Düztaban nedir, nasıl anlaşılır?

İnsan ayak ve ayak bileğinde 26 farklı kemik ve bu kemikleri bir arada tutan birçok eklem bulunur. Ayrıca onlarca kas, tendon ve bağ ayak yapısını destekler. Yetişkin bir insanın ayağına tabanından bakıldığında, ayak kemerleri denilen enlemesine ve boylamasına yerleşimli çukurluklar görülmektedir. Ayak kemerlerinin yapısı bir insanın ayağındaki yük dağılımının nasıl olduğunu ve yürümesine etkisini belirler. Kemerlerin strese ve çeşitli yüzeylere uyum sağlamak için sağlam ve esnek olması gerekir. Ayak kemerlerinin olmadığı veya az olduğu durumlar düztabanlık olarak tanımlanır. Düztabanlık durumunda, vücut ağırlığını yere üç noktadan dağıtan ayağın bu özelliği bozulur ve oluşan biyomekanik değişikliklere bağlı birtakım sorunlar yaşanabilir.

DÜZTABANLIK BELİRTİLERİ NELERDİR?

Düztaban (pes planus) çocuklarda ve yetişkinlerde, genellikle sorun yaratmamaktadır. Spor veya herhangi bir aktivite için genellikle engel teşkil etmeyen düztabanlık çocuklarda belli bir yaşa gelene kadar sürebilir.

Düztabanlık durumunda en sık karşılaşılan belirti gerilmiş kaslar ve bağlardan kaynaklanan ayak ağrısı ve baldırlarda ağrıdır. Diz ve kalçadaki anormal stres bu eklemlerde de ağrıya neden olabilir.

Ağrılar;

• Ayak bileği içlerinde
• Ayak kemerlerinde
• Baldırlarda
• Diz eklemlerinde
• Kalça eklemlerinde
• Belde hissedilebilir.
• Ayakkabıların çabuk deforme olması

Düztabanlıkta olması geren basış şeklinin bozulmasına bağlı ayakkabıların özellikle iç tarafları daha hızlı bir şekilde aşınabilir.

• Bacakların çabuk yorulması
• Ayaklarda sertlik veya uyuşma hissi
• Ayaklarda şişlik
• Ayaklarda basış bozukluğuna ikincil gelişen nasırlaşmalar
• Yürüme veya denge ile ilgili sorunlarla da karşılaşılabilir.

DÜZTABANLIK NEDENLERİ NELERDİR?

Doğumsal (konjenital)

Genetik faktörlere de bağlı olarak doğuştan gelen anomaliler düztabanlığa yol açabilir. Ailesinde düztaban olanlarda görülme ihtimali daha yüksektir.

• Vertikal talus
• Tarsal koalisyon
• Beyin felci (serebral palsi), kas distrofisi veya spina bifida gibi hastalıklar

Edinsel

• Geçirilmiş ayak travması
• İlerlemiş yaş
• Romatoid artrit
• Arka tibial tendonun hasar görmesi, disfonksiyonu veya yırtılması (tibialis posterior tendonunun yetmezliği)
• Obezite ve diyabet

ÇOCUKLARDA DÜZTABANLIK

Çocuklarda en sık görülen ortopedik sorunlardan biri olan düztabanlık; çoğu zaman ayak yük altındayken yani yere basarken ayak tabanının iç tarafında olması gereken arkın görülmemesi, arkadan bakıldığında topuğun dışa dönük durması ve tabanın tamamen yerle temas etmesi şeklinde kendini gösterir. Düztabanlık ayaklardaki ve alt bacaktaki dokular ve kemiklerle ilgilidir. Bu durum bebeklerde ve küçük çocuklarda normaldir.

Bütün bebekler doğduğunda düztaban olarak görülmektedir. Bu yüzden çok küçük yaşlarda düztabanlıktan korkulmamalıdır. Ancak belli bir yaştan sonra özellikle aile öyküsü de varsa esnek düztabanlık görülme ihtimali artmaktadır. Toplumda görülme sıklığı erişkinlerde yüzde 20-25 civarındadır.

Çocuklarda daha çok görülen esnek düztabanlık genellikle bir sağlık problemine yol açmamaktadır. Ebeveynlerin, ayak gelişiminin daha hızlı olduğu ilk 5 yaşta endişelenmemeli ancak sert ya da esnek düztaban teşhisi için mutlaka bir ortopedi ve travmatoloji uzmanına danışmalıdırlar.

BEBEK VE ÇOCUKLARDA DÜZTABANLIK TEDAVİSİ

Bebek ve çocuklarda sert düztabanlık; doğumda kendini göstermekte ve kayık ayak denilen görüntünün oluşmasına yol açmaktadır. Çoğu zaman ayak bileği kemiklerinden birinin duruşunun bozukluğundan (vertikal talus) kaynaklanmaktadır ve beraberinde başka rahatsızlıklar da olabilmektedir. Kesin teşhis muayenede konulabilmektedir.

Yenidoğan döneminde bazı germe egzersizleri ve alçılamalar uygulansa da; çoğunlukla 6-12 aylıkken cerrahi tedavi uygulanmaktadır. Sert düztabanlık tedavi edilmezse kalıcı sakatlığa yol açabilmektedir. Fark edildiğinde vakit kaybetmeden uygun tedavinin yapılması gerekmektedir. Sert düztabanlık ne kadar erken fark edilirse ve tedavisine ne kadar erken başlanırsa, uygulanan tedaviden yüz güldürücü sonuç alma şansı bir o kadar yükselmektedir. Başlangıç evresini geçmiş düztabanlık rahatsızlığında tedaviler daha karmaşık olabilir. Toplumda daha sık görülen esnek düztabanlık ise çoğu zaman müdahale edilmesi gereken bir sorun olmamakla birlikte yine de esnek ve sert düztabanlık ayrımını yapmak için bir ortopedi ve travmatoloji uzmanına danışmak gerekmektedir.

Esnek düztabanlığı tedavi ile düzeltmek mümkün değildir. Esnek düztabanlık çok şiddetli değilse ayak gelişimi tamamlandıkça kendiliğinden düzelebilmektedir. Eskiden geleneksel olarak tedavi amaçlı tabanlıklar, ortopedik ayakkabılar, egzersizler önerilmekteydi. Ancak bilimsel araştırmalar; kullanılan tabanlıkların, botların ve egzersizlerin esnek düztabanlığı düzeltici etkisinin olmadığını göstermektedir. Tabanlıklar, ortopedik botlar, egzersizler ancak esnek düztabanlığın sebep olduğu ağrı ve kolay yorulma gibi ikincil problemleri önlemek amacıyla kullanılabilmektedir. Bunun yanında esnek düztabanlığın şiddeti değişebilmektedir. Şiddetli olanlarda ayağın iç tarafında bir çıkıntı görülebilir. Bu bölgeyi ayakkabı vurabilir, nasırlaşma olabilir. Bunları engellemek için de tabanlık ya da ortopedik ayakkabılar kullanılabilmektedir. Çocuğa esnek düztabanlık teşhisi konduğunda çoğu zaman 7-8 yaşlarına kadar herhangi bir müdahaleye gerek olmadan takip etmek yeterli olmaktadır.

Esnek düztabanlığı olup ağrı ve kolay yorulma gibi şikayetleri olan çocuklarda esnek düztabanlığın şiddeti fazla olabilmektedir. Bu tarz şikayetlerde tabanlık kullanmak gerekmektedir. Esnek düztabanlık çoğu zaman cerrahi tedavi gerektirmese de ileri düzeyde olanlarda cerrahi gerekebilmektedir. Bu tedavide bazı yumuşak doku ameliyatlarının yanı sıra, kemik ameliyatları da yapılabilmektedir. Bunlar kemiklerin uzatılması ve yeniden şekillendirilmesi ile olabileceği gibi, bazı durumlarda ayaktaki eklemlerin dondurulması ile ayağa şekil verilmesi şeklinde de olabilir. Bu tedaviler sonucunda ağrısız olarak günlük hayata devam edilebilmektedir.

DÜZTABANLIK TESTİ NEDİR?

Kendinizin ya da çocuğunuzun düztaban olduğundan şüpheleniyorsanız evde 3 aşamadan oluşan basit bir test yapabilirsiniz.

1 - Ayaklarınızı ıslatın.
2- Ayak izinizin oluşacağı kağıt veya beton bir zemine ayağınızı bastırın.
3- Ayağınızı kaldırdığınızda ayak tabanınızın izi tamamen yere veya kağıda çıkıyorsa düztabanlıktan şüphelenebilirsiniz.
Çocuklarda ayak kemeri gelişmesi zaman aldığından; çocuklar parmak uçlarında tutularak ayak kemerine bakılır.

DÜZTABANLIKTA CERRAHİ TEDAVİ

Düztabanlıkta; hekimin gerek görmesi halinde bir veya birkaç yöntem bir arada kullanılarak rahatsızlık cerrahi olarak düzeltilebilir.

• Ayağın aşık kemiğinin doğuştan olması gerekenden farklı şekilde durması (vertikal talus)cerrahi olarak düzeltilebilir.
• Bazı kemikler çocuklukta düzgün şekilde gelişmez, bu da düztabanlığın doğumdan yetişkinliğe devam etmesine neden olabilir. Bu nadir durumlarda, kaynaşık kemikleri (tarsal koalisyon) ayırmak için cerrahi müdahale gereklidir.
• Düztabanlığa bağlı gelişen kemik çıkıntılar cerrahi yöntemle tedavi edilebilir.
• Kemikler kesilerek(osteotomi/kolon uzatma, kalkaneal kaydırma) ve/veya eklemler dondurularak(artrodez) ayağa uygun şekil verilebilir.
• Tendonların şişmiş ve hastalıklı kılıfları cerrahi yöntemle temizlenebilir. (sinoviyektomi)
• Vücuttaki bir tendon yapıştığı kemikten ayrılıp başka bir yere tespit edilerek ayağın olması gereken şekile getirilmesine katkı sağlanabilir. (tendon transferi)