“DEHB” Hastalığının Tedavisi Mümkün!

“Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu” (DEHB) toplumda oldukça sık görülen ve tedavi ile belirgin düzelmeler gösteren bir bozukluk olarak karşımıza çıkıyor. Peki, bu hastalığın belirtileri neler, çocuklarımızın yaşamı bundan dolayı ne yönde etkileniyor ve aileler bu konuda neler yapmalı? Tüm bu soruların cevapları haberimizde!

3 Temel Belirtisi

Dikkat Azlığı

Ailelerin ve öğretmenlerin en çok yakındığı bulgudur. Genellikle “Sesleniyorum, sanki beni duymuyor”, “Hiç dinlemiyor”, “Bedeni burada, kendi kim bilir nerede ?”, “Ödev yapması çok zor, hemen sıkılıyor”, “Hiçbir işi tamamlamıyor” gibi cümlelerle belirttikleri yakınma dikkat eksikliğidir.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu olan çocukların, dikkat süreleri diğer çocuklardan kısadır. Bu özellik okul öncesi dönemden itibaren fark edilir. Aynı oyuncakla oyunu sürdürememe, hemen bıkıp diğerini isteme, faaliyetlerden kısa sürede sıkılma aile ve öğretmenlerin gözlemlerindendir. Dikkat azlığı, çocuğun başladığı işi bitirememesine, dersi dinleyememesine, eşyalarını sık kaybetmesine, öğrendiklerini unutmasına ve başarısızlığa neden olur.

Aşırı Hareketlilik

Daha anne karnında, ‘kıpır kıpır’ olarak tanımlanmaya başlarlar. Yerinde duramama; yemek yerken, ders çalışırken hatta televizyon seyrederken bile ortaya çıkar. Aşırı hareketlilik konuşma hızlarına da yansır. Bu durum oyunları kurallı oynamalarını, dersi bitirmelerini ve karşılıklı konuşma sürdürmelerini engeller.

Aşırı hareketlilik, 'Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu' dışında gelişimsel bozukluklar gibi bazı durumlarda da görülebilir. Bu nedenle tek başına tanı koydurucu değildir.

Tepkisellik

Davranışları kontrol edememek, sorunlara yol açar. Sırasını bekleyememek, söz verilmeden konuşmak, başkalarının sözlerini kesmek tepkiselliğin en sık rastlanan sonuçlarındandır. Tepkisellikleri nedeniyle sorun yaşamalarına, zarar görmelerine ya da ceza almalarına karşın aynı şeyleri tekrar yaparlar. Çünkü dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda, davranışları kontrol eden, düşünmeyi, yargılamayı ve sonra eyleme geçmeyi sağlayan işlevlerde bozukluk vardır.

Bu nedenle sonunu düşünmeden yapılan davranışlar, ailelerin ve öğretmenlerin deyimi ile “gözü karalık” sık görülür.

DEHB, Bir Zeka Sorunu Değildir

Temel belirtilerin yanı sıra öğrenme güçlüğü, dil gelişimi ve bellek sorunları, zamanlama ve planlamada sorunlar, uyku sorunları görülür. Daha sık kazaya uğrarlar ve trafik kazası yaparlar.

Birçok çocuk, genç ve erişkinde bu belirtilerin birçoğu kümelenmiş olarak görülür. Bunların bir anlık değil uzun süreli; sadece belirli durumlarda değil birçok durumda olması beklenir.

Bu belirtiler, davranış bozukluklarına, evde ve okulda uyum güçlüklerine, öğrenme bozukluklarına yol açabilir. Sonuç olarak da okul ve yaşamın her alanında kişinin başarısı düşebilir. Klinik değerlendirmeler ve testler sonucunda elde edilen bulgularla tanıya ulaşılır.

Toplumlarda yapılan çalışmalarda bozukluğun erkeklerde, kızlardan 2,5 kat daha fazla görüldüğünü, çocukların yüzde 8’inde, gençlerin yüzde 6’sında ve erişkinlerin yüzde 4’ünde “Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu” olduğu saptanmıştır.

Anne karnında olan etkilenmeler, hamilelikte sigara içimi, doğum travmaları gibi nedenler etkendir. En önemlisi genetik olarak geçişi vardır. Ailede olması çocukta görülme olasılığını artırır.

Tedavi Uygulamaları

Tanısı hekim tarafından konulduktan sonra yine hekim tarafından tedavi edilir. Tedavisinde ilaç kullanımı ile birlikte, sorun hakkında bilgilenmek (hem sorunu olan kişinin hem de ailesinin), eksikleri için verilen öneri ve yönergeleri uygulamaktır.

Bunun dışında söylenen yöntemlerin bir kısmının etkinliği bilimsel olarak ispatlanmamıştır. Bir kısmının ise etkin olmadığı gösterilmiştir (diyet, dikkat çalışmaları, biofeedback vb).

Çocuk – Genç ve Erişkin Psikiyatristi
Prof. Dr. Bengi Semerci