Çocukların dil gelişimi nasıl desteklenmeli? Anne babalara önemli tavsiyeler...
Güncelleme Tarihi:
Dil gelişimi yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Yeni doğan döneminde bir ihtiyaç ve rahatsızlık sonucu ağlama, mırıldanma şeklinde başlayan dil gelişimi, çocuğun çevresindeki insan seslerini duyması ve taklit etmesiyle devam eder. Peki çocuklarda dil gelişimi nasıl ilerler? Anne ve babalar bu gelişimi desteklemek için ne yapmalı? Psikolog Sena Karabiber, konuyla ilgili önemli bilgiler paylaştı ve ebeveynlere tavsiyelerde bulundu.
Bir yaştan itibaren çocuk tek sözcük dönemine girer. Genellikle çocuğun ilk anlamlı konuşmaları dede, mama, baba gibi tek sözcüklerden oluşur. 18 aydan itibaren çocuk iki sözcüklü kelimeler kullanmaya başlayabilir. Telgraf konuşması denen bu dönemde kelimeler etkin bir şekilde bağlanmasa da anlam ifade eder. ‘’Anne gel, araba git, baba aç’’ bu konuşmaya örnek gösterilebilir. Çocuk 2-3 yaş arası dönemde 3 - 4 kelime kullanarak anlamlı cümleler kurmaya başlar. 3 yaştan sonra sosyalleşme ile doğru orantılı olarak çocuğun kelime haznesinin iyice gelişmesi beklenir. Anadilinin temel yapılarına uygun, kendini rahat ifade edecek şekilde duygu ve düşüncelerini anlatabilir. 5 yaş ve sonrasında çocuğun kullandığı dil artık yetişkin dili gibi olur. Yaklaşık 2000 kelime kullanabilen çocuk, 8-9 yaşlarına geldiğinde ortalama 3000 kelime kullanmaya başlar.
Dil gelişimi nasıl desteklenir?
- Bebekler dili öncelikle taklit ederek öğrenmeye başlar dolayısıyla ailenin çocukla etkileşimi dil gelişimi için en önemli etkendir. Yeni doğan döneminden itibaren çocukla iletişim içinde olma, çocuk tepki vermese dahi çevredeki nesneleri, kavramları çocuğa tanıtma, masal anlatma, şarkı söyleme, tekerlemelerden yararlanma gibi pek çok eylem çocukta dil gelişiminin temellerini oluşturur. Bu dönemde çocuğun en büyük ihtiyacı ebeveynin sesini duymak ve onlarla göz teması içinde olmaktır.
- Çocuğun jest ve mimiklerle belli ettiği duyguları hakkında konuşun. Örneğin bir oyuncağa bakıyor ve uzanmaya çalışıyorsa, “Bu oyuncağı çok sevdin, mavi rengi çok hoşuna gitmiş olmalı” gibi betimlemeler yapın.
- Çocuğun çıkardığı sesleri taklit edin. Böylece çocuk çıkardığı seslerin önemsendiğini hisseder ve bu durum onu cesaretlendirerek dil gelişimini olumlu yönde etkiler.
- Farklı sesleri dinlemesi için ortam yaratın. Çıngırak, rüzgâr çanı, doğa sesleri, marakas gibi müzik aletlerinin sesleri çocuğun ses algısını genişletir.
- Yeni doğan döneminden itibaren çocuğa kitap okuyun. Kitap okumak kelime dağarcığının gelişmesi için çok önemlidir. Kitabı okurken resimlerini çocuğa göstererek resimler hakkında konuşabilirsiniz.
- Çocuk için en iyi öğrenme yolu oyundur. Teknolojik aletlerden uzak bir şekilde çocuk odaklı oynadığınız her oyun çocuğun kelime haznesini genişletir, dil gelişimini hızlandırır. Oyun sırasında farklı kelimeler kullanmaya özen gösterin.
- Çocuk kelimeleri yanlış telaffuz ettiğinde, dalga geçmeden, yargılamadan kelimenin doğrusunu sesli bir şekilde söyleyerek duymasını sağlayın. Çocukla bebeksi değil, yetişkin gibi konuşun. Sorduğu her soruyu cevaplamaya özen gösterin.
- Çocuğun yaşıtlarıyla bir araya gelmesi, etkileşim ve iletişim içinde olması, oyunlar oynaması, yeni kelimeler öğrenmesi için büyük bir fırsattır. Yeni arkadaşlar edinebilmesi için ortam yaratın.
- Ebeveyn olarak her konuda mükemmeliyetçi olmak ve çocuktan her zaman en iyisini beklemek çocuğun üstünde baskı oluşturabilir. Bir yetişkin kadar güzel konuşamayacağını düşünerek bazı kelimeleri söylemeye cesaret edemeyebilir. Bu çocuğun özgüvenini ve dil gelişimini olumsuz yönde etkiler.
- Son olarak televizyon, tablet, telefon gibi teknolojik aletler, çocuğun dış çevreyle olan etkileşimini sınırlar, sosyal, duygusal ve dil gelişimi olumsuz yönde etkiler. Bu nedenle ilk 2 yaş çocukları teknolojik aletlerden uzak tutmak, 2 yaş sonrasında da sınırlı bir şekilde kullanmalarına izin vermek gerekir.