Erkekler, kısırlığa dikkat!

Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Murat Emanetoğlu, erkeklerde kısırlık ve risk faktörleri hakkında önemli bilgiler veriyor...

Testisler(Yumurtalıklar)

Testisler skrotum adı verilen yumurtalık torbalarında yerleşmiş bir çift bezdir. Testisler erkek karakteristiklerinin gelişmesini sağlayan testosteron hormonunun (erkeklik hormonu) salgılanmasından ve sperm hücrelerinin üretiminden sorumludur. Testisler, seminifer tübüller olarak adlandırılan sperm hücrelerinin üretildiği ipliksi tübüllerden ve bu tübüllerin etrafında yerleşmiş testosteron hormonu salgılayan Leydig hücrelerinden oluşur. Spermler epididimis adı verilen ve testislerin üst kısmında yerleşmiş yapı aracılığıyla vas deferense (sperm kanalına) boşalır. Erkeklik hormonunu üreten Leydig hücreleri oldukça dayanıklı hücreler olmasına rağmen sperm üreten seminifer tübüller çok hassas yapılardır. Bu yüzden infertilite problemi olan erkeklerin birçoğunda sekonder seks karakterlerinin gelişimi ile ilgili bir problem görülmez.

Sperm üretimi ve hormonal kontrolü

Sperm üretimini hormonlar kontrol eder. Beynin alt kısmında yerleşmiş olan hipofiz bezi FSH ve LH hormonlarını üretir. FSH: Seminifer tübüllerden sperm üretimini uyarır.

LH

Leydig hücrelerinden testosteron üretimini uyarır.

Testosteron

Sperm üretimi ve erkeksi karakteristiklerin gelişimi için gereklidir. Seminifer tübüllerin alt kısmında bulunan germ hücreleri gelişmeye başlar, spermatogenez olarak adlandırılan 64 günlük süreçte sırası ilespermatogonia, spermatosit, spermatid ve spermatozoa adı verile hücreler oluşur. Sperm hücrelerini gelişip olgunlaşma döneminde tübüllerde bulunan Sertoli hücreleri besler. Olgunlaşan sperm hücreleri seminifer tübüllerin üst kısmına gelir ve epididimisten geçerken hareketlilik kazanır.

Ejakülasyon öncesinde seminal bezler ve prostat bezinden salgılanan sıvılar da meniye karışır. Meninin ilk kısmı çinko, yağlı bileşikler, amino grup asitler ve enzimler içerir. İkinci kısmı ise spermlerin kadın üreme organları içinde ilerleyebilmeleri için rahim ve tüplerin kasılmasını sağlayan, spermleri besleyen ve vajinanın asit ortamını nötralize eden maddeler içerir.

Sperm hücresinin yapısı

Uzunluğu 0.05 mm olan sperm hücresi üç kısımdan meydana gelir. Sperm hücresinin baş kısmı genetik materyali içerir. Boyun kısmı sperm hareketi için gerekli enerjiyi, kuyruk kısmı ise sperm hareketini sağlar.

Erkek infertilitesinde rol oynayan risk faktörleri

Çevresel faktörler ve yaşam tarzı üreme sağlığını etkiler;

1- Sigara

Sperm sayısını, hareketliliğini ve yapısını olumsuz etkiler. Sigara içen erkeklerin eşlerinde düşük ihtimalinin arttığı belirlenmiştir.

2- Alkol

İmpotans ve sperm üretiminin bozulmasına neden olur. Kronik alkolizm vakalarında testisler küçülür, testosteron üretimi bozulur.

3- Uyuşturucu maddeler

Sperm kalitesini ve üretimini olumsuz etkiler. Bu maddeler hormonal dengesizliklere de yol açar.

4- İlaçlar

Birçok hastalığın tedavisinde kullanılan ilaçlar sperm üretimini olumsuz etkiler, bu etki geçicidir. Antibiyotiklerin birçoğu, parazit ilaçları, depresyon, mide ülseri, hipertansiyon ve alerjik hastalıkların tedavisinde kullanılan bazı ilaçların erkek üreme sağlığını olumsuz etkilediği gösterilmiştir.

5- Kemoterapi

Kanser tedavisinde kullanılan ilaçlar sperm üretimine zarar verir. Bu ilaçların bir kısmının etkisi kalıcı olabilir. Kemoterapi öncesinde bu hastalardan ileride kullanılmak üzere sperm örnekleri alınarak dondurulabilir.

6- Radyasyon

Testislerde sperm üreten hücreler radyasyona çok duyarlıdır. Meydana gelen hasarın derecesi ve kalıcılığı radyasyon dozuna bağlıdır. Radyoterapi gören hastalarda sperm üretimi 3-5 yıl içinde tekrar başlayabilir. Yüksek ısı; özellikle sauna ve sıcak su banyoları sperm üretimini olumsuz etkiler.

7- Haşere ilaçları

Sperm üretimini olumsuz etkiler.