Esneme yıkıcı bir hastalığın işareti olabilir... 'Koronavirüsün bir semptomu sandım, hayatımın şokunu yaşadım' | 7 SORU 7 YANIT

Esnemek uykusu gelen ya da uyumak isteyen insanların yaptığı istemsiz bir davranış. Araştırmalar 100 insandan 90’ının günde ortalama 5-6 kez esnediğine işaret ediyor.

Ancak uzmanlar esnemenin sayısının gün geçtikçe artmasının şüphelenilmesi gereken bir durum olabileceği konusunda uyarıyor.

İngiltere’de yaşayan Nickie Davies'in hastalığı da bir esneme sorunu olarak başladı.

Geçen yıl Ocak ayında koronavirüse yakalanan Nickie Davies, virüsü atlattıktan sonra normalden daha fazla esnemeye başladı. Bir süre sonra bu esnemeler düzenli hale geldi. 

KORONAVİRÜSÜN BİR SEMPTOMU SANDI HAYATININ ŞOKUNU YAŞADI

Metro UK’ya konuşan Nickie, “Ocak ayında koronavirüse yakalandım. Sonrasında günde 100 kez esnemeye başladım. Bu durumu virüsün bir semptomu olarak yorumladım. Doktorum da çok büyütülecek bir şey olmadığını söyledi. Fakat esnemelerim Temmuz-Ağustos'a kadar azalmadan devam etti. Daha sonra bazı kelimeleri söylerken zorlanmaya başladığımı fark ettim. Bunu da birkaç dişimin çekilmiş olmasına bağladım. Ne var ki Eylül ayına geldiğimde baş ağrılarım artmaya başladı” dedi.

Arkadaşının tavsiyesi üzerine bir nöroloji uzmanından randevu alıp muayene olan Nickie o günü şöyle anlattı:

“Doktora gittik ve beklemeye başladık. Adım çağırıldığında annem, eşim, ben ve iki hemşireyle birlikte bir odaya girdik. Sonucun ne olacağını merak ediyordum. Doktorum, hastalığımın motor nöron hastalığı (MNH) olduğunu söyledi ve hayatımın şokunu yaşadım.”

HASTALIK KONUŞMASINI İLERİ DÜZEYDE ETKİLEDİ

Teşhis sonrası iki hafta boyunca çok ağladığını söyleyen Nickie, “Sürekli hastalığımın 16 yaşındaki kızımı nasıl etkileyeceğini düşündüm. İki hafta benim için çok zor geçti. Hastalığın psikolojisinden bir türlü çıkamadım. Daha sonra arkadaşlarımın ve ailemin sayesinde bunun üstesinden gelmeye başladım. Fakat bir türlü geçmeyen bir sorunum var: Hastalık konuşmamı etkiliyor” dedi.

Bu durumun sosyalleşmesine engel olduğunun altını çizen Nickie, “Bir şeyler yemekte çok zorlanıyorum. Çünkü dilimi düzgün hareket ettiremediğim için doğru düzgün beslenemiyorum. Eğer hastalık daha da ilerlerse beslenme tüpü takma ihtimalim var. En kötüsü eskisi gibi konuşamıyorum, hastalığım nedeniyle işimden bile ayrılmak zorunda kaldım” ifadelerini kullandı. 

Peki bu hastalık neden oluyor? Günde kaç esneme sonrası MNH'den şüphelenmeliyiz?

Bunun gibi pek çok soruyu Nöroloji Uzmanı Doç. Dr. Zahide Mail Gürkan ile masaya yatırdık.

1-) MNH HASTALIĞI TAM OLARAK NEDİR? 

Motor Nöron Hastalığı (MNH), beyindeki ve omurilikteki motor nöronların hasarlanması ile kas atrofisine (erime), fasikülasyonlara (seğirme) ve spastisiteye (kasların aşırı derecede kasılması, sertleşmesi ve istem dışı spazmlar) neden olan ilerleyici bir hastalık.

Uzuv zayıflığı ve hareket bozukluklarıyla ya da yutmayı ve konuşmayı etkileyen orofaringeal kas tutulumuyla hastalık başlayabilir. Hastalığın yol açtığı sakatlık ve engelliliğin ciddiyeti, hastalığın sürekli ilerlemesi, hasta bakımının güçlüğü ve sağlık sorunları nedeniyle hem hastayı hem de yakınlarını zor durumda bırakan ciddi bir hastalık olarak tanımlayabilirim.

2-) HASTALIĞIN DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE GÖRÜLME SIKLIĞI NEDİR?

Avrupa ve Kuzey Amerika'da MNH'nin görülme oranları yılda 100 binde 1,5 ile 4,7 arasında değişirken, Türkiye’de 100 binde 0,6 ile 3,8 arasında değişiyor. Yüzde 5-10 oranında ailesel geçiş gösteren formları da bulunuyor. Yüzde 90-95 oranında da tesadüfi şekilde görülüyor.

3-) HASTALIKTA AŞIRI ESNEME NEDEN GÖRÜLÜYOR?

Bu hastalıkta beyindeki ve omurilikteki nöronlar etkileniyor. Etkilenen bölgeye göre de farklı klinik bulgular ortaya çıkabiliyor. Uzuvlardaki zayıflık kadar dil, damak ve boğaz kaslarında da etkilenme görülüyor. Bulber bölgenin tutulumuna bağlı oluşan konuşma ve yutma güçlüklerinin yanı sıra beyindeki etkilenmeyle psödobulber tutulum denen patolojik ağlama, gülme ve esneme gibi bulgular sıklıkla ortaya çıkıyor.

4-) GÜNLÜK ESNEMELER NE KADAR ARTARSA HASTALIKTAN ŞÜPHELENMEMİZ GEREKİYOR?

Esneme çoğunlukla istemsiz bir şekilde ağzı açma, derin nefes alma ve ciğerleri havayla doldurma işlemidir. Esnemenin kesin bir nedeni olmasa da genellikle yorgunluğa verilen doğal bir tepki olarak görülür. Ayrıca antidepresan gibi bazı ilaçların kullanımı da esnemeyi artırabilir. Kişiden kişiye ve yorgunluk durumuna bağlı olarak değişmekle birlikte sağlıklı bir bireyde günde ortalama 5-10 arasında esneme görülebilir.

Esneme, MNH’nin seyrinde görülebilecek klinik bulgulardan da bir tanesidir. Hatta farklı pek çok bulguya eşlik edebilen, MNH için spesifik olmayan bir bulgudur. Ayrıca esnemeyi tek başına bir hastalığın bulgusu ya da belirtisi olarak düşünmemek gerekir. Fakat günlük esneme 15'in üzerine çıkarsa bir düşünmek ve şüphelenmek gerekir.

5-) MNH'NİN ESNEME DIŞINDA DİĞER ERKEN BELİRTİLERİ NELERDİR?

MNH'nin ilk klinik belirtisi herhangi bir vücut bölgesinde ortaya çıkabilir. MNH'nin en sık görülen belirtisi asimetrik uzuv zayıflığıdır. Üst uzuvları etkilediğinde çoğunlukla el zayıflığıyla olurken, omuz kuşağı kaslarında da kuvvetsizlikle başlayabilir. MNH'nin alt uzuvların etkilendiği formunda ise çoğunlukla ayak düşmesi ya da ayakları pek hareket ettirememe görülür. Kalça ve çevresindeki kaslardan başlangıcı daha az yaygındır.

Hastaların yüzde 20’sinde başlangıç, çoğunlukla konuşma ve yutma güçlüğü şeklinde ortaya çıkar. MNH'nin daha az görülen başlangıç modelleri arasında solunum kaslarında zayıflık; uzuvlarda, boyun kaslarında, dil ve yumuşak damak kaslarında yaygın zayıflık, baş düşmesi veya gövde kaslarında zayıflık, kaslarda erime ve kramplar sayılabilir.

6-) MNH DAHA ÇOK KİMLERİ ETKİLER?

Bugüne kadar doğrulanan risk faktörleri, cinsiyet (erkeklerde daha fazla görülür) ve çoğunlukla da aile geçmişidir. Giderek artan sayıda kanıt, sigara içmenin de bir risk faktörü olarak değerlendirilmesi gerektiğini gösteriyor. Ancak MNH ile ilişkili olduğu iddia edilen risk faktörlerinin birçoğunun nedensel nitelikte olduğu henüz gösterilemedi. Diğer varsayılan risk faktörleri için daha zayıf veya çelişkili veriler bulunuyor.

Yapılan bazı araştırmalarda, ağır metallere ve pestisitlere maruz kalma, ağır el emeği, tekrarlayan kas kullanımı, fabrika ve tarım işlerinde çalışma, kaynak ve lehimlemeye maruz kalma gibi nedenler üzerinde duruldu. Fakat güçlü bir kanıt düzeyine ulaşılamadı. Genel anlamda bakıldığında çevresel faktörler, yaşam tarzı ve genetik faktörlerin hepsi hastalık gelişiminde etkili diyebiliriz.

Bu nedenle sağlıklı beslenmek, düzenli egzersiz yapmak gibi sağlıklı yaşam önerilerine uymak, sigara gibi zararlı alışkanlıklardan uzak durmak dikkat edilmesi gereken durumlar olarak sıralanabilir.

7-) MOTOR NÖRON HASTALIĞININ TEŞHİSİ NASIL YAPILIYOR?

MNH tanısı, ağrı veya duyu bozukluğu olmaksızın yavaş yavaş ilerleyen kas zayıflığı olan hastalarda araştırılması gereken bir hastalık. MNH tanısı, öykü ve fizik muayene ile değerlendirilen, EMG incelemeleri ile desteklenen, nörogörüntüleme ve laboratuvar çalışmaları ile bu bulgulara neden olabilecek diğer tanıların dışlanmasını gerektiren bir dizi tanı kriterlerine dayanılarak konulur. 

Fotoğraflar: iStock