Çocuklarımıza kitap okumayı nasıl sevdirebiliriz?

Pedagog Dr. Melda Alantar, çocuklara kitap okuma alışkanlığının nasıl kazandırılacağı konusundaki önemli noktaların altını çiziyor...

* Sınıf ortamında okuma etkinliği ile kelimelerin doğru telaffuz edilmesi, sözcüklerin öğrenilmesi gibi özel becerilerin geliştirilmesini hedeflemektedir. Ancak çocuğa kitap okumaya ilişkin olumlu bir bakış açısı kazandırmak genellikle göz ardı edilmektedir.

* Okumaya karşı olumlu tutum geliştiren çocuklar ise okumaya isteklidirler, bu etkinlikten zevk alırlar ve yaşam boyu okuma alışkanlıklarını sürdürürler. Diğer yandan olumsuz tutum sergileyen çocuklar ise sadece zorunlu olduklarında okurlar, okumaktan kaçınırlar ve bazen kesinlikle okumayarak tepkilerini ortaya koyarlar.

* Çocuğun okumaya ilişkin geliştirdiği tutum akademik gelişimi üzerinde etkilidir.

* Çocukta okuma alışkanlığının gelişmesinde anne-babaların tutumları önemli ve belirleyicidir. Yetişkinlerin okumaya karşı sergiledikleri tavırları gözlemleyen çocuklarda benzer tutumlar gelişir. Ana-babanın okumanın önemi hakkında çocukla paylaştığı bilgi ve değerler onun bu konudaki gelişimini şekillendirir.

* Çocuklar erişkinlerin davranışlarını taklit ederler. Yetişkinlerin okumaktan hoşlandıklarını görünce ellerine kitap ya da gazete alarak okuma faaliyetine katılabilirler.

* Ev ortamı ailenin okumaya verdiği değeri yansıtmalıdır. Bunu sağlamak için evde bütün aile üyelerinin ilgisini çekecek okuma materyalleri bulundurulmalıdır. Günlük bir gazeteye, hem çocuklar hem de yetişkinler için basılan dergilere abone olmak, kitap kulüplerine üye olmak, indirimli veya kullanılmış kitap satan mağazalardan ucuz yayınlar almak, kütüphaneden düzenli olarak kitap ödünç almak, arkadaş ve akrabalarla kitap değiş tokuş yapmak gibi yaklaşımlar okuma materyallerinin zenginleştirilmesi için önemlidir.

* Pahalı olmayan kitap rafları ile ucuz, kolay erişilir ve rahat bir kütüphane oluşturulabilir. Alt raflar ise çocukların kitaplarına ayrılabilir.

* Banyo, oyun odası gibi yerlere aile bireylerinin göz gezdirmeleri için dergi rafları yerleştirilebilir.

* Evdeki televizyonun üstüne birkaç kitap konulabilir. Televizyon izlemek yerine, kitap okumayı tercih edecek bir aile üyesi olabilir.

* İyi aydınlatılmış bir yerde kitap okumak daha kolaydır. Evde çocuk ve yetişkinlerin rahatlıkla oturabilecekleri bir koltuğun bulunduğu özel okuma köşesi oluşturulabilir.

* Aile için 'özel okuma saati' belirlenebilir. Her gün bir zaman dilimini (on beş dakikadan bir saate kadar) ana-baba ve çocukların birlikte oturarak okumaları için ayırmak önemlidir. Hoşlandığı kitapları okumasına izin verilirse çocuk ta bu saatlere daha istekle katılır. Küçük çocuklar ise resimli kitaplara bakabilirler veya diğerleri ile birlikte iyi bir kitabı kasetten dinleyebilirler.

* Anne-baba bebeklikten itibaren her fırsatta çocuğun kelime dağarcığını geliştirmelidir. Araştırmalar dil gelişimi ile okumayı öğrenmek arasında kuvvetli bir bağlantı olduğunu göstermektedir. Eğer çocuk kendisine söylenenleri anlayabilir ve kendi düşüncelerini de düzgün bir şekilde ifade ederse, iyi bir okuyucu olmaya adaydır.

* Çocuklar için seçilen kitaplar onların gelişme düzeylerine uygun olmalıdır. 3-4 yaş çocukları kısa öykülerle ilginç resimleri içeren kitapları severler.6-7 yaşlarında doğa, hayvan ve diğer çocukları da konu alan resimli öykülere ilgi gösterirler. 8 yaşında yolculuk, macera, çocuk klasikleri, peri masalları dikkatlerini çeker. 9-10 yaş çocuğu izcilik, macera, araç ve buluşlara, ünlü kişilerin yaşamlarına ilgi duyar.11-12 yaşında ise bilim ve buluşlar, okul ve aile yaşamının içeren konular, tarih ve destan kahramanları çocuğun ilgisini çeker. Ergenlik döneminde cinsel gelişim doğrultusunda özellikle kızlar için aşk öyküleri önem kazanır.

* Kitap okurken çocuk hikâyelerdeki insanları anlamaya çalışarak kendini onların yerine koymayı öğrenir. Romanlardaki kahramanlarla özdeşleşir. Bu nedenle öykülerdeki karakterler güçlü ve güçsüz yönleriyle yansıtılmalı, gelişmeye ve öğrenmeye açık olmalı, sorunlarını çözebilen ve kendi yaşamlarını yönlendirebilen kişilikler olarak anlatılmalıdır.

* Çağdaş kitaplarda barış, dostluk, dayanışma, sevgi gibi evrensel mesajlara yer verilmelidir. Resimler ve öykünün konusu uyumlu bir bütünlük sağlamalıdır.

*Özellikle yaşı küçük olan çocuklar aynı masalı tekrar tekrar dinlemekten hoşlanır. Sabırlı davranılmalı ve onun tercihlerine değer verilmelidir.

* Anne-baba kitap okurken küçük çocuklar sayfaları çevirerek etkin olarak faaliyete katılabilirler.

* Yetişkinler yumuşak bir ses tonu ile farklı karakterler için seslerini değiştirerek, rüzgâr, hırlama gibi ses unsurları katarak okumayı eğlenceli bir etkinliğe dönüştürebilirler.

* Anne-baba ile çocuklar sıra ile yüksek sesle okuma yapabilirler. Önce yetişkinler sonra çocuklar birer paragraf ya da sayfa okuyabilirler. Büyükler "Sence şimdi ne olacak ?" , "Eğer sen bu kişinin yerinde olsaydın ne yapardın?", "Sence neden bu kişi böyle davranıyor ?" gibi sorularla çocuğun bakış açısını geliştirmesine yardımcı olabilirler. Yüksek sesle okuma seansları yatma zamanın bir parçası haline getirilerek günü hoş bir şekilde sonlandırma etkinliği olarak ta değerlendirilebilir.

* Aileler gün boyunca evin dışında da okumak için fırsat yaratabilirler. Örneğin arabanın yıkanmasını veya doktorun kendilerini kabul etmesini beklerken kitap okunabilir.

* Araba ile yapılan geziler kitap okumak için uygundur. Okumaya yeni başlayanlar yoldaki ilan panolarını, mağaza isimlerini okumak için teşvik edilebilir.

* Okul ortamında gazete, kitap okuyarak öğrencilere model olan öğretmenler, çocukların ilgi ve gelişimleri doğrultusunda kitap seçmeleri konusunda onlara yardımcı olabilirler.

* Eğitimciler sınıfta okuma saati belirleyerek, yakın kütüphaneleri öğrencilerle birlikte ziyaret ederek, onları gazete ve dergilerde ilginç buldukları yazıları panoya asmaları konusunda yönlendirerek öğrencilerde okuma alışkanlığının gelişmesini sağlayabilirler.

* Çağdaş yaşamda yer alan pek çok etkinlik, video oyunları, televizyon, spor, bilgisayarlar vb. okumaya ayrılan zamanla yarışan faaliyetlerdir. Günümüzde anne-baba ve eğitimciler okuma sevgisini destekleyici bir ortam yaratma konusunda zorlanmaktadırlar. Ancak yetişkinlerin bu konuda çabaları çocuklara yaşam boyu kitap okuma alışkanlığını kazandıracaktır.