Parkinson hastalığı ve tedavi süreci ile ilgili tüm merak edilenler

Parkinson hastalığı ilerleyici bir beyin hastalığıdır; beynin özellikle hareketle ilgili merkezlerinde yavaş ve ilerleyici bir dejenerasyonu (hasarı) sonucunda oluşmaktadır.

Parkinson hastalığının nedeni nedir?

Birçok hastada tam olarak hastalığın nedeni bilinmemektedir. Bununla birlikte, bazı hastalarda genetik nedenler saptanabilmektedir. Akraba evlilikleri sonucunda da Parkinson hastalığı sık olarak görülebilmektedir.

Türkiye‘de Parkinson görülme oranı nedir? Ülkeye özgü bir durum var mı?

Genel olarak toplumda görülme oranı 100 000’de 200 kadardır ve erkeklerde daha fazla görülmektedir. Ülkemize özgü bir durum olarak, genç Parkinson hastalarına daha sık rastlamaktayız, bu da az önce belirttiğim gibi bilerek veya bilmeden yapılan, yakın veya uzak akraba evlilikleridir. Anadolu çok eskiye tarih boyunca farklı birçok insan topluluğunun yerleşip uzun süreli yaşadığı bir bölge olmuştur; bu uzun süreli kalış sırasında karşılıklı olarak evlilikler yapılmış ve birkaç nesil sonra bu topluluklar yakın bölgede yaşamakla birlikte akrabalık ilişkisi unutulmuştur. Bilinmeyen uzak akraba olan bu kişiler arasında veya bilinen akrabalık ilişkisi olduğu halde yapılan evlilikler bu tip hastalıkların genetik nedenle bireylerde ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Ek olarak, bildiğiniz gibi, bilerek yapılan yakın akraba evlilikleri de toplumumuzda sık olmaktadır.

Parkinson hastalığının belirtileri nedir?

Her hastada daha farklıdır. Hastalık önce dikkat çekici bulgular vermeyebilir; durgunlaşma, yüz mimiklerinde azalma, koku almada azalma gibi pek dikkat çekmeyen bulgular olabilir. Ancak daha sonra hastalığın daha önde gelen bulguları, titreme, yürümede yavaşlama, kaslarda sertleşme, öne doğru eğilerek yürüme gibi şikayet ve bulgularla kendini gösterir.

Parkinson hastalığı nasıl seyreder?

Hastalık başta da söylediğimiz gibi zaman içinde ilerleyici niteliktedir. Ancak bu ilerleme hızı her hastada farklılıklar gösterir. Hiçbir tedavi yöntemi hastalığı tam olarak tedavi etmemektedir. Bununla birlikte, gerek ilaç tedavileri gerekse beyin pili gibi cerrahi yöntemler hastalığın bulgularını azaltıp hastaları rahatlatabilmektedir.

Parkinson hastaları hangi bölüme başvurmalı? Erken teşhis önemli mi?

Hastaların ilk başvurmaları gereken yer nöroloji bölümleridir. Burada teşhis konulur ve öncelikle ilaç tedavileri düzenlenir. Bununla birlikte, 4-5 yıl sonra halen hastaların şikayetleri ilaca rağmen günlük yaşamı aksatacak derecede sürüyorsa, bu tip cerrahi girişimler konusunda uzmanlaşmış Beyin ve Sinir Cerrahisi (Nöroşirürji) hekimlerine veya başvurabilirler.

Birçok hastalıkta olduğu gibi erken teşhis önemlidir. Tedaviye erken başlanması hastalığın ilerleme hızını yavaşlatmaktadır.

Hastalığın ilerleme hızı her hastada aynı mıdır?

Değildir. Aslında her hastada farklı hızda ilerler. Ortalama olarak kabaca, ilk dönemi ilk 5 yıl, orta dönemi 5-10 yıl, ileri dönemi ise 10 yıl ve üstü gibi gruplayabiliriz. Genellikle cerrahi tedavi ve beyin pili uygulamaları ilk dönem sonrası yani tanıdan en azından 4-5 yıldan sonra önerilmektedir. Ancak söylediğim gibi her hastada bu süreler farklı olabilir.

Parkinson hastalığının başlıca geçerli tedavi yöntemleri nedir?

Yardımcı yöntemlere ek olarak iki temel tedavi yöntemi bulunmaktadır: ilaç tedavisi ve cerrahi tedavi olarak özetlenebilir.

Parkinson hastalığının tedavisinde kullanılan cerrahi tedavi yöntemleri nelerdir?

Cerrahi tedavi yöntemi olarak genellikle halk arasında “beyin pili” olarak bilinen “derin beyin stimulasyonu” yöntemi uygulanmaktadır. Sadece tek taraflı titremesi olan hastalarda bazen talamotomi denilen beyin pili dışındaki tedavi yöntemleri de söz konusu olmaktadır.

Parkinson hastalığında kullanılan cerrahi tedavi yöntemleri Türkiye’de ne zamandan beri yapılmaktadır?

Parkinson hastalığının cerrahi tedavisi ülkemizde 1960’lı yıllarda başlamıştır. Buna karşın, beyin pili uygulamaları ise yaklaşık olarak 20 yıldan beri yapılmaktadır.

Parkinson hastalığında kullanılan cerrahi tedavi yöntemleri her yerde yapılabilir mi?

Parkinson hastalığının cerrahi tedavisi ve beyin pili uygulamaları her beyin cerrahisi bölümünde yapılmaz, çünkü bu konuda özel olarak uzmanlaşmış beyin cerrahının, deneyimli bir nöroloji ekibinin ve uygun teknolojik alt yapının bulunması gerekir. Bu bütün dünyada bu şekildedir.

Bu tedavi yöntemleri hastalara ne derecede yarar sağlar ve ameliyatın riski var mı?

Kabaca en iyi sonuçlara bakıldığında, 10 hastanın 8 ila 9’unda uzun süreli belirgin düzelme görülmektedir; bununla birlikte, hastalığın ve hastanın özellikleri nedeniyle 10 hastanın 1 ila 2’sinde uzun süreli tatminkar sonuç alınamamaktadır. Bu başarı oranı yüksektir ancak doğal olarak birçok tedavi yönteminde olduğu gibi %100 başarı oranı beklemek gerçekçi olmaz. Yine de şimdilik daha ileri bir tedavi yöntemi olmadığı akılda tutulmalıdır.

Bu tedavi yöntemleri hangi hastalarda uygulanmalıdır?

Parkinson hastalarında genellikle teşhisten 4-5 yıl sonra cerrahi tedavi yöntemleri düşünülebilir. Bu karar hastanın ilaca olan yanıtıyla ilgilidir. Kısaca, ilaca rağmen günlük hayatında sıkıntılar sürüyorsa ve ilaç yan etkileri baş göstermişse hastaların ameliyata yönlendirilmeleri yararlı olacaktır. Bununla birlikte, beyin pili ameliyatı çok geç dönemde yapılırsa etkinliği az olur; yani son çare olarak görülmemektedir zamanı gelince, hastalığın orta döneminde, fazla gecikmeden yaptırmakta yarar bulunmaktadır.

Beyin pili uygulaması yapılan başka hastalıklar da var mı?

Beyin pili uygulamaları yaygın olarak Parkinson hastalığı dışında tremor (titreme) ve distoni (istemsiz kasılma) gibi hastalıklarda uygulanmaktadır.

Hastalar bu tedavi yöntemlerine ulaşmakta sıkıntı yaşıyorlar mı?

Türkiye’de beyin pili uygulaması gerekenden az sayıda da olsa bir gurup hastada yıllardan beri başarıyla uygulanmaktadır. Genel olarak ameliyata hazırlık süreci ve bu konuda uzman hekimlere yönlenmede sorun bulunmaktadır. Deneyimli merkezler azdır ve gerek uygulamanın teknik özellikleri, gerekse beyin pilinin malzeme maliyeti nedeniyle kolayca uygulanamamaktadır.

 SGK bu tedavilerin parasını ödüyor mu veya ne kadarını ödüyor?

Prensipte SGK uzun süreden beri beyin pilini belli koşullarda ödemektedir. Kamu hastanelerinde tümünü, anlaşmalı özel hastanelerde ise özel farkları dışındaki miktarı ödeyebilmektedir.

Parkinson hastalığının tedavisinde daha yeni ve ileri tedavi yöntemleri var mı? Kök hücre tedavisi bu hastalık için yararlı mı?

Parkinson hastalığının tedavisinde yukarıda saydığımız tedavi yöntemlerinin dışındaki yeni yöntemler deneysel araştırma aşamasındadır ve henüz hiçbirinin yararlılığı bilimsel olarak kanıtlanmamıştır. Kök hücre tedavisinin de Parkinson hastalığında yararlı olduğuna dair bilimsel bir kanıt bulunmamaktadır.