Diş ve dişeti hastalıkları olanlara koronavirüs bulaşma riski daha yüksek

Diş eti hastalıkları ve ağız hijyeni Covid-19 enfeksiyonunda etkili midir?

Son 4 ay içerisinde yayınlanan bazı makalelerde diş ve diş eti sağlığı ile Covid-19 enfeksiyonunun neden olduğu komplikasyonlar arasında ilişki bulunabileceği bildirilmiştir.

Ağız içi ile beden arasında doğrudan bir ilişki bulunduğu uzun yıllardır tıp ve diş hekimliği camiası tarafından bilinmektedir. Hatta bu konuda ağzın bedenin aynası olduğu dahi söylenir. Bu ilişki karşılıklı olmaktadır. Yani ağız içerisindeki hastalık ya da değişiklikler bedeni etkilerken bedendeki çeşitli hastalık, ilaç kullanımı gibi değişiklikler de ağız içerisini etkileyebilmektedir.

Medical Hypotheses dergisinde yayınlanan bir makalede özellikle periodontal hastalıkların (diş eti hastalıkları) Covid-19 için bir risk faktörü olup olmadığı sorgulanmıştır. Çok çeşitli faktörler ve birlikte görülen bazı hastalıklar periodontal hastalık ile yakından ilişkilidir. Bu hastalıklar ve durumlar arasında diyabet, obezite, yaşlanma, hipertansiyon en başta gelmektedir. Altta yatan sebepler, mekanizmalar tam olarak net bir şekilde ortaya konmamıştır ancak şimdiye kadar yayınlanan çalışmalar periodontal hastalıklar ile ilişkiyi ortaya koymuştur. Bu noktada enteresan olan ise bu hastalık ve faktörler, Covid-19 hastalığının şiddeti ve ilerlemesinde de büyük etkiye sahiptir.

Çeşitli hastalık ve faktörlerin (Diyabet, kardiyovasküler hastalıklar, obezite, karaciğer hastalıkları, kanser, HIV, astım, sigara, KOAH, hamilelik, yaş, cinsiyet, romatoid artrit) tek tek periodontal hastalık ile ilişkisini ve Covid-19 ile olası etkilerinin değerlendirildiği bu yayında kısa bir sonuç yazılmıştır. Bu sonuçta şunlardan bahsedilmektedir;

Periodontal hastalığın Covid-19 için bir risk faktörü olduğuna dair yeterli kanıtlar bulunduğu ileri sürülmüştür. Periodontal hastalığın pek çok sistemik hastalık ile ilişkisi bulunduğu için sistemik sağlık konusunda bir belirteç olabileceği bildirilmiştir. Bunlarla beraber bu hastalık ve hastalığa ek faktörler, şiddetli Covid-19 hastalığında genel risk faktörleri olarak karşımıza çıkmaktadır. İçinde bulunduğumuz bu dönemde koronavirüs hastalığı olan bireylerin periodontal durumlarını değerlendirmek çok zor. Bu nedenlerle yayınlarda sistemik hastalıkların etkileri üzerinden bir değerlendirme yapmak ancak mümkün olabilmektedir.

Bu kişiler koronavirüsü daha şiddetli geçiriyorlar

Bir başka çalışmada ise ağız sağlığı ile covid-19 komplikasyonlarının şiddeti arasındaki bağlantı araştırılmıştır. Bu çalışmada sonuç bildirgesinde yaşlı bireylerde ve ciddi medikal problemleri (kronik akciğer hastalıkları, diyabet, kardiyovasküler problemler ya da kronik böbrek hastalıkları vb) olan herhangi bir yaştaki bireylerde SARS-CoV-2 enfeksiyonuna bağlı şiddetli hastalık gelişme riski yüksek olarak saptanmıştır. Aynı zamanda yetersiz ağız hijyeni bu hastalıkların gelişme riskini artırmaktadır. Dolayısıyla hangi yaşta olursa olsun ağız hijyeninin artırılması ağız dışındaki sistemik hastalığı riskini de azaltacağı için Covid-19 hastalık oranını da azaltacaktır.

Ağız hijyeni ile SARS-CoV-2 enfeksiyonu şiddeti arasında bir ilişki olup olmayacağına dair bir çalışma da İngiltere’de yapılmış, haziran ayında British Dental Journal dergisinde yayınlanmıştır. Bu çalışmada Covid-19’un ana komplikasyonlarından olan zatürre ve Akut Solunum Güçlüğü Sendromu gibi komplikasyonların gelişiminde ağız içerisindeki bakterilerin rol alıp alamayacağı ya da bu komplikasyonları şiddetlendirip şiddetlendiremeyeceği araştırılmıştır.

Bu çalışmanın sonuç kısmında ise koronavirüs enfeksiyonu olan bireylerin %80’inde hafif semptomlar görülürken %20’sinde yüksek seviyede enflamatuar markırlar, bakteri ve nötrofil lenfosit oranları ile ilişkili şiddetli enfeksiyon formu gelişmektedir. Bu nedenle araştırmacılar, Covid-19 hastalığı sürecini anlamak için ağzın mikrobiyal yükü ile koronavirüs komplikasyonları arasındaki bağlantının araştırılması gerektiğini önermişlerdir. Değişen ağız biyofilm yapısı ve periodontal hastalığın Covid-19 nedeniyle oluşan artmış komplikasyon ve ölümden sorumlu bazı hastalıklarda etkili olduğu bildirilmiştir. Bu noktadan çıkışla yayımlanan çalışmada yetersiz ağız hijyeninin koronavirüs komplikasyonları ile bağlantılı olabileceği bildirilmiştir. Periodontal hastalığa neden olan bakteriler pek çok sistemik enflamasyon, bakteriyemi gibi durumlarda saptanmaktadır. Ve bilinmektedir ki şiddetli Covid-19 vakalarının %50sinden fazlasında bakteriyel süper enfeksiyon* görülmektedir.

Çalışmacılar yayınlarının sonunda, bu dönemde ağız hijyeninin tam sağlanmasının önemini vurgulamışlardır. Eğer yetersiz olan ağız hijyeni artırılmaz ise SARS-CoV-2 enfeksiyonu sırasında ağızdaki bakteri yükünün süper enfeksiyon için rol alabileceği bildirilmiştir. Dolayısıyla iyi bir ağız hijyeni, koronavirüs nedenli gelişebilecek komplikasyonların risklerini azaltmada rol alabileceği unutulmamalıdır.

*Süper enfeksiyon nedir?

Birinci enfeksiyon nedeniyle ya da yapılan tedavi nedeniyle direnci düşen bireyde, yapılan tedaviye dirençli bir mikroorganizma (bakteri, virüs, mantar vb) tarafından oluşturulan ikinci enfeksiyona süper enfeksiyon denmektedir.

Kaynaklar:

1- Botros N, Iyer P, Ojcius DM, Is there an association between oral health and severity of COVID-19 complications? 2020 May 29, Biomed J.
2- Pitones-Rubio V, Chávez-Cortez E.G., Hurtado-Camarena A, González-Rascón A, Serafín-Higuera N. Is Periodontal disease a risk factor for severe COVID-19 illness? 2020 Nov, 144: 109969 Med Hypotheses.
3- Sampson V, Kamona N, Sampson A. Could there be a link between oral hygiene and the severity of SARS-CoV-2 infections?  2020; 228(12): 971-975 Br Dent J.