özellikle benimsenmiş ve günlük hayatta uygulanıyor olması “Şunu yap” ya da “Bunu yapma”dan çok daha etkilidir.

Yeni bir işe başladığınızda mesai saatleriniz, sigorta haklarınız, izin günleriniz ve genel çerçevesiyle iş yerinizin kuralları sözleşmenizde yazılı olarak belirtilmiştir. Ancak evdeki kuralların yazılı olduğu bir metin bulunmaz; çoğu zaman bu kuralları çocuğun kendiliğinden keşfedip uygulaması beklenir. Aslında gerekli olan çocuğa kuralların ve beklentilerin anlayabileceği şekilde ve net olarak anlatılmasıdır. Çocuktan gelebilecek itirazlar karşısında onun da önerilerini dinlemek öz güven gelişimi ve aidiyet konularında pekiştirme görevi görecektir.

Öğrenme sürecinde yaşantıların önemi büyük

Öğrenme sürecinde sözlerle aktarılanlardan çok yaşantılar önem taşır. Ev içi kurallar hakkında fikir birliğine vardıktan sonra bu kuralların tüm aile bireylerine yönelik olduğu unutulmamalıdır. Kararlılık ve istikrar da istenen düzenin oluşturulmasında kritiktir. Anne veya babanın farklı nedenlerle “tamam ama bu seferlik” diyerek sarstıkları her kural çocukta sınırların zorlandığı zaman kaldırılabileceği algısını yaratabilir. Bu durum beraberinde daha fazla yıpratıcı davranış ve kalıcı olmayan disiplin getirir. “Bu kadar yüz verirsen ileride tepene çıkar bu çocuk senin” şeklindeki kalıplaşmış çocuk yetiştirme tutumlarında çocuğun istenmeyen davranışı sergileme nedeni çoğunlukla göz ardı edilmektedir.

Olumsuz bir davranış karşısında iletişim engellerini kullanarak bağırmak, azarlamak, yargılamak, cezalandırmak ya da etiketlemek çocuğun bastırılmasına, öfkesini içine ya da çevresine yönlendirmesine, anlaşılmadığını hissetmesine ve iletişimi azaltmasına neden olabilir. Öte yandan istenen davranışın onaylanıp desteklendiğini belirtmek çocuğun motivasyonunu arttırır. Anne babanın otorite figürü olması çocuğun karşısında fiziksel açıdan güçlü ve yaptırım lüksüne sahip olması demek değildir. “Annem ve babam çok kızar” yerine “Annem ve babamın fikirlerine saygı duyarım ve güvenirim. Onlar da bana ihtiyacım olduğunda yol gösterir” dedirtebilen anne ve baba, çocuk üzerinde olması gereken otoriteyi kurmuştur.  

Evde disiplin oluşturulurken;

- Anne babanın istenen davranış konusunda model olması,

- Çocuğa kurallar hakkında anlaşılır ve net açıklamanın yapılması ve davranışın sürdürülebilirliği açısından gerektiğinde çocukla ortak bir noktaya varılması,

- Olumlu davranışın onaylanıp öne çıkarılması önemlidir.

Disiplin sert, katı, huzur kaçıran, korku uyandıran bir kurallar zinciri değildir. Yaşamın içine daha sağlıklı ve konforlu hareket edebilmek için entegre edilmiş davranış sistemidir.