Espri doğuştan gelen bir yetenek midir?

Çocuğun espri yapabilme ve yapılan espriyi anlayabilme kapasitesi genetik özellikleri, yetiştirilme şekli ve eğitim düzeyi ile belirlenen karakterinin önemli bir özelliğidir. Mizah, hem zekanın bir ürünü hem de bu zekânın gelişmesine yardımcı bir unsurdur. Özellikle soyut düşüncenin geliştiği sekiz yaşından itibaren mizah anlayışının yerleştiğini belirten Çocuk Ergen ve Genç Psikiyatrı Dr. Neslim G. Doksat’a “Espri doğuştan gelen bir yetenek midir?” diye sorduk.

“Doğuştan getirilen genetik özellikler, yetiştirilme şekli ve eğitim düzeyi çocuğun karakterini belirler. Espri yapabilme veya espriyi anlama kapasitesi bu özelliklerin hepsinden beslenir. Kalıtımla gelen özelliklerin haricinde, sergilediğimiz ebeveyn tutumunun niteliği, çocuğun espri yeteneğinin gelişmesi açısından son derece önemlidir. Örneğin; başka işleriyle aşırı derecede meşgul olup evde sadece ciddi konuları göz önüne alan ve çocuğuyla duygusal paylaşımda bulunamayan ebeveynlerin çocuklarında kendisi ile ilgili bir şeyi ebeveyniyle paylaşma potansiyeli gelişemez. Böyle bir ebeveyn tutumu karşısında, çocuğun zekası normal olsa da yaratıcılık yeteneği baskı altında kalır.”

Ebeveyn tutumu çocuğun ifade özgürlüğünü etkiler

- Katı ve cezalandırıcı ebeveyn tutumu karşısında çocuklar çekingenlik gösterir. Bu durumda çocuğun kendini ifade etme özgürlüğü kısıtlanır.

- Aşırı koruyucu ve kollayıcı ebeveyn tutumu ise öz güveni düşük olan bir çocuğun fikrini ifade etmekte sıkıntı yaşamasına neden olur.

- Aşırı eleştirel ebeveyn tutumu karşısında ise çocuk kendisini ve dolayısıyla fikirlerini gizleme eğilimine girer.

Çocukların kendilerini ifade etmelerine nasıl olanak sağlarız?

Çocuğun her çeşit davranışını önemseyip söylemini ilgiyle dinlersek, onlara kendilerini ifade etme zeminin tanımış oluruz. İyice dinleyip anladıktan sonra geri bildirim ve yönlendirme yapmak son derece faydalıdır. Güzel, hoş veya değişik bir şey yaptıklarında olumlu geribildirim vererek takdir etmek onları yüreklendirir ve özgüvenlerini arttırır. Bu durum çocuğun girişimciliğini ve yaratıcılığını destekler. Çocuğun hatalı veya zararlı bir davranışı karşısında ise gönlünü yönlendirme yapmak gerekir.

Espri yeteneği konusunda da durum aynı mıdır?

Evet. Ayrıca ebeveynin mizah yeteneğinin güçlü olduğu aileler çocuklarına da bu konuda kılavuz olur. Komedi filmlerini seyreden, fıkra anlatan, karikatür okuyup bunları çocukları ile paylaşan aileler, hiç şüphesiz ki bu konuda çocuklarına model teşkil edeceklerdir.

Çocuklar üç ila dört yaşından itibaren taklit oyunları oynamaya başlar. Yeri geldiğinde komiklik yapmayı sever. Bu davranışlarında onları alay etmeden desteklemek ve takdir etmek son derece olumlu katkı sağlar. Çocuğun bu durumu bir oyun olarak algılayıp ebeveyninin de oyuna dahil olduğunu görmesi onu daha da motive edecektir. Aile içinde espriler yapmak, neşeli ve dışa dönük olmak, keyifli zaman geçirmek ve duyguları paylaşmak çocukların espri yeteneğini zenginleştirir.